زنان افغانستان بالاترین میزان بیسوادی را در جهان دارد. تعداد زیادی از دختران به دلیل «افزایش ناامنی، تبعیض، فساد و مشکلات مالی» به آموزش دسترسی ندارند و یا ترک تحصیل می کنند. در مناطق روستایی وضعیت خیلی آشفتهتر ازین است.
با این همه، افرادی مانند پشتنه زلمی خان درانی برای آموزش دختران و زنان روستایی افغانستان که به گفته او «آینده افغانستان» است، آستین بر زده اند. وی که اصالتاً از ولایت قندهار افغانستان است، یک پلتفرم آنلاین را جهت دسترسی به آموزش و منابع برای دانش آموزان فراهم کرده است. اکنون به تعداد 900 تن از دختران و زنان دانش آموز که به نسبت کمبود منابع یا دانش آموزانی که مکانهای آموزشی شان مورد حمله قرار گرفته اند با استفاده از تبلت (Tablet) از خانههای شان بصورت آنلاین آموزش میبینند. پشتنه درانی یکی از اعضای شبکه قهرمانان معارف ملاله، و سفیر جوانان در سازمان عفو بین الملل است.
در مصاحبهام با وی، کنجکاو بودم تا از فعالیتهای وی بیشتر بدانم. اما بخاطر طولانی بودن گفتگو، از ذکر کامل جریان مصاحبه درین گزارش خودداری شده است.
سامعه شهنوری: دوست داریم ابتدا در مورد نهادتان صحبت نمایید. میخواهیم در مورد نهاد آموزشی LEARN بیشتر بدانیم.
پشتنه زلمی خان درانی: مؤسسه آموزشی ما یک نهاد غیرانتفاعی است و روی سه برنامه اصلی آموزش، صحت مادران و توانمند سازی زنان فعالیت میکند. ما با دولت، مکاتب محلی، مردم و بزرگان قوم کار میکنیم. ما با نهاد رومی، که یک سازمان غیر انتفاعی کانادایی است نیز تفاهمنامه همکاری داریم. از طریق پلتفرمهای آنلاین و آفلاین آنها، مواد و منابع آموزشی را نه تنها به دختران دانش آموز بلکه به زنان در ولایت قندهار نیز فراهم ساخته ایم. این مواد آموزشی موضوعات مختلفی از جمله آموزش منابع مالی، کارآفرینی تجاری و مبارزه با خشونتهای خانگی و جنسیتی را شامل می شود.
برنامه/اپلکیشن آفلاین رومی در آموزش دانش آموزان ما نقش کلیدی دارد. پس از دانلود و نصب برنامه، تمامی منابع کتابخانه LEARN به زبان های محلی، دری و پشتو، روی دستگاه بصورت آفلاین قابل دسترس میباشد. ما تبلتهای با عمر باتری طولانی مدت را در اختیار دانش آموزان قرار میدهیم. این راهکار برای مردم قندهار که مانند سایر ولایات افغانستان برق ثابت و دوامدار ندارند، بسیار مؤثر تمام میشود.
برنامه ما طوری است که اگر 10 یا 20 دختر را ثبت نام میکنیم، پنج نفر آنها دانش آموز مکتب اند و حداقل یکی از آنها به عنوان مثال کورس قابلگی میخواند و برای آن قریه قابله می شود. ما با عملی ساختن این برنامه خیلی موفق بوده ایم و نتیجه ملموس بدست آورده ایم. امیدواریم به زودی بتوانیم این برنامه را در ولایتهای پنجشیر و بامیان و سپس به شهرهای هرات و مزارشریف نیز گسترش بدهیم.
سامعه: چی سبب شد که نهاد آموزشی LEARN را ایجاد کنید؟
پشتنه: درسال 2016 هنگامی که برای دانشگاه رفتن از پاکستان (جایی که در طول جنگهای داخلی افغانستان به همراه خانواده خود مهاجر بودم) به قندهار برگشتم، فهمیدم که میزان بیسوادی در بین دختران و زنان قریه خیلی بالاست. یکی از پسران کاکایم به من گفت که آنها به مکتب نمیروند. بسیاری از مکاتب مواد آموزشی و معلم نداشتند. برخی از مکاتب مورد حمله قرار گرفته و سوزانده شده بودند. آنجا بود که تصمیم گرفتم کاری برای این دانش آموزان بکنم.
در جامعهی ما بیرون رفتن زنان از خانه ننگ است. در خانوادهی من زنانی وجود دارند که سالهاست از خانه بیرون نشده اند زیرا این کار (به دلیل ارزشها و عرف سنتی) شرم پنداشته میشود. تغییر دیدگاه پیرمردانی با این طرز فکر دشوار و زمانبر است. بهترین گزینه برای عبور ازین وضعیت، فراهم ساختن زمینه کسب علم و دانش برای دختران و زنان است. چنانچه در جریان تحقیقاتم و صحبت با پسران کاکا و اقاربم، متوجه شدم که پسران کاکایم با تماشای تلویزیون، زبان هندی را یاد گرفته اند.
در سال 2018، من نهاد آموزشی LEARN را با یک میز و یک تبلت در خانه تأسیس کردم. تنها کسانیکه در ابتدا به رویای باسواد ساختن زنان و دختران دهات افغانستان به من ایمان داشتند، پدر و مادرم بودند. امروز، ما بیش از 900 دانشآموز راجستر شده را در برنامهی خود داریم. ما توانسته ایم خدمات آموزشی را برای آنعده از دخترانی فراهم نماییم که هرگز نتوانسته اند از خانه خود بیرون بیایند، به مواد آموزشی دسترسی داشته باشند ویا مکانهای آموزشی شان در جنگ ویران شده اند.
نمیتوانم از پدری تقاضا کنم تا دخترانش را به مکتب بفرستد حالانکه آن مکتب درست پیش چشمانش سوخته است. اما من میتوانم جایگزین مصؤن تری را ارائه دهم – دخترش می تواند در خانه بماند و از خانه تحصیل کند.
سامعه: بزرگترین حامی تان کی بوده است؟
همیشه یک شخص در زندگی ما وجود دارد که از ما شخصیت میسازد. برای من، پدرم بزرگترین حامی و پشتبانم بوده است. فرزند اول پدرم یک دختر بوده است. اما پدرم، به حیث کلان قوم، مدام برای مردم مرا پسر وانمود میکرده است. او از آغازین زندگی به من باور داشت. او به من آموخت که هرگز جنسیتم مانعی برای دستیافتن به قلههای آرزوهایم نشود. او همیشه برخورد بهتری به من نسبت به پسران خانواده ما داشت. برای همین من به کارهای که انجام میدهم اعتماد به نفس دارم.
زمانی که در کویته پاکستان مهاجر بودیم، پدرم یک مکتب را برای دختران مهاجر افغان ایجاد کرد تا خواهرش که طلاق گرفته بود باسواد شود و دختران و زنان دیگر نیز از نعمت خواندن و نوشتن بهره ببرند. پدر و مادرم در سالهای ۱۹۹۷-۱۹۹۸ در آن مکتب انگلیسی و ریاضی تدریس میکردند. پدرم همیشه الگو و انگیزه کارهایم بوده است.
سامعه: با چی چالشهای مواجه استید؟
پشتنه: خوششانسی من در این بود که پدرم بزرگ قوم بود و به همین سبب مردم برایم احترام داشتند، به حرفهایم گوش میدادند، و از من حمایت میکردند. با وجود این، گاهی اوقات پسرهای کاکایم فکر میکردند ظاهر شدن من در تلویزیون و صحبت کردن در مورد موضوعات تابو در افغانستان باعث شرمساری خانواده است.
زنان پشتون در جامعه بهشدت زیر ارزشهای قبیلهای و عرفهای سنتی گیر ماندهاند که کار مرا به چالش مواجه میکند، اما با آنهم کار من خیلی مهم است.
بیرون شدن زنان از خانه در فرهنگ و عرف قبیلهای پشتونها، یک چالش است، مانند من زنان زیادی هستند که با چنین مشکلی مواجهاند. بارها برای من گفتهاند باید خاموش شوم؛ چون هم یک زن جوان هستم وهم با دولت کار میکنم. افزون به بر آن؛ مردم در کابل نیز نمیتوانند بهصورت روشن در مورد حقوق زنان ساحات دوردست صحبت کنند، ما میبینم و نگاهها و عمل در این مورد متفاوت است.
من خیلی نگرانم؛ زیرا جامعه جهانی نیز به زنان ساحات دورافتاده – بیرون از کابل توجه ندارند. در حالیکه توسعهی حقوق زنان در بیرون از کابل – ساحات دور است – نقش سازندهی در ثبات افغانستان بازی میکنند.
سامعه: پیام تان به سایر زنان افغانستان چیست؟
پشتنه: به آنان توصیه میکنم تاریخ زنان افغانستان را بخوانند، به ویژه زنانی مانند گوهرشاد بیگم، زرغونه انا، نازو انا، ملالی میوند، شاعر افغان در قرن پنجم، رابعه بلخی و ملکه ثریا را مورد مطالعه قرار دهند. وقتی من کوچک بودم، پدرم برایم داستان سفید برفی یا سیندرلا را نمیخواند. او از زندگی این زنان با شهامت افغان که پیشگام بودند و تاریخ افغانستان را تغییر داده اند، برایم قصه میکرد. من از آنها الهام میگیرم.
همچنین، توصیه من به دختران جوان این است که وقتی ایدهای در ذهن دارید، در مورد آن با افرادی که به آنها اعتماد دارید صحبت کنید. تحقیق نمایید و افرادی را شناسایی کنید که کارهای را که شما میخواهید، انجام داده است. ببینید برنامههای آنها چگونه بر مردم تأثیر گذاشته است و سپس مدل/برنامه خودتان را آماده کنید. از همه مهمتر، مطمئن شوید کاری که میخواهید انجام دهید پایدار باشد و تأثیر طولانی مدت بر جامعه و مردمی که برای شان خدمت میکنید داشته باشد.
هنگامی که نهاد آموزشی LEARN را آغاز میکردم، مدل کاری فرشته فروغ، بنیانگذار Code to Inspire و شبانه بسیج راسخ، بنیانگذار مکتب رهبری افغانستان (SOLA)، که یک مکتب شبانه روزی برای دختران است، را تعقیب نمودم. فرشته و شبانه نهادهای را تأسیس کرده اند که زندگی بسیاری از مردم افغانستان، به ویژه زنان افغان را که آیندهی این کشور جنگ زده اند، متحول میسازد.
در افغانستان، بسیاری از پروژهها مؤثریت پایدار ندارند زیرا اعضای جامعه در تشکیل راه حل سهم ندارند. از طریقLEARN ، میخواهم این وضعیت را تغییر دهم. من به مردم قریهجاتی که در آنجا کار میکنم یاد آور میشوم که برای همیشه در آنجا نخواهم بود تا برای معاینه زنان مریض تان داکتر بفرستم. یکی از دختران شما باید قابله شوند تا بتواند از تمامی مریضان قریه پرستاری کند. بنابراین هریک تان مسئولیت دارید که دخترانتان را به مکتب بفرستید.