Geno

Geno esas parto en DNA quo ajustas ula genetikala qualeso. La genala parti en DNA esas de diferanta longeso. DNA esas kombinuro qua prezervas e translacas genetikala informo di celuli, e la geni havas "komandi" por l'organismo produktar proteini por celuli. La proteini tenas la celuli - e homo od animalo - vivanta. Cirkume 30.000 geni produktas proteini.

Homo (od ula animalo) konsistas ek celuli. Celulo esas la maxim mikra parteto quo havas nedependanta metabolio e genetikala informo. Singla homo havas en lua korpo adminime 230 diferanta celulo-tipi e 100 trilioni (100 · 10¹⁸) di celuli. En omna celuli - ecepte sango-celuli - existas nukleo. En omna nukleo esas 46 kromosomi, e grupigita en pari - ecepte la kromosomi X e Y de sexuo-celuli. Ni heredas la duimo di la kromosomi de la patro e l'altra duimo de la matro. Ca kromosomi konsistas ek du DNA-rubandi qui turnis kune tre tensante. La geni esas parti dil DNA-rubandi.

La sama kazo demonstrata kom serio de mikra til granda: Geni > DNA > kromosomi > nuklei > celuli > homo.

Mutaco esas permanenta chanjo strukturala en genetikala informo di celulo, quo translacas en celulidi kande celuli dividas su. Tale naskas pokope nova speco.

Kelka eventi en la historio di la genetiko:

• Gregor Mendel introduktis en 1865 en lua lego l'ideo pri geno, altre dicante heredo-faktoro.
• Segun kromosomala teorio di Thomas Morgan en 1908 on remarkas, ke geno jacas en kromosomi.
• En 1953 on deskovras la strukturo di DNA: la DNA kontenas geni.
• En 1980 en Usa on probas gena-tekniko dum bio-armala studio.
• DNA-identifikilo, “fingrala geno-traco”, esas deskovrita en 1984.
• En Skotia naskis en 1992 genetikale modifikita mutono Tracy, di quo lakto kontenas antitripsino. Klonita mutono Dolly naskis en 1997.
• Bio-banko esas fondita en 1996 en Islando e 2002 en Unionita Rejio e Suedia.
• 2001 en Estonia fondesis geno-banko.
• Depos 1997 en Usa esas en komerco genetikale modifikita maizo, soyo e kotono. En 2000 on komencas produktar medikamento ek genetikale modifikita maizo.
• Unesma artificale igita geno heredas de mamifero a mamifero en 1999.
• En 2003 genala mapo di homo esas kompleta.