Nakota

O termo Nakota (ou Nakoda ou tamén Nakona) é o endónimo utilizado polos pobos orixinarios de América do Norte, que xeralmente reciben o nome de Assiniboine (ou Hohe), nos Estados Unidos, e de Stoney, no Canadá .

Son tribos de fala dakota que se separaron das ramas principais da nación síux en tempos pasados. Movéronse dende o territorio orixinal até os bosques da Minnesota actual e rexións cara ao norte e ao noroeste: Montana e Dacota do Norte dos actuais Estados Unidos e Manitoba, Saskatchewan e Alberta do Canadá actual. Máis tarde, por mor da competencia polos mesmos recursos convertéronse en inimigos dos seus antigos "aliados" da súa familia lingüística (en cada un dos dialectos síux -nakota, dakota e lakota- significan "amigo" ou "aliado").

Historia da denominación errónea

Historicamente, os estudosos clasificaron as tribos pertencentes á nación síux (ou dakota nun sentido amplo) en tres grandes grupos lingüísticos:

• Dakota (propiamente), que era o grupo máis oriental (o orixinal) e que se denominaba Isáŋyathi o Isáŋathi (de aí, o nome europeizado de Santee);
• Nakota, de quen se dicía que comprendían as dúas tribos centrais de yankton e yanktonai, e
• Lakota, que formou o grupo máis occidental e chamouse Thítȟuŋwaŋ (nome europeizado en Teton).

Esta foi a clasificación tradicionalmente admitida que moi poucos académicos criticaron. Entre os escasos eruditos que a criticaron destaca a yankton Ela Cara Deloria (nada en 1888) que foi unha das primeiras en sinalar "a falacia de designar aos grupos yankton-yanktonai como nakota".

Mais en 1978, Douglas R. Parks, A. Wesley Jones, David S. Rood e Raymond J. DeMallie dedicáronse á investigación lingüística sistemática nas reservas síux e assiniboine para establecer a dialectoloxía precisa da lingua síux. Aseguráronse de que tanto os santee como os yankton/yanktonai referíanse (e refírense) a eles mesmos polo autónimo "Dakota". O nome de nakota (ou nakoda ) era, e é, uso exclusivo dos assiniboine e dos seus familiares canadenses, os stoney. A literatura académica posterior, con todo, especialmente se non é producida por especialistas lingüísticos, en moi rara ocasión recolle as investigacións de Parks e DeMallie.

As súas conclusións foron plenamente confirmadas pola investigación de campo realizada, durante 23 anos, por Jan Ullrich que tivo como conclusión a compilación, en 2008, do seu dicionario Lakota. Segundo Ullrich, o erro na denominación nome dos yankton-yanktonai,

"comezou cos misioneros de mediados do século XIX entre os santee, que aplicaron en exceso unha regra de distribución fonética. Debido a que o dialecto yankton-yanktonai usa o sufixo -na onde os santee usan -da e os lakota usan -la , os misioneros pensaron que a distribución "l" - "d" - "n" aplicábase a tódalas posicións dentro das palabras. Polo tanto, crían que os yankton-yanktonai chamábanse a si mesmos nakota en lugar de dakota. Desafortunadamente, a suposición inexacta dunha división de Lakota-Dakota-Nakota perpetuouse en case todas as publicacións desde entón".

Porén este erro tivo unha grande influencia sobre algúns nativos lakota e dakota e, mesmo, a xente moza dos yankton e yanktonai adoptaron o costume de empregar a denominación de "Nakota" coma un termo de autoafirmación para diferenciarse dos santee e dos teton. O cambio non pode considerarse como unha regresión terminolóxica posterior causada polo feito de que a xente xankton-yanktonai vivía xunto cos santee nas mesmas reservas.

Os textos máis antigos que documentan os dialectos síux están desprovistos de referencias históricas a nakota. Ullrich sinala en particular que o dicionario inglés-Dakota de John P. Williamson (1902) enumera a dakota como o nome propio do pobo dakota, pero non menciona nakota. Aínda así, Williamson traballara extensamente cos yankton e, a miúdo, incluía no seu dicionario as variantes dos yankton para as entradas propias dos santee.

Os assiniboine separáronse moi cedo da agrupación yankton-yanktonai e a súa fala chamada tamén nakota, volveuse máis distintiva e inintelixíbel para os falantes de lakota e dakota.

Na actualidade, as diferentes tribos refírense a si mesmos, nas súas linguas maternas, como:

• Dakhóta (ou Dakhód) - os santee
• Dakȟóta (ou Dakȟód) - os yankton e yanktonai
• Lakȟóta (ou Lakȟól) - os teton (esta denominación caeu en desuso e agora, simplemente, chámanse a si mesmos Lakȟóta)
• Nakhóta (Nakhóda ou Nakhóna) - os assiniboine
• Nakhóda (ou Nakhóta) - os stoney

Tendencias actuais

Recentemente, os assiniboine e, especialmente, os stoney comezaron a minimizar a ruptura e separación histórica dos dakota e reclamaron unha certa identidade coa tradición síux xa que non se pode falar de nación síux como tal pois, historicamente, as tribos Siouan estaban bastante descentralizadas e operaban en bandas independentes. A tendencia pódese ver nos sitios oficiais dos stoney de Alberta, por exemplo. na autodenominación da Alexis Nakota Sioux First Nation (en galego: Primeira nación Alexis Nakota Síux) ou na reivindicación de Nakoda First Nation (en galego: Primeira Nación Nakoda) da súa ascendencia síux e o valor da súa lingua materna: "Como descendentes das grandes nacións síux, os membros da tribo stoney de hoxe prefiren levar a cabo a súa conversación e asuntos tribalis na lingua materna siouan". As tribos assiniboine e stoney de Saskatchewan tamén reivindican a súa identificación coa tradición sioux.

Os cumios

As tribos assiniboine-stoney apoiaron os recentes intentos "pan-Sioux" de revivir as linguas nativas. Os seus representantes asisten aos cumes anuais "Lakota, Dakota, Nakota Language Summits" que, dende 2008, son patrocinados por Tusweca Tiospaye (Dragonfly Community), a organización sen fins de lucro lakota para a promoción e o fortalecimiento do idioma que promoven a campaña "Uniting the Seven Council Fires to Save the Language" (en galego: "Unión do Consello dos Sete Lumes para salvar o idioma"). Os promotores lakota recoñecen unha orixe común cos pobos nakota: o Cumio da Lingua de 2008 supuxo un esforzo por unir os pobos síux lakota, dakota e nakota tanto dos Estados Unidos como do Canadá para revitaliza-las linguas lakota, dakota e nakota. No cumio de 2009, na lista de tribos que conforman o "Consello dos Sete Lumes" incluían a assiniboine e stoney no "Fire" dos yanktonai. Posteriormente, as dúas tribos nakota cambiáronse ao final da lista e a expresión "Also includes the Stoney and Assiniboine People" se mantivo. A longa separación dos pobos deu lugar a que as súas linguas se desenvolvesen de xeito independente e cada vez máis diferenciadas até o punto de que xa non son mutuamente intelixíbeis. Os falantes de lakota ou dakota enténdese dificilmente cos assiniboine; e nin uns nin outros se entenden cos stoney.

Véxase tamén

Bibliografía

• DeMallie, Raymond J. (2001). "Sioux until 1850". En Sturtevant, William C. Handbook of North American Indians: Plains. Vol. 13, parte 2. Washington, D.C.: Smithsonian Institution. ISBN 0-16-050400-7. 
• Gibbon, Guy E. (2003). The Sioux: the Dakota and Lakota nations (en inglés). Malden: Blackwell Publishers. ISBN 1-55786-566-3. 
• Howard, James H. (1984). The Canadian Sioux (en inglés). Lincoln: University of Nebraska Press. ISBN 0-8032-2327-7. 
• Palmer, Jessica D. (2008). The Dakota peoples: a history of the Dakota, Lakota, and Nakota through 1863 (en inglés). Jefferson: McFarland & Company, Inc., Publishers. ISBN 0786431776. 
• Parks, Douglas R; DeMallie, Raymond J. (1992). "Sioux, Assiniboine and Stoney Dialects: A Classification". Anthropological Linguistics (en inglés) (Department of Anthropology, Indiana University) 34 (nº 1-4 -Special Issue, Florence M. Voegelin Memorial Volume-): 233–255. ISSN 0003-5483. 
• Ullrich, Jan (2008). New Lakota Dictionary : Lakhótiyapi-English / English-Lakhótiyapi & Incorporating the Dakota Dialects of Santee-Sisseton and Yankton-Yanktonai (en inglés) (2ª ed.). Bloomington: Lakota Language Consortium. ISBN 0-9761082-9-1. 

Outros artigos

• Lingua dakota
• Lingua lakota
• Lingua síux
• Síux

Ligazóns externas

• Folla oficial da Fundación dos indios dakota (Dakota Indian Foundation).