Խաչափառներ

Խաչափառներ
Գիտական դասակարգում
Թագավորություն Կենդանիներ Տիպ Հոդվածոտանիներ Ենթատիպ Խեցգետնակերպեր Դաս Malacostraca Կարգ Տասոտանի խեցգետնակերպեր Ենթակարգ Pleocyemata Ինֆրակարգ Խաչափառներ
Լատիներեն անվանում
Brachyura Կարլ Լինեյ, 1758
Ենթաընտանիք
Բաժին Dromiacea De Haan, 1833 Dakoticancroidea † Rathbun, 1917 Dromioidea De Haan, 1833 Eocarcinoidea † Withers, 1932 Glaessneropsoidea † Patrulius, 1959 Homolodromioidea Alcock, 1900 Homoloidea De Haan, 1839 Բաժին Raninoida De Haan, 1839 Բաժին Cyclodorippoida Ortmann, 1892 Բաժին Eubrachyura de Saint Laurent, 1980 Ենթաբաժին Heterotremata Guinot, 1977 Aethroidea Dana, 1851 Bellioidea Dana, 1852 Bythograeoidea Williams, 1980 Calappoidea De Haan, 1833 Cancroidea Latreille, 1802 Carpilioidea Ortmann, 1893 Cheiragonoidea Ortmann, 1893 Componocancroidea † Feldmann, Schweitzer & Green, 2008 Corystoidea Samouelle, 1819 Dairoidea Serène, 1965 Dorippoidea Macleay, 1838 Eriphioidea Macleay, 1838 Gecarcinucoidea Rathbun, 1904 Goneplacoidea Macleay, 1838 Hexapodoidea Miers, 1886 Leucosioidea Samouelle, 1819 Majoidea Samouelle, 1819 Orithyioidea Dana, 1852 Palicoidea Bouvier, 1898 Parthenopoidea Macleay, Pilumnoidea Samouelle, 1819 Portunoidea Rafinesque, 1815 Potamoidea Ortmann, 1896 Pseudothelphusoidea Ortmann, 1893 Pseudozioidea Alcock, 1898 Retroplumoidea Gill, 1894 Trapezioidea Miers, 1886 Trichodactyloidea H. Milne Edwards, 1853 Xanthoidea Macleay, 1838 Ենթաբաժին Thoracotremata Guinot, 1977 Cryptochiroidea Paul’son, 1875 Grapsoidea MacLeay, 1838 Ocypodoidea Rafinesque, 1815 Pinnotheroidea De Haan, 1833
Դասակարգումը Վիքիցեղերում Պատկերներ Վիքիպահեստում ITIS 98276 NCBI 6752

Խաչափառներ (լատին․՝ Brachyura), տասոտանի խեցգետնակերպերի կարգի անողնաշարավոր կենդանիների ենթակարգ։ Խաչափառների մարմինը բաժանվում է 2 մասի՝ գլխակուրծք և փոր։ Գլխակուրծքը լայն է, եռանկյուն կամ ձվաձև, խիտինային զրահով ծածկված։ Փորը նեղ է, կարճ, գլխակրծքի տակ քաշված։ Քայլող ոտքերի առաջին զույգն ունի աքցանաձև ճանկեր, որոնք հիմնականում կերը բռնելու և մանրացնելու համար են։ Ունեն ցողունավոր աչքեր, որոնք կարող են շարժվել բոլոր ուղղություններով։ Բաժանասեռ են, էգը և արուն արտաքինից տարբերվում են։ Ապրում են ծովերում, քաղցրահամ ջրամբարներում, ցամաքում։ Զարգանում են մետամորֆոզով (բացառությամբ քաղցրահամ ջրերում ապրողների), ձվիկներից դուրս է գալիս զոեա թրթուրը, որը փոխարինվում է մեգալոպի, ապա հասուն խաչափառի։ Քաղցրահամ ջրերում ապրող տեսակները ազատ լողացող թրթուր չունեն և զարգանում են առանց մետամորֆոզի։ Խաչափառներ սնվում են անողնաշարավորներով։ Հայտնի է 4 000 տեսակ, որից 50-ը՝ նաև ՍՍՀՄ-ում։ Հայաստանի համարյա բոլոր գետերում ու գետակներում նույնպես տարածված են։ Խաչափառների առանձին տեսակներ սննդարդյունաբերական նշանակություն ունեն, որոշ խաչափառներ վնաս են հասցնում արտադրական նշանակություն ունեցող փափկամարմիններին և ձկներին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 5, էջ 24)։

Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Խաչափառներ» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Խաչափառներ» հոդվածին։