Մնջախաղ

Մնջախաղացներ, 1950 թ․

Մնջախաղ (յուն.՝ παντόμῑμος), բեմարուեստի տեսակ մըն է, որուն գերակշռող դերը կը կատարէ միմիքան (դիմախաղը) ու ճեսդըրը (մարմնի շարժումները):

Պատմութիւն

Հին Յունաստան եւ Հռոմ

Առաջին անգամ մնջախաղը նկարագրած է Քսենոֆոնն իր խնճոյքի ժամանակ։ Հին Յունաստանի մէջ մնջախաղն սկզբնապէս ունեցած է ծիսախաղային բնոյթ, յետագային բայց, յատկապէս հելլէնիզմի դարաշրջանին, կատարելագործուած է իբրեւ ինքնուրոյն արուեստ (յայտնի են Բաֆիլոս Ալեքսանտրացիի եւ Պիլատես Կիլիկեցիի անունները, I դար): Հին Հռոմի մէջ մնջախաղի արուեստը կ'արտացոլէ դիցաբանական իրենց նիւթերն ու կերպարները («Վեներաէ», «Մարս», «Հերքուլիս» եւ այլն):

Մնջախաղը տարածուած է նաեւ առաջաւոր ասիական երկիրներու մէջ. IV–VII դարերու ընթացքին Կապադովկիոյ մէջ, Բիւզանդիոնի, Ասորիքի եւ Հայաստանի մէջ դարձած է բարձր մակարդակով թատրոնի տեսակ։ Հին Արեւելքի երկիրներու մէջ, յատկապէս Հնդկաստանի մէջ, Չինաստանի եւ Ճափոնի, մնջախաղը դրսեւորուած է խիստ իւրայատուկ եւ խորհրդանշական ձեւերով։ Բոլոր ժողովուրդներու հին թատրոնները եւ առհասարակ թատերական բանահիւսութիւնը հարուստ են մնջախաղի տարրերով։ XVI–XVIII դարերու կէսերուն մնջախաղը վերածնած է իտալական ծիծաղական թատրոնի ասպարէզին մէջ։ XIX դարու ընթացքին, իբրեւ ինքնուրոյն թատերաձեւ, զարգացուցած են Ժոզեֆ Կրիմալտին (Մեծ Բրիտանիա), Ժան-Պադիսդ Տեբիւրոն (Ֆրանսա):

Նոր ժամանակաշրջան

Նոր ժամանակաշրջաններուն մնջախաղը թատերական եւ կրկէսային ժանր է, որու արտայայտչամիջոցներէն կ'օգտուին նաեւ պալէն եւ ֆիլմերը (գլխաւորաբար՝ համր):
XX դարու սկիզբը մնջախաղի տարրերը թափանցած են նաեւ տրամաթիք թատրոն (Մաքս Ռայնյարտ, Վսեւոլոդ Մեյերհոլդ եւ ուրիշներ): 1930–70-ական թուականներու մնջախաղի վարպետներէն են Ժան-Լուի Պառոն, Մարսել Մարսոն (Ֆրանսա, 1966 թուականին հիւրախաղերով հանդէս եկած է Երեւանի մէջ), Լատիսլաւ Ֆիալկան (Չեխոսլովաքիա), Հենրիկ Տոմաշեւսկին (Լեհաստան), Մոտրիս Տենիսոնը (Լիտուայ) եւ ուրիշներ։
Ժամանակի ընթացքին մնջախաղի տարրերը կը թափանցեն պալէ, կրկէս, ֆիլմարուեստ (Չառլի Չաբլին) եւ թատրոն։ Մնջախաղի հայ խոշորագոյն վարպետը կը համարուի Լէոնիտ Ենգիբարեանը:

Ժամանակակից եւրոպական շարժման թատրոնի վառ ներկայացուցիչներէն մէկն է ֆրանսացի ժամանակակից մնջախաղաց, պարող, բեմադրիչ եւ պարուսոյց Վահրամ Զարեանը՝ ծագումով հայ, ով իր ասպարեէզի ընթացքին իր մեծ ներդրումը ունեցած է արդի թատերական արուեստի եւ ժամանակակից մնջախաղի զարգացման մէջ։ Վահրամ Զարեանը Մարսել Մարսոյի վերջին աշակերտն է, անոր արուեստի արժանի ժառանգորդն ու նորովի շարունակողը։

Pablo Zibes

Հայաստանի Հանրապետութեան մայրաքաղաք Երեւանի մէջ կայ Երեւանի Մնջախաղի Պետական Թատրոն, որ մնջախաղի ժանրի պետական թատրոնն է։ Թատրոնը ստեղծուած է 1974 թ․ եւ պետական թատրոնի կարգավիճակ ստացած է 1983 թ․:

Արտաքին Յղումներ

• Մնջախաղ, ՀՀ հանրագիտարան. Archived 2013-12-31 at the Wayback Machine.
• Մարսել Մարսոյի Արուեստի ՀստակութեանՆ Առեղծուածը.
• Հայ մնջախաղացի համարձակ քայլերն ընդունելի դարձան Եւրոպայի մէջ։