Համրուկ
Համրուկ, կամ համրագնաց, կաթնասուններ, որոնք բաժանվում են երկթաթանի, եռաթաթ համրուկների ընտանիքների՝ ներառելով վեց գոյություն ունեցող տեսակներ։ Նրանք կոչվում են համրուկ, քանի որ չափազանց դանդաղաշարժ են և ծույլ։ Այնուամենայնիվ նրանց ծուլությունը էներգիա խնայելու համար տեղի ունեցող նյութափոխանակային ադապտացիայի հետևանքն է։ Բացի գազաններից փախուստի ժամանակ գործի դրվող զարմանալի էներգիայից, համրուկների մյուս հատկանիշներից ե՝ նրանց ուժեղ մարմինը և իրենց մորթու մեջ սիմբիոտիկ ջրիմուռներ պահելու կարողությունը։
Նրանք պատկանում են թերատամնավորների կարգին, քանի որ առնչակից են մրջնակերներին, որոնք որսում են հատուկ հարմարեցված ճանկերով։ Գոյություն ունեցող համրուկների տեսակներն ընդգրկում են շատ մեգաֆաունային գետնահամրուկներ, որոնցից որոշների չափերը հասնում են փղերի չափերի, ինչպես նաև ծովահամրուկների մի քանի տեսակներ։ Համրուկների պահպանված տեսակները միջին չափի, ծառաբնակ Կենտրոնական Ամերիկայի և Հարավային Ամերիկայի տրոպիկական ջունգլիների բնակիչներն են։
Համրուկները լավ բնակատեղի են համարվում այլ օրգանիզմների համար, և մեկ համրուկը կարող է բնակատեղի լինել ցեցերի, բզեզների, ուտիճների, սնկերի, թարթիչավորների և ջրիմուռների համար[1]։
Կարգաբանություն և անվանումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Համրուկի կարգաբանական ենթակարգը «Ֆոլիվորան» է, երբեմն նաև կոչվում է «Ֆիլոֆագա»(Ռիչարդ Օուեն, 1842) կամ «Տարդիգրադա» ( «Ջոն Լաթամ» (թռչնաբան) և «Դեյվիս» 1795)։ Առաջին երկու անվանումները նշանակում են «տերևակերներ», որոնք ծագում են լատիներենից և հունարենից։ Անվանումները, որոնք օգտագործվում են ցեղատեսակների համար, Էկվադորում ներառում են «ռիտտո», «ռիտ», «ռիդետ» բառերը, որոնք մեծ մասամբ կազմված են Հաորանիի Թագաերի ցեղի «քնել», «ուտել», «կեղտոտ» բառերից։
Կենսաբանություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ֆիզիոլոգիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ծուլամոյիները ունեն գունավոր տեսողություն, բայց նրանց տեսողության սրությունը ցածր է[2][3]։ Նրանց լսողությունը նույնպես վատ է։ Ահա թե ինչու նրանք հենվում են հոտն ու շոշափողականությանը սնունդ փնտրելիս։
Ծուլամոյիների բուրդի արտաքին մազերը աճում են հակառակ ուղղությամբ, որը տարբեր է մյուս կաթնասուններից[4]։ Մեծ մասի կաթնասունների մոտ մազերը աճում են դեպի վերջույթներ, բայց քանի որ ծուլամոյիները շատ ժամանակ են անցկացնում՝ պահելով վերջույթները մարմնի վրայով, նրանց մազերը աճում են վերջույթներից այратно՝ ապահովելու եղանակային պաշտպանության, երբ նրանք շրջում են գլխիվայր։ Հիմնականում նրանց բուրդը պարունակում է սիմբիոտական ջրիմուռներ, որոնք ապահովում են քամուֆլյաժ գիշատիչ պատառների՝ ջագուարների, օցելոտների և արփիյա արծիվների դիմաց[5]։
Բազմացում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Երեքմատի ծուլամոյիները՝ խաղացողները և մոխրագույն կոկորդով, զուգակցվում են սեզոնային, իսկ կռածքը պատրաստվող տարեկան ցանկացած ժամանակ[6]։ Ներկայումս ոչինչ հայտնի չէ ճագարիք երեքմատի ծուլամոյիների բազմացման մասին։ Ձագանը միայն մեկ է, լույս տեսնելուց հետո վեց ամսվա հղությունից երեքմատի և 12 ամսվա երկմատի մոտ[7]։ Ձագաները մնում են մոր հետ մոտ հինգ ամիս։ Որոշ դեպքերում զուլասեղները մահանում են ընկնելուց, քանի որ մայրերը չեն ուզում լքել անվտանգ ծառերը, որպեսզի վերցնեն ձագներին[8]։ Ընդհանարպես մայրերը տարեկան մեկ ձագ են բերել աշխարհ, բայց երբեմն՝ ծուլամոյիների ցածր շարժունակության պատճառով մայրերը մեկ տարի ավել զուգակից-զուգակից չեն կարող գտնել[9]։ Ծուլամոիները սպեցիֆիկ սեռային դիմորֆիզմ չունեն, և որոշ կենդաբանական այգիներում ծուլամոյիները սխալ են ջոկում։
Դիետան
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Երկմատի ծուլամոիները ամենակեր են և սնվում են միջատներով, հետմահությամբ, մրգերով, տերևներով և մանր մարգագետիններով, և բնակվում են մինչև 140 հեկտար տարածքում։[10][11] Մյուս կողմից, երեքմատի ծուլամոիները գրեթե ամբողջովին խոտակեր են (սնվում են բույսերով) և սնվում են միայն մի քանի ծառերի տերևներով, և ոչ մի այլ կաթնիկ չի ստանում այնքան երկար մարսում, որքան նրանք։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Horne, Genevieve (2010 թ․ ապրիլի 14). «Sloth fur has symbiotic relationship with green algae». BioMed Central. Springer Science+Business Media. Վերցված է 2013 թ․ փետրվարի 15-ին.
- ↑ «Sloth». www.britannica.com. Վերցված է 2025-01-07-ին.
- ↑ «Do Sloths Have Good Eyesight? The Gaze of the Slow». animalhype.com. Վերցված է 2025-01-07-ին.
- ↑ «How is the hair of a sloth different from that of other mammals?». animalia-life.club. Վերցված է 2025-01-07-ին.
- ↑ «Food Habits of the Harpy Eagle, a Top Predator from the Amazonian Rainforest Canopy». bioone.org. Վերցված է 2025-01-07-ին.
- ↑ «Creature Feature: Three-toed Sloths». theethogram.com. Վերցված է 2025-01-07-ին.
- ↑ «The Sloth: Nature's Deliberate Dreamer». critterquiz.com. Վերցված է 2025-01-07-ին.
- ↑ «Social behavior between mothers × young of sloths Bradypus variegatus SCHINZ, 1825 (Xenarthra: Bradypodidae)». www.scielo.br. Վերցված է 2025-01-07-ին.
- ↑ «Do Sloths Give Birth Upside Down? An Unusual Delivery». animalhype.com. Վերցված է 2025-01-07-ին.
- ↑ «Unau (Linnaeus's Two-Toed Sloth)». a-z-animals.com. Վերցված է 2025-01-07-ին.
- ↑ «The Natural Habitat & Diet of Sloths». happysloth.co. Վերցված է 2025-01-07-ին.
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 5, էջ 147)։ 
|