Lenjivci
| Lenjivci | |
|---|---|
| |
| Smeđovrati troprsti lenjivac (Bradypus variegatus) Jezero Gatun, Panama. | |
| Status zaštite | |
 Status zaštite: Nedovoljno podataka (IUCN 3.1) | |
| Naučna klasifikacija | |
| Carstvo: | Animalia |
| Koljeno: | Chordata |
| Razred: | Mammalia |
| Podrazred: | Theria |
| Infrarazred: | Eutheria |
| Nadred: | Xenarthra |
| Red: | Pilosa |
| Podred: | Folivora Delsuc, Catzeflis, Stanhope, and Douzery, 2001 |
| |
| Pojas rasprostranjenosti troprstih lenjivaca B. torquatus B. variegatus B. tridactylus | |
Ljenivci (Folivora) su podred krezubica (Pilosa) a srodni su s mravojedima i pasancima. Životinja lenjivac obuhvata šest vrsta sisara srednje veličine koji žive u Srednjoj i Južnoj Americi i pripadaju familijama Megalonychidae i Bradipodidae, koje spadaju u rod Pilosa. U rod Pilosa pored lenjivaca spadaju i južnoamerički mravojedi. Taksonomski podred lenjivaca je Folivora (ili Phyllophaga) što znači “listojedi”.
Sve do geološki nedavne istorije Zemlje džinovski lenjivci kao što je bio Megatherium živeli su u Južnoj i delovima Severne Amerike, ali zajedno sa mnogim drugim životinjama izumrli su odmah nakon dolaska ljudi na kontinent. Mnogi dokazi upućuju da je ljudski lov doveo do izumiranja američke megafaune baš kao i one na području daleke severne Azije, Australije, Novog Zelanda i Madagaskara. I klimatske promene koje su nastupile pri kraju zadnjeg Ledenog doba su u nekim slučajevima doprinele izumiranju. Međutim činjenica da su džinovski lenjivci preživeli na Antilima mnogo duže nakon što su izumrli na kontinentu upućuje na to da je ljudska aktivnost bila glavni faktor izumiranja.
Današnji lenjivci su svaštojedi. Oni mogu da jedu insekte, male guštere i strvine, ali pretežno jedu pupoljke, mlade grane i lišće pretežno drveta Cecropia. Izuzetno su adaptirani na život u krošnji visokog drveća. Lišće, njihov glavni izvor hrane, im pruža veoma malo energije i hranjivih sastojaka i ne vari se lako. Lenjivci zbog toga imaju veliki i specijalizovani želudac koji ima više odeljaka u kojima simbiotske bakterije razlažu žilavo lišće. Skoro dve trećine težine tela dobro nahranjenog lenjivca se sastoji od sadržaja njegovog stomaka i proces varenja može da traje i više od mesec dana.
I pored toga lišće pruža veoma malo energije pa se lenjivci sa tim nose pomoću niza različitih vidova prilagođavanja: imaju veoma nizak nivo metabolizma ( manji od polovine očekivane vrednosti za životinju te veličine ), i zadržavaju nisku telesnu temperaturu kada su aktivni (30 do 34 stepeni celzijusa) i još nižu kada se odmaraju.
Iako nisu u stanju da opstanu izvan tropskih šuma Južne i Srednje Amerike, u ovom okruženju lenjivci su izuzetno uspešna bića: u pojedinim oblastima na njih otpada dve trećine svih sisara. Od šest živućih vrsta samo jedna vrsta troprstog lenjivca – Bradypus torquatus, trenutno ima status ugrožene vrste. Međutim sve veće uništavanje južnoameričkih tropskih šuma može uticati na ugrožavanje opstanka svih ostalih vrsta lenjivaca.
Krzno lenjivaca ima specijalizovanu funkciju: spoljne dlake rastu u pravcu suprotnom od onog kod ostalih sisara. Kod većine sisara, dlake rastu prema ekstremitetima, ali zbog toga što lenjivci provode toliko vremena sa nogama iznad tela, viseći sa drveća, njihove dlake rastu u suprotnom pravcu. U uslovima stalne vlage, u krznu su stalno prisutne simbiotske cijanobakterije koje obezbeđuju kamuflažu. Zbog tih algi, krzno lenjivaca je mali ekosistem koji je dom za mnoge neparazitske insekte. Lenjivci imaju kratku glavu i njušku, velike oči, male uši i duge noge. Imaju i zdepast rep dug 6–7 cm. Sveukupno telo lenjivaca je obično dugo između 50 i 60 cm. I pored izuzetne adaptacije na život u krošnjama lenjivci su takođe i odlični plivači što im pomaže u uslovima stalnih poplava u područjima Amazona i drugih velikih reka.
Kandže lenjivaca služe im kao jedina prirodna odbrana. Napadnuti lenjivac može zamahnuti kandžama ne bi li zastrašio ili ranio svog napadača. Ipak glavna odbrana lenjivaca je kamuflaža. Dok se sporo kreću u krošnjama drveća izgledaju neprimetno. Jedino za vreme povremenih spuštanja na tlo bivaju ranjivi. Njihovi glavni predatori su jaguari, veliki orlovi i čovek. Glavni uzroci smrti lenjivaca u Kosta Riki su kontakti sa električnim vodovima i sa lovokradicama.
Lenjivci se kreću samo kada je to neophodno i veoma sporo. Imaju samo četvrtinu mišićnog tkiva u poređenju sa životinjama njihove težine. Mogu da se kreću zanemarljivo većom brzinom u slučaju neposredne opasnosti ali u tom slučaju sagorevaju veliku količinu energije. Na nogama i rukama imaju specijalizovane zakrivljene kandže koje im omogućavaju da vise sa grana bez napora. Iako ponekad sede na vrhovima grana oni obično jedu, spavaju i čak rađaju mlade viseći sa grana. Ponekad ostaju da vise na granama i nakon smrti.
Nekada se mislilo da su lenjivci među najdremljivijim životinjama i da u toku dana 15-18 sati provode spavajući, ali je kasnije dokazano da lenjivci spavaju samo 10 sati dnevno. Oni silaze na zemlju, i to na isto mesto, otprilike jednom nedeljno da bi urinirali i ispraznili creva i tada postaju najranjiviji prema predatorima. Razlog za ovo rizično ponašanje je nepoznat ali se misli da na taj način izbegavaju privlačenje pažnje predatora u slučaju kada bi praznili creva viseći na drveću.
Mladi lenjivci vise okačeni za majku, ali ponekad padnu na tlo. Ponekad se desi da majke ne žele da napuste sigurnost krošnje da bi povratile svoju mladunčad. Ženke obično rađaju jedno mladunče svake godine. Posebno je zanimljiva činjenica da ženke lejnivaca dostižu puno sazrevanje tek sa 22 (dvadeset i dve) godine. Ovo jeste posledica usporenog metabolizma.
Skoro svi sisari imaju sedam vratnih pršljenova uključujući životinje sa veoma dugim ili veoma kratkim vratom. Međutim nekoliko iznimki uključuje morske krave i dvoprste lenjivce koji imaju po šest vratnih pršljenova, dok troprsti lenjivci imaju devet vratnih pršljenova.
Živući lenjivci pripadaju dvema familijama: 1. Megalonychidae (ili dvoprsti lenjivci) i 2. Bradypodidae (troprsti lenjivci). Svi živući lenjivci u stvari imaju tri nožna prsta ali dvoprsti imaju samo dva prsta na rukama. Dvoprsti lenjivci su nešto brži u odnosu na troprste rođake. Oba tipa obično naseljavaju ista područja. Međutim njihova adaptacija protivreči stvarnoj vezi između dve familije lenjivaca koja je mnogo udaljenija nego što spoljašnja sličnost sugeriše. Naime zajednički preci obe familije živeli su pre 35-40 miliona godina što govori da su njihovi današnji potomci izuzetni primeri konvergencije u procesu paralelne evolucije. Današnji dvoprsti lenjivci su mnogo više povezani sa jednom izumrlom grupom lenjivaca koji su živeli na tlu. Ova grupa lenjivaca je bila povezana i sa velikim lenjivcima kao što su Magalonyx i Megalocnus. Sa druge strane, evolucija troprstih lenjivaca nije dovoljno poznata. Za sada nisu pronađeni fosilni ostaci njihovih bližih rođaka. Poznati izumrli džinovski lenjivac Megatherium čini se nije bio blizak rođak današnjim lenjivcima niti njihovim izumrlim precima koji su živeli na tlu.
- Two-toed Sloth Page at National Geographic website
- Three-toed Sloth Page at National Geographic website
- Caltech Sloth Page Arhivirano 2014-07-31 na Wayback Machine-u
- Aviarios del Caribe Arhivirano 2008-10-11 na Wayback Machine-u Sloth Sanctuary (open to tourists, and close to the cruise ship pier, in Costa Rica).
- Sloth World: An online bibliography and database of sloth papers from around the world Arhivirano 2013-05-02 na Wayback Machine-u
- Pictures from sloths.org
- Movie depicting baby sloth
- A website about sloths and the rain forest