Rutaceae
| Rutaceae | |
|---|---|
| |
| Skimmia japonica | |
Taksonomia 
| |
| Pagarian: | Plantae |
| Klado: | Tracheophytes |
| Klado: | Angiospermae |
| Klado: | Eudicotidae |
| Klado: | Rosids |
| Urnos: | Sapindales |
| Pamilia: | Rutaceae Juss., 1789[1] |
| Dagiti subpamilia | |
|
Rutoideae | |
| Dibersidad | |
| Dagiti agarup a 160 henero, nga agdagup kadagiti sumurok a 1600 a sebbangan. | |
| |
| Sakop ti subpamilia ti Cneoroideae | |
| |
| Sakop ti subpamilia ti Rutoideae | |
Ti Rutaceae, kadawyan nga ammo a kas ti rue[3] wenno pamilia ti citrus,[4] ket pamilia dagiti agsabsabong a mula, a kadawyan a naikabil iti urnos ti Sapindales.
Dagiti sebbangan ti pamilia ket kadawyan nga addaan dagitoy iti sabong a mabingbingay kadagiti uppat wenno lima a paset, ken kadawyan nga addaan iti napigsa nga ayumuom. Dagitoy ket sumakop iti porma ken kadakkel manipud kadagiti hierba aginggana kadagiti arbusto ken babassit a kayo.
Ti kangrunaan unay iti ekonomia a henero iti pamilia ket ti Citrus, a mangiraman ti dalandan (C. sinensis), limon (C. × limon), grapefruit (C. paradisi), ken dalayap (nadumaduma, ken kaaduan ti C. aurantifolia, ti key lime). Ti Boronia ket dakkel a henero ti Australia, ken adda met dagiti kameng a mulmula a nabaglo unay ti sabsabongda ket inus-usar iti komersial a panagpataud ti lana. Dagiti sabali pay a dakkel a henero ket ti Zanthoxylum, Melicopeken Agathosma. Adda met dagiti agarup a 160 henero iti pamilia ti Rutaceae:Listaan ti Rutaceae genera
Dagiti pannakailasin
[urnosen | urnosen ti taudan]Kaaduan ti sebbangan ket kaykayo wenno dagiti arbusto, ken dagiti saan unay nga adu a hierba (Boenninghausenia ken Dictamnus), ti kankanayon nga aromatiko nga addaan kadagiti glandula kadagiti bulong, ken sagpaminsan a kadagiti siit. Dagiti bulong ket kadawyan nga agsumbangir ken kompuesto, ken awanan kadagiti estipula. Dagiti pelusido a glandula, ti kita ti aglaon ti lana, ket mabirukan kadagiti bulong nga akin-rebbeng kadagiti aromatiko a banglo dagiti kameng ti pamilia; tradisional a dagitoy ket kangrunaan a sinapomorpiko a panangilasin a manginagan iti Rutaceae.
Dagiti sabong ket saan nga espesialado, solitario wenno nagririmpuok, ken manmano nga awan sanga, ken nangruna a mapulaan babaen dagiti insekto. Dagitoy ket nagtimbukel ti sukogna wenno (manmano) lateral a simetriko, ken kadawyan a hermaproditiko. Dagitoy ket addaan kadagiti uppat wenno lima a petalo ken sepalo, sagpaminsan a tallo, kaaduana naisinsina, walo aginggana iti sangapulo nga estambre (lima iti Skimmia, adu kadagiti Citrus), ken kadawyan a naisinsina wenno kadagit inadumaduma a grupo. Kadawyan nga agmaymaysa nga stigma nga addaan kadagiti 2 aginggana kadagiti 5 a nagtitipon a karpela, ken sagpaminsan nga agsisina dagiti pagiitlogan ngem nagtitipon dagiti estilo.
Ti bunga ti Rutaceae ket agdumaduma ken dagiti bukel adu pay ti padumadumaanda.
Pannakaidasig
[urnosen | urnosen ti taudan]Ti pamilia ket asideg a kabagian ti Sapindaceae, Simaroubaceae ken Meliaceae, ken amin dagitoy ket kadawyan a naikabil iti isu met laeng nga urnos, urayno adda met dagiti sistema a mangisina iti dayta nga urnos kadagiti Rutales ken Sapindales. Dagiti pamilia ti Flindersiaceae ken Ptaeroxylaceae ken sagpaminsan dagitoy a naisinsina, ngem tatta nga aldawen ket kadawyan a naikabkabil iti Rutaceae, kasla dagiti dati pay a Cneoraceae. Ti maipapan iti subpamilia a gunglo ket saan pay a napno a nasolbar, ngem ti subpamilia ti Aurantioideae (Citroideae) ket nasayaat a nasuportaran; ti pannakaikabil kadagiti nadumaduma a henero ket agtultuloy a saan a nalawag .
Dagiti nangruna a sebbangan
[urnosen | urnosen ti taudan]
Ti pamilia ket nasayaat ti kinapangrunanan iti ekonomia kadagiti napudot a klima ken dagiti sub-tropikal a klima para kadagiti nadumaduma a makan a bungbunga iti henero ti Citrus, kasla iti dalandan, limon, kalamansi, dalayap, kumquat, mandarin ken grapefruit. Dagiti saan a citrus a bunga ket mairaman ti puraw a sapote (Casimiroa edulis), Orangeberry (Glycosmis pentaphylla), Clymenia (Clymenia polyandra), Limeberry (Triphasia trifolia), ken ti Bael (Aegle marmelos). Dagiti dadduma pay a mula ket ket naimuyongan iti hortikultura: dagiti sebbangan ti Murraya ken Skimmia , kas pagarigan dagiti sebbangan ti Ruta, Zanthoxylum ken Casimiroa ket makaagas. Adda met dagiti nadumaduma a mula nga inus-usar ti industria ti bagbanglo,kasla iti Lumaud ti Australia a Boronia megastigma.
Ti henero ti Pilocarpus ket addaan kadagiti sebbangan ti (P. jaborandi, ken P. microphyllus manipud idiay Brasil, ken ti P. pennatifolius manipud idiay Paraguay) a nagtaudan ti agas a pilokarpina, nga inus-usar a panangagas iti glaucoma.
Dagiti sebbangan ket naaramid manipud kadagiti bilang ti sebbangan dagiti henero ti Zanthoxylum, a naipangpangruna ti sili ti Sichuan.
Dagiti nagibasaran
[urnosen | urnosen ti taudan]- ^ "Rutaceae Juss., nom. cons". Germplasm Resources Information Network. United States Department of Agriculture. 2003-01-17. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2009-05-06. Naala idi 2009-04-11.
- ^ Takhtajan, Armen (2009). Flowering Plants (2 nga ed.). Springer. pp. 375–376. ISBN 978-1-4020-9608-2.
- ^ RUTACEAE iti BoDD – Botanical Dermatology Database
- ^ http://www.plantsystematics.org/taxpage/0/family/Rutaceae.html
- Singh, Gurjaran (2004). Plant Systematics: An Integrated Approach. Enfield, New Hampshire: Science Publishers. pp. 438–440. ISBN 1-57808-342-7.
- Chase, Mark W.; Cynthia M. Morton & Jacquelyn A. Kallunki (Agosto 1999). "Phylogenetic relationships of Rutaceae: a cladistic analysis of the subfamilies using evidence from RBC and ATP sequence variation". American Journal of Botany. Botanical Society of America. 86 (8): 1191–1199. doi:10.2307/2656983. JSTOR 2656983. PMID 10449399. Naala idi 2007-08-30.
