Saltar ao contido

Yogyakarta

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Modelo:Xeografía políticaYogyakarta
Yogyakarta (id)
Kutha Ngayogyakarta (jv) Editar o valor en Wikidata
Fotomontaxe
Imaxe
Lema«ꦲꦩꦼꦩꦪꦸꦲꦪꦸꦤꦶꦁꦧꦮꦤ» Editar o valor en Wikidata
EpónimoAyodhya (en) Traducir Editar o valor en Wikidata
Localización
Editar o valor en Wikidata Mapa
 7°48′02″S 110°23′29″L / -7.80045677, 110.39128023
EstadoIndonesia
ProvinciaDaérah Istiméwa Yogyakarta Editar o valor en Wikidata
Capital de
Contén a división administrativa
Poboación
Poboación422.732 (2017) Editar o valor en Wikidata (13.007,14 hab./km²)
Xeografía
Superficie32,5 km² Editar o valor en Wikidata
Altitude113 m Editar o valor en Wikidata
Comparte fronteira con
Creación7 de outubro de 1756 Editar o valor en Wikidata
Organización política
Membro de
Identificador descritivo
Código postal55111–55792 Editar o valor en Wikidata
Fuso horario
Prefixo telefónico0274 Editar o valor en Wikidata
Outro
Irmandado con
Sitio webjogjakota.go.id Editar o valor en Wikidata

Yogyakarta (Inglés: /ˌjoʊɡjəˈkɑːrtə/ Modelo:Respell;[1] xavanés: ꦔꦪꦺꦴꦒꦾꦏꦂꦠ Ngayogyakarta Modelo:IPA-jv; Modelo:Lang-pey) é a capital da Rexión Especial de Iogyakarta en Indonesia, na parte centro-sur da illa de Xava preto da súa costa meridional, entre as ladeiras do volcán do Monte Merapi ao norte e o océano Índico. Como a única cidade real indonesia aínda gobernada por unha monarquía, Yogyakarta considérase un centro importante para as artes e cultura xavanesas clásicas, como o ballet, o batik téxtil, teatro, literatura, música, poesía, pratería, artes visuais e títeres wayang.[2] Recoñecido como centro de Educación indonesia, Yogyakarta alberga unha gran poboación estudantil e decenas de escolas e universidades, entre elas a Universidade Gadjah Mada, o maior instituto de educación superior do país e un dos máis prestixiosos.[3][4][5]

Iogyakarta é a capital do Sultanato de Iogyakarta e serviu como capital de Indonesia de 1946 a 1948 durante a Revolución Nacional de Indonesia, con Gedung Agung como oficina do presidente. Un dos distritos do sueste de Iogyakarta, Kotagede, foi a capital do Sultanato de Mataram entre 1587 e 1613.

A poboación da cidade era 388.627 no censo de 2010,[6] a estimación oficial a mediados de 2023 era de 375.699, compostos por 182.840 homes e 192.859 mulleres.[7] A súa área metropolitana albergaba 4.010.436 habitantes en 2010, e inclúe a cidade de Magelang e 65 distritos en en Sleman, Klaten, Bantul, Kulon Progo e Magelang. Yogyakarta ten un dos IDH (Índice de Desenvolvemento Humano) máis alto de Indonesia..[8] Para impulsar rapidamente a economía, o plan para a segunda fase do tren de alta velocidade de Indonesia vía Southbound está a ser desenvolvido actualmente desde Bandung ata Solo, a través de Yogyakarta iniciando a construción por 2023, que se prevía completarse en 2026.[9]

Etimoloxía e ortografía

[editar | editar a fonte]

Iogyakarta recibe o nome da cidade india de Ayodhya, o lugar de nacemento do heroe homónimo Rama da épica Ramayana. "Yogya" significa "adecuado, apto, apropiado" e "karta" significa "próspero; floreciente". Así, Yogyakarta significa "[unha cidade que é] apta para prosperar".[10]

Na correspondencia da época colonial, a cidade adoita escribirse en escritura xavanesa como Modelo:Jav,[11] lese como /ˌŋɑːjɒɡjəˈkɑːrtə/ co prefixo engadido nga-.

Na ortografía da época, o nome propio escribiuse co alfabeto latino como "Jogjakarta". A medida que cambiou a ortografía da lingua indonesia, a consoante /j/ pasou a escribirse con ⟨y⟩, e a consoante /dʒ/ con ⟨j⟩. Non obstante, os nomes persoais e xeográficos foron autorizados a manter a súa ortografía orixinal segundo a ortografía indonesia contemporánea. Así, a cidade pódese escribir como "Yogyakarta", que é fiel á súa pronuncia orixinal e á ortografía xavanesa, ou "Jogjakarta", que é fiel á antiga ortografía holandesa e reflicte a pronuncia popular actual, pero difire da etimoloxía orixinal de Ayodhya. Pódese atopar "Yogyakarta" ou "Jogjakarta" en documentos contemporáneos.

Características

[editar | editar a fonte]

Capital da provincia homónima de Yogyakarta (Daerah Istimewa Yogyakarta, a máis pequena do país excluíndo a capital Iacarta) conta cunha poboación de seu de 388.088 habitantes (censo 2010), centro dunha fértil rexión agrícola que concentra máis de tres millóns de habitantes. Afamado foco da cultura e arte tradicional xavanés, é tamén unha importante cidade universitaria. Parte do reino budista de Sailendra no século VII, acadou relevo cando foi elixida capital do Sultanato de Yogyakarta en 1755, data na que se configurou como vila con centro no Pazo do Sultán (Kraton) e un grande eixo cerimonial norte-sur (Jalan Malioboro), hoxe a principal rúa da cidade.

Historia

[editar | editar a fonte]

Reino de Mataram (séculos VIII-X d.C.)

[editar | editar a fonte]

Segundo a inscrición Canggal datada en 732 d.C., a zona coñecida tradicionalmente como "Mataram" converteuse na capital do Reino de Medang, identificada como Mdang i Bhumi Mataram establecida por Rei Sanjaya de Mataram. A inscrición atopouse nun templo hindú en Xava Central, a 40 km de Iogyakarta e a 20 km do xigante complexo de templos de Borobudur. Este templo hindú estaba na fronteira entre a zona do Hinduismo e a zona da dinastía Shailendra Budista.

Mataram converteuse no centro dunha refinada e sofisticada cultura hindú-budista xavanesa durante uns tres séculos no corazón do val do río Progo Kedu Plain, nas ladeiras sur do volcán Monte Merapi. Este período foi testemuña da construción de numerosos candi, incluíndo Borobudur e Prambanan.

Ao redor do ano 929 d.C., o último gobernante da dinastía Sañjaya, Rei Mpu Sindok de Mataram, trasladou a sede do poder do Reino de Mataram desde Xava Central a Xava Oriental e así estableceu a dinastía Isyana. A causa exacta do cambio aínda é incerta; porén, unha grave erupción do monte Merapi ou unha loita polo poder co Reino Srivijaya, baseado en Sumatra, probablemente provocou o traslado.[12]

Os historiadores suxiren que nalgún tempo durante o reinado do Rei Wawa de Mataram (924–929 d.C.), o Merapi entrou en erupción e devastou a capital do reino en Mataram.[13][14]

Imperio Majapahit (1293–1527)

[editar | editar a fonte]

Durante a era Majapahit, a área que rodea a moderna Iogyakarta foi identificada de novo como "Mataram" e recoñecida como unha das doce provincias de Majapahit en Xava gobernadas por Bhre Mataram. Durante o reinado do cuarto rei do Imperio Majapahit, o hindú Rei Hayam Wuruk (1350–1389) da dinastía Rajasa, o título de Bhre Mataram estaba en mans do sobriño e xenro do rei Wikramawardhana, máis tarde o quinto rei de Majapahit.[15]

Sultanato de Mataram (1587–1755)

[editar | editar a fonte]
Kotagede, antiga capital do sultanato de Mataram.

Kotagede, agora un distrito no sueste de Iogyakarta, estableceuse como a capital do Sultanato de Mataram entre 1587 e 1613.

Durante o reinado do Sultán Agung Hanyokrokusumo (1613–1645), o sultanato de Mataram alcanzou o seu cénit como o maior reino de Xava, e estendeu a súa influencia a Xava central, Xava oriental e a metade oeste de Xava. Despois de dous cambios de capital, a Karta e despois a Plered, ambos situados na actual Rexencia de Bantul, a capital do sultanato de Mataram trasladouse finalmente a Kartasura.[Cómpre referencia]

Secesión de Yogyakarta e invasións europeas (1745–1830)

[editar | editar a fonte]
O pavillón do Museo do Sultán Hamengkubuwana IX, situado no lado principal do Palacio Real de Iogyakarta
O Taman Sari Castelo da Auga, o antigo xardín real do sultán de Yogyakarta

No Sultanato de Mataram estalou unha guerra civil entre Pakubuwono II (1745–1749), o último gobernante de Kartasura, e o seu irmán máis novo e herdeiro ao trono, Príncipe Mangkubumi ( máis tarde coñecido como Hamengkubuwono I, o primeiro Sultán de Yogyakarta, e o fundador da actual casa real gobernante). Pakubuwono II acordara cooperar coa [Compañía Holandesa das Indias Orientais]], e cedeu parte do territorio de Mataram aos holandeses. O príncipe Mangkubumi opúxose ao acordo, alegando a preocupación de que o pobo se convertería en escravos baixo o dominio holandés. Durante a guerra, o príncipe Mangkubumi derrotou ás forzas de Pakubuwono II e declarou a soberanía no sultanato de Iogyakarta, ocupando as partes sur do antigo sultanato de Mataram.[Cómpre referencia]

Con Pakubowono II morto de enfermidade, estableceuse o Sultanato de Iogyakarta como resultado do Tratado de Giyanti (Perjanjian Gianti), asinado e ratificado o 13 de febreiro de 1755 entre o príncipe Mangkubumi, a Compañía Holandesa das Indias Orientais, e o seu sobriño Pakubuwono III e os seus aliados. Subindo ao trono de Iogyakarta recentemente creado co nome de Sultán Hamengkubuwono I, Mangkubumi estableceu así a real Casa de Hamengkubuwono, aínda hoxe a casa gobernante de Iogyakarta. O sultán Hamengkubuwono I e a súa familia mudáronse oficialmente ao Palacio de Yogyakarta, aínda sede do sultán reinante, o 7 de outubro de 1756. Estes acontecementos marcaron, en consecuencia, o final do Sultanato de Mataram, que resultou no nacemento do rival Sultanato de Iogyakarta e do Sunanato de Surakarta.[Cómpre referencia]

Durante o breve período de dominio británico sobre Xava en 1811, os rumores de plans da corte de Yogyakarta para lanzar un ataque contra os británicos provocaron malestar entre os británicos estacionados en Xava. O 20 de xuño de 1812, Sir Stamford Raffles liderou unha forza británica de 1.200 efectivos para capturar o kratón de Yogyakarta. As forzas de Yogyakarta, sorprendidas polo ataque, foron facilmente derrotadas, o kraton caeu nun día, e posteriormente foi saqueado e queimado.[16]

O ataque ao kraton foi o primeiro deste tipo na Historia de Indonesia, deixando a corte de Yogyakarta humillada. O sultanato viuse implicado de novo nun conflito durante a Guerra de Xava.[16]

Época da República de Indonesia (1945-presente)

[editar | editar a fonte]

En 1942, o Imperio Xaponés invadiu as Indias Orientais Neerlandesas e gobernou Xava ata a súa derrota en 1945. Sukarno proclamou a independencia da República de Indonesia o 17 de agosto de 1945. O sultán Hamengkubuwono IX enviou de inmediato unha carta a Sukarno, expresando o seu apoio á nación recentemente nacida de Indonesia e recoñecendo o sultanato de Yogyakarta como parte da República de Indonesia.

O sultanato de Surakarta fixo o mesmo, e os dous reinos xavaneses recibiron, en consecuencia, estatutos privilexiados como "rexións especiais" dentro da República de Indonesia. Porén, debido a un levantamento anti-realista de esquerdas en Surakarta, o Sunanate de Surakarta perdeu o seu status administrativo especial en 1946 e foi absorbido pola provincia de Xava Central.

O apoio de Yogyakarta foi esencial na loita indonesia pola independencia durante a Revolución Nacional de Indonesia (1945–1949). A cidade de Iogyakarta converteuse na capital da República de Indonesia de 1946 a 1948, tras a caída de Iacarta en mans dos holandeses. Máis tarde, os holandeses tamén invadiron Iogyakarta, facendo que a capital da República fose transferida unha vez máis, a Bukittinggi en Sumatra Occidental o 19 de decembro de 1948. A Ofensiva Xeral do 1 de marzo de 1949 resultou nunha vitoria política e estratéxica de Indonesia contra os holandeses e a retirada das forzas holandesas de Iogyakarta. O 29 de xuño de 1949 Yogyakarta quedou completamente libre das forzas holandesas, baixo a presión das Nacións Unidas.

Pola súa importante contribución á supervivencia da República de Indonesia, Yogyakarta recibiu autonomía como "distrito especial",,[17] converténdoa na única rexión encabezada por unha monarquía recoñecida en Indonesia.

Xeografía

[editar | editar a fonte]

A área da cidade de Iogyakarta ten 32,82 km² . Mentres a cidade esténdese en todas as direccións desde o Kraton, o palacio do sultán, o núcleo da cidade moderna está ao norte, centrado arredor dos edificios da época colonial holandesa e o distrito comercial. Jalan Malioboro, con filas de vendedores nas beirarrúas, mercados e centros comerciais próximos, é a principal rúa comercial para os turistas da cidade, mentres que Jalan Solo, máis ao norte e ao leste, é o distrito comercial máis frecuentado polos veciños. O gran mercado local de Beringharjo (id) e o restaurado forte holandés de Vredeburg están na parte leste do extremo sur de Malioboro.

Rodeando o Kraton hai un barrio residencial densamente poboado que ocupa terreos que antes eran dominio exclusivo do sultán. A evidencia deste uso antigo permanece en forma de antigas murallas, espalladas por toda a cidade, e as ruínas do castelo acuático Taman Sari, construído en 1758 como xardín de recreo. O xardín que xa non estaba en uso polo Sultán, quedou abandonado en gran parte antes de ser usado como vivenda polos empregados do palacio e os seus descendentes. Os esforzos de reconstrución comezaron en 2004 e o lugar é agora unha popular atracción turística.

Preto da cidade de Yogyakarta atópase o Monte Merapi, coa periferia norte da cidade ata as ladeiras sur da montaña na Sleman Regency. O monte Merapi (literalmente "montaña de lume" tanto en indonesio como en xavanés), é un estratovolcán activo situado na fronteira entre Xava Central e Yogyakarta. É o volcán máis activo de Indonesia e entrou en erupción regularmente desde 1548, a última erupción produciuse en maio de 2018.

Clima

[editar | editar a fonte]

Yogyakarta presenta un clima monzónico tropical (Am), xa que as precipitacións nos meses máis secos entre xuño e setembro son inferiores a 100 millimetres (3,9 inches). O mes máis chuvioso en Iogyakarta é xaneiro con precipitacións en total 392 millimetres (15,4 inches). O clima está influenciado polo monzón. A temperatura anual é de aproximadamente 26 a 27 graos centígrados. O mes máis cálido é abril cunha temperatura media de 27,1 graos centígrados.

Datos climáticos para Yogyakarta, Indonesia (elevation 121 m or 397 ft)
Mes Xan Feb Mar Abr Mai Xuñ Xul Ago Set Out Nov Dec Anual
Temperatura máxima en °C 31 32 32 33 32 32 32 32 34 35 35 32 35
Media máxima en °C 29,8 30,5 31,3 31,5 31,1 31,0 30,3 30,7 31,5 31,6 30,9 30,1 30,86
Media diaria en °C 26,3 26,5 26,6 27,1 26,9 26,2 25,4 25,6 26,4 27,0 26,8 26,4 26,43
Media mínima en °C 22,9 22,8 22,9 23,0 22,7 21,5 20,6 20,6 21,7 22,7 23,0 22,8 22,27
Temperatura mínima en °C 20 21 21 21 18 16 17 16 18 21 21 20 16
Precipitación media mm 392 299 363 149 141 68 29 16 49 136 237 278 2 157
Humidade relativa media (%) 82 82 81 78 77 74 74 71 69 73 77 82 76,7
Fonte #1: Climate-Data.org (temp and precip)[18]
Fonte #2: Weatherbase (temp records & humidity)[19]


Notas

[editar | editar a fonte]
  1. ↑ "Yogyakarta | Define Yogyakarta at Dictionary.com". Dictionary.reference.com. Consultado o 16 de novembro de 2022. 
  2. ↑ Frazier, Donald (11 de febreiro de 2016). "On Java, a Creative Explosion in an Ancient City". The New York Times. Consultado o 16 de decembro de 2018. 
  3. ↑ "Introducing UGM". Universitas Gadjah Mada. 26 de marzo de 2017. Consultado o 4 de outubro de 2018. 
  4. ↑ "Top Universities in Indonesia". Top Universities. Consultado o 4 de outubro de 2018. 
  5. ↑ "UGM Ranks First in Indonesia and 53º in Asia". Southeast Asian University Consortium for Graduate Education in Agriculture and Natural Resources. 3 de outubro de 2018. Arquivado dende o orixinal o 19 de outubro de 2017. Consultado o 26 de marzo de 2017. 
  6. ↑ Biro Pusat Statistik, Jakarta, 2011.
  7. ↑ Badan Pusat Statistik, Jakarta, 28 de febreiro de 2024, Kota Yogyakarta Dalam Angka 2024 (Katalog-BPS 1102001.3471)
  8. ↑ "Indeks-Pembangunan-Manusia-2014". Arquivado dende o orixinal o 10 de novembro de 2016. Consultado o 08 de xuño de 2024. 
  9. ↑ "Mengulik Kereta Cepat Jakarta–Bandung" [Tracing Jakarta-Bandung Fast Trains]. economy.okezone.com (en indonesio). 8 de febreiro de 2018. 
  10. ↑ Pospelov, E. M. (2002). Географические названия мира. Топонимический словарь. (Geograficheskie nazvaniya mira. Toponimicheskiy slovar) [Geographical names of the world. Toponymic dictionary.] (en ruso). Russkie slovari, Astrel, AST. p. 138. ISBN 5-17-001389-2. 
  11. ↑ Modelo:Cite letter
  12. ↑ Spuler, Bertold; F.R.C Bagley (1981). The Muslim World: A Historical Survey, Part IV. Leiden, The Netherlands: Brill Archive. p. 252. ISBN 978-90-04-06196-5. 
  13. ↑ Kusumayudha, Sari Bahagiarti; Murwanto, Helmy; Sutarto; Choiriyah, Siti Umiyatun (2019). "Volcanic Disaster and the Decline of Mataram Kingdom in the Central Java, Indonesia". En Wasowski, Janusz; Dijkstra, Tom. Recent Research on Engineering Geology and Geological Engineering. Sustainable Civil Infrastructures. Cham: Springer International Publishing. p. 84. ISBN 978-3-030-02032-3. doi:10.1007/978-3-030-02032-3_8. 
  14. ↑ Adelayanti, Natasa (2020-11-30). "Mount Merapi Getting Near to Eruption". ugm.ac.id. Consultado o 2024-03-23. 
  15. ↑ Cœdès, George (1968). Vella, Walter F., ed. The Indianized States of Southeast Asia. Traducido por Brown Cowing, Sue. Honolulu: University of Hawaii Press. p. 241. ISBN 978-0-8248-0368-1. 
  16. ↑ 16,0 16,1 Tim Hanningan, "When Raffles ran Java", historytoday.com.
  17. ↑ Friend, Theodore (2003). Indonesian Destinies. The Belknap Press of Harvard University Press. p. 420. ISBN 0-674-01834-6. 
  18. ↑ "Climate: Yogyakarta". Climate-Data.org. Consultado o 19 de maio de 2016. 
  19. ↑ "YOGYAKARTA, INDONESIA". Weatherbase. Arquivado dende o orixinal o 13 de novembro de 2020. Consultado o 19 de maio de 2016. 

Véxase tamén

[editar | editar a fonte]

Bibliografía

[editar | editar a fonte]

Outros artigos

[editar | editar a fonte]

Ligazóns externas

[editar | editar a fonte]
Este artigo tan só é un bosquexo
 Este artigo sobre xeografía é, polo de agora, só un bosquexo. Traballa nel para axudar a contribuír a que a Galipedia mellore e medre.
 Existen igualmente outros artigos relacionados con este tema nos que tamén podes contribuír.
Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Yogyakarta&oldid=6865240»