قلع

قلع، _۵۰Sn
قلع
ظاهر	نقره‌ای (چپ، بتا) یا خاکستری (راست، آلفا)
جرم اتمی استاندارد (Ar، استاندارد)	۱۱۸٫۷۱۰(۷)
قلع در جدول تناوبی
	ایندیم ← قلع → آنتیموان
عدد اتمی (Z)	۵۰
گروه	۱۴
دوره	دوره ۵
بلوک	بلوک-p
دسته	Post-transition metal
آرایش الکترونی	[Kr] 4d10 5s2 5p2
لایه الکترونی	۲, ۸, ۱۸, ۱۸, ۴
ویژگی‌های فیزیکی
فاز در STP	جامد
نقطه ذوب	۵۰۵٫۰۸ K (۲۳۱٫۹۳ °C, ۴۴۹٫۴۷ °F)
نقطه جوش	۲۸۷۵ K (۲۶۰۲ °C, ۴۷۱۶ °F)
چگالی (near r.t.)	(سفید) ۷٫۳۶۵ g/cm3 ; (خاکستری) ۵٫۷۶۹ g/cm3
در حالت مایع (at m.p.)	۶٫۹۹ g/cm3
حرارت همجوشی	(سفید) ۷٫۰۳ kJ/mol
آنتالپی تبخیر	(سفید) ۲۹۶٫۱ kJ/mol
ظرفیت حرارتی مولی	(سفید) ۲۷٫۱۱۲ J/(mol·K)
ویژگی‌های اتمی
عدد اکسایش	−4, −3, −2, −1, 0, +1, +2, +3, +4 (an amphoteric اکسید)
الکترونگاتیوی	مقیاس پائولینگ: ۱٫۹۶
انرژی یونش	1st: ۷۰۸٫۶ kJ/mol ; 2nd: ۱۴۱۱٫۸ kJ/mol ; 3rd: ۲۹۴۳٫۰ kJ/mol ;
شعاع اتمی	empirical: ۱۴۰ pm
شعاع کووالانسی	pm ۱۳۹±۴
شعاع واندروالسی	۲۱۷ pm
	خط طیف نوری قلع
دیگر ویژگی ها
ساختار بلوری	تتراگونال (سفید)، الماسی (خاکستری)
انبساط حرارتی	۲۲٫۰ µm/(m·K) (at 25 °C)
رسانندگی گرمایی	۶۶٫۸ W/(m·K)
رسانش الکتریکی	115 n Ω·m (at 0 °C)
رسانش مغناطیسی	(خاکستری) دیامغناطیس، (سفید) پارامغناطیس
مدول یانگ	۵۰ GPa
مدول برشی	۱۸ GPa
مدول حجمی	۵۸ GPa
نسبت پواسون	۰٫۳۶
سختی موس	۱٫۵
سختی برینل	۵۱ MPa
شماره ثبت سی‌ای‌اس	۷۴۴۰-۳۱-۵
ایزوتوپ‌های قلع
	نمایش; بحث; ویرایش; \| منابع

قلع یا اَرزیز^[۶]^[۷]^[۸] (به انگلیسی: Tin) عنصری است شیمیایی با علامت اختصاری Sn و با شماره ۵۰ در جدول اتمی. این فلز نقره‌ای رنگ خاصیت چکش خواری خوبی دارد و به سادگی اکسید نمی‌شود و در برابر خوردگی مقاوم است. قلع در بسیاری از آلیاژها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

پیشینه

مقاومت خوب این فلز نسبت به زنگ‌زدگی و خوردگی باعث شده تا از آن به عنوان روکشی برای فلزات دیگر برای جلوگیری از زنگ‌زدگی استفاده شود، از جمله قلع‌اندود کردن ظروف مسی که به خاطر جلوگیری از زنگ زدن مس و ورود اکسید سمی مس در غذا از قدیم‌الایام رواج داشته است. برنز (مفرغ) نخستین آلیاژ قلع است که حدود ۵ هزار سال پیش از ترکیب مس و قلع ساخته شد و آغازگر دورانی به نام عصر برنز در تاریخ بشر شد. مسوار یکی از آلیاژهای قلع است که از عصر برنز تا قرن بیستم برای ساخت ظروف و صفحات تخت و مسطح از آن استفاده می‌شد. قلع بیش از ۸۵ درصد حجم مسوار را تشکیل داده و بقیه از مس، سرب یا سرمه تشکیل می‌شود. یکی از آلیاژهای دیگر قلع که به عنوان لحیم استفاده می‌شود از ترکیب بیش از ۶۰ درصد قلع و بقیه سرب تشکیل می‌شود. همچنین بخش عمده‌ای از مصرف قلع نیز برای روکش کردن فولاد به منظور جلوگیری از زنگ زدن است. سمیت پائین قلع باعث می‌شود تا ظروف فلزی با روکش قلع برای نگهداری مواد غذایی استفاده فراوانی داشته باشند.

در فارسی میانه این این عنصر «اَرزیز» نامیده می‌شده‌است.^[۹]

ویژگی‌ها

قلع فلزی است چکش خوار، قابل انعطاف، شدیداً بلورین و سفید نقره‌ای که ساختار بلوری آن هنگام خم شدن قطعه‌ای از قلع صدای خاصی ایجاد می‌کند (علت آن شکست بلورها است). این فلز دربرابر فرسایش ناشی از آب تقطیر شده دریا و آب لوله‌کشی مقاومت می‌کند اما به وسیلهٔ اسیدهای قوی و مواد قلیایی و نمکهای اسیدی مورد حمله قرار می‌گیرد. هنگامیکه اکسیژن به صورت محلول است قلع به عنوان کاتالیزور عمل کرده و واکنشهای شیمیایی را تسریع می‌کند. در صورتی‌که آن را در حضور آزمایش‌های مربوط به هوا حرارت دهند Sn۲ حاصل می‌شود. Sn۲ اسید ضعیفی بوده و با اکسیدهای بازی تولید نمکهای قلع می‌کند. قلع را می‌توان به مقدار زیادی جلا داد و به عنوان پوشش سایر مواد جهت ممانعت از فرسودگی یا واکنشهای شیمیایی دیگر موارد استفاده قرار می‌گیرد. این فلز مستقیماً با کلر و اکسیژن ترکیب می‌شود و و جایگزین هیدروژن اسیدهای رقیق می‌گردد. قلع در دماهای معمولی انعطاف‌پذیر است اما در صورتی‌که گرم شود شکننده می‌شود.

اثرات قلع بر سلامت

قلع به طور عمده در مواد مختلف آلی بکار می‌رود. پیوندهای آلی قلع خطرناک‌ترین شکل قلع برای انسان می‌باشد. علیرغم خطرات، این مواد در صنایع زیادی کاربرد دارند که شامل صنعت رنگ و صنعت پلاستیک می‌شود و در کشاورزی برای تولید آفت‌کشها مورد استفاده قرار میگرد. علی‌رغم اینکه به سمی بودن قلع آگاهیم، میزان استفاده از مواد آلی قلع در صنایع در حال افزایش است. اثرات مواد قلع آلی می‌تواند متنوع باشد. این به نوع ماده مورد استفاده و ارگانیسم مورد استفاده بستگی دارد. تری سلیتین خطرناک‌ترین ماده آلی قلع برای انسان است. این ماده پیوندهای هیدروژنی کوتاهی دارد. وقتی پیوندهای هیدروژنی در یک ماده قلع بلندتر می‌شوند خطر این ماده بر سلامت انسان کمتر می‌شود. انسان می‌تواند پیوندهای قلع را از طریق غذا، تنفس و پوست جذب نماید. مواجهه با پیوندهای قلع، می‌تواند اثرات حاد و همچنین مزمن داشته باشد.^[۱۰]

اثرات حاد عبارتند از:

اثرات مزمن عبارتند از:

افسردگی
آسیب کبدی
تضعیف سیستم ایمنی
آسیب کروموزومی
کاهش سلول‌های قرمز خون آسیب مغزی، خشونت، اختلال در خواب، فراموشی و سردرد

جستارهای وابسته

بیماری قلع

منابع

↑ Meija, J.; et al. (2016). "Atomic weights of the elements 2013 (IUPAC Technical Report)". شیمی محض و کاربردی(نشریه). 88 (3): 265–91. doi:10.1515/pac-2015-0305.
↑ "New Type of Zero-Valent Tin Compound". ChemistryViews. 27 August 2016.
↑ "HSn". NIST Chemistry WebBook. National Institute of Standards and Technology. Retrieved 23 January 2013.
↑ "SnH3". NIST Chemistry WebBook. National Institure of Standards and Technology. Retrieved 23 January 2013.
↑ Magnetic susceptibility of the elements and inorganic compounds, in Handbook of Chemistry and Physics 81st edition, CRC press.
↑ «معنی ارزیز | لغت‌نامه دهخدا». www.vajehyab.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۳-۰۱.
↑ «معنی ارزیز | فرهنگ فارسی عمید». www.vajehyab.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۳-۰۱.
↑ «معنی قلع | فرهنگ فارسی معین». www.vajehyab.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۳-۰۱.
↑ فرهنگ دهخدا «اَرزیز»، نیز به پهلوی ساسانی (فارسی میانه) همین واژه «arzīz»: نک. A Concise Pahlavi Dictionary, D.N. Mackenzie (یا به ترجمهٔ فارسی اش: فرهنگ کوچک زبان پهلوی، د.ن. مکنزی، ترجمهٔ مهشید میرفخرایی).
↑ آسیه کاکاآقازاده. «دلایل بررسی و اندازه‌گیری فلز قلع در مواد غذایی». پایگاه خبری سازمان غذا و دارو. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ دسامبر ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۱۴ دسامبر ۲۰۲۱.

این یک مقالهٔ خرد شیمی است. می‌توانید با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید.

[CIAAW2016-1] Meija, J.; et al. (2016). "Atomic weights of the elements 2013 (IUPAC Technical Report)". شیمی محض و کاربردی(نشریه). 88 (3): 265–91. doi:10.1515/pac-2015-0305.

[ZeroValentTin3-2] "New Type of Zero-Valent Tin Compound". ChemistryViews. 27 August 2016.

[3] "HSn". NIST Chemistry WebBook. National Institute of Standards and Technology. Retrieved 23 January 2013.

[4] "SnH3". NIST Chemistry WebBook. National Institure of Standards and Technology. Retrieved 23 January 2013.

[5] Magnetic susceptibility of the elements and inorganic compounds, in Handbook of Chemistry and Physics 81st edition, CRC press.

[6] «معنی ارزیز | لغت‌نامه دهخدا». www.vajehyab.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۳-۰۱.

[7] «معنی ارزیز | فرهنگ فارسی عمید». www.vajehyab.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۳-۰۱.

[8] «معنی قلع | فرهنگ فارسی معین». www.vajehyab.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۳-۰۱.

[9] فرهنگ دهخدا «اَرزیز»، نیز به پهلوی ساسانی (فارسی میانه) همین واژه «arzīz»: نک. A Concise Pahlavi Dictionary, D.N. Mackenzie (یا به ترجمهٔ فارسی اش: فرهنگ کوچک زبان پهلوی، د.ن. مکنزی، ترجمهٔ مهشید میرفخرایی).

[10] آسیه کاکاآقازاده. «دلایل بررسی و اندازه‌گیری فلز قلع در مواد غذایی». پایگاه خبری سازمان غذا و دارو. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ دسامبر ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۱۴ دسامبر ۲۰۲۱.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

ن ب و فهرست‌های کشورها و قلمروها بر پایه رتبه‌بندی‌های ترکیب‌بندی تولید ناخالص داخلی
فلزگری	آلومینیوم اکسید آلومینیوم بوکسیت بیسموت کبالت مس ذوب‌آهن طلا سنگ آهن لیتیوم منیزیم منگنز جیوه پالادیوم پلاتین نقره فولاد قلع تیتانیوم اورانیم ذخایر روی
معدنی	آنتیموان بنتونیت فلدسپات فلوریت سیلیکون نمک
انتشار	دی اکسید کربن فهرست کشورها بر پایه سرانه تولید کربن دی‌اکسید گازهای گلخانه‌ای سرانه
سایر	تولید سیمان خودرو صنعت کاغذ و خمیرکاغذ یخچال ماشین رخت‌شویی
فهرست رتبه‌بندی‌های بین‌المللی فهرست آماری ترین‌های کشورها فهرست‌ها بر پایه کشور

ن ب و اکسید‌ها
چند حالت اکسایش	سروانتیت (Sb₂O₄) اکسید کبالت (II، III) (Co₃O₄) اکسید آهن (II، III) (Fe₃O₄) تتراکسید سرب (Pb₃O₄) منگنز (II، III) اکسید (Mn₃O₄) اکسید نقره (I، III) (Ag O)
حالت اکسایش +۱	اکسید مس (I) (Cu₂O) دی کربن منوکسید (C₂O) دی‌کلرین مونوکسید (Cl₂O) لیتیم اکسید (Li₂O) پتاسیم اکسید (K₂O) روبیدیوم اکسید (Rb₂O) نقره(I) اکسید (Ag₂O) اکسید تالیوم (I) (Tl₂O) سدیم اکسید (Na₂O) Water (hydrogen oxide) (H₂O)
حالت اکسایش +۲	اکسید آلومینیوم (II) (Al O) اکسید باریم (Ba O) اکسید برلیوم (Be O) کادمیم اکسید (Cd O) آهک (Ca O) کربن مونوکسید (C O) اکسید کروم (II) (Cr O) اکسید کبالت (II) (Co O) مس (II) اکسید (Cu O) اکسید آهن (II) (Fe O) اکسید سرب (II) (Pb O) اکسید منیزیم (Mg O) جیوه (II) اکسید (جیوه O) اکسید نیکل (II) (Ni O) نیتریک اکسید (N O) اکسید پالادیم (II) (Pd O) اکسید استرانسیم (Sr O) مونواکسید گوگرد (S O) Disulfur dioxide (S₂O₂) اکسید قلع (II) (Sn O) اکسید تیتانیوم (II) (Ti O) اکسید وانادیم (II) (V O) اکسید روی (Zn O)
حالت اکسایش +۳	آلومینیوم اکسید (Al₂O₃) سنارمونتیت (Sb₂O₃) آرسنیک تری‌اکسید (As₂O₃) اکسید بیسموت (III) (Bi₂O₃) بور تری‌اکسید (B₂O₃) اکسید کروم (III) (Cr₂O₃) دی‌نیتروژن تری‌اکسید (N₂O₃) اکسید اربیم (Er₂O₃) گادولینیم اکسید (Gd₂O₃) اکسید گالیم (III) (Ga₂O₃) اکسید هولمیم (III) (Ho₂O₃) اکسید ایندیم (III) (In₂O₃) اکسید آهن (III) (Fe₂O₃) اکسید لانتان (La₂O₃) اکسید لوتتیم (III) (Lu₂O₃) نیکل (III) اکسید (Ni₂O₃) فسفر تری‌اکسید (P₄O₆) پرومتیوم اکسید (Pm₂O₃) اکسید رودیم (III) (Rh₂O₃) اکسید ساماریوم (III) (Sm₂O₃) اسکاندیوم اکسید (Sc₂O₃) تربیوم (III) اکسید (Tb₂O₃) اکسید تالیوم (III) (Tl₂O₃) اکسید تولیوم (III) (Tm₂O₃) اکسید تیتانیم (III) (Ti₂O₃) Tungsten(III) oxide (W₂O₃) اکسید وانادیوم (III) (V₂O₃) اکسید ایتربیم (III) (Yb₂O₃) اکسید ایتریم (III) (Y₂O₃)
حالت اکسایش +۴	کربن دی‌اکسید (C O₂) کربن تری‌اکسید (C O₃) اکسید سریم (IV) (Ce O₂) دی‌اکسید کلر (Cl O₂) اکسید کروم (IV) (Cr O₂) دی‌نیتروژن تترااکسید (N₂O₄) ژرمانیم دی‌اکسید (Ge O₂) اکسید هافنیم (IV) (Hf O₂) دی‌اکسید سرب (Pb O₂) منگنز دی‌اکسید (Mn O₂) نیتروژن دی‌اکسید (N O₂) پلوتونیوم (IV) اکسید (Pu O₂) اکسید رودیم (IV) (Rh O₂) اکسید روتنیوم (IV) (Ru O₂) سلنیوم دی‌اکسید (Se O₂) سیلیسیم دی‌اکسید (Si O₂) گوگرد دی‌اکسید (S O₂) دی‌اکسید تلوریم (Te O₂) دی‌اکسید توریم (توریم O₂) دی‌اکسید قلع (Sn O₂) تیتانیوم دی اکسید (Ti O₂) اکسید تنگستن (IV) (W O₂) اورانیوم دی‌اکسید (U O₂) اکسید وانادیم (IV) (V O₂) دی‌اکسید زیرکونیوم (Zr O₂)
حالت اکسایش +۵	پنتاکسید آنتیموان (Sb₂O₅) پناکسید آرسنیک (As₂O₅) دی‌نیتروژن پنتاکسید (N₂O₅) پنتاکسید نیوبیم (Nb₂O₅) فسفروس پنتوکسید (P₂O₅) پنتاکسید تانتال (Ta₂O₅) اکسید وانادیم (V) (V₂O₅)
حالت اکسایش +۶	تری‌اکسید کروم (Cr O₃) تری‌اکسید مولیبدن (Mo O₃) رنیوم تری‌اکسید (Re O₃) تری‌اکسید سلنیوم (Se O₃) تری اکسید سولفور (S O₃) تری‌اکسید تلوریم (Te O₃) تنگستن تری‌اکسید (W O₃) تری‌اکسید اورانیم (U O₃) زنون تری‌اکسید (Xe O₃)
حالت اکسایش +۷	دی‌کلرین هپتواکسید (Cl₂O₇) منگنز هپتوکسید (Mn₂O₇) اکسید رنیوم (VII) (Re₂O₇) اکسید تکنسیم (VII) (Tc₂O₇)
حالت اکسایش +۸	اسمیم تتراکسید (Os O₄) تتراکسید روتنیم (Ru O₄) زنون تتراکسید (Xe O₄) Iridium tetroxide (Ir O₄) Hassium tetroxide (Hs O₄)
مرتبط	اکسید کربن ساب‌اکسید اکسی‌آنیون Ozonide
اکسیدها براساس عدد اکسایش مرتب شده اند. رده:اکسیدها

داده‌های کتابخانه‌ای
کتابخانه‌های ملی	اسپانیا فرانسه (داده‌ها) آلمان اسرائیل ایالات متحده آمریکا ژاپن جمهوری چک
سایر	بایگانی ملی (ایالات متحده)