Santa Luzia

Santa Luzia
	Saint Lucia
	Ereserkia: Sons and Daughters of Saint Lucia (en)
	Goiburua: The Land, The People, The Light; ("Lurra, Jendea, Argia")
; flag of Saint Lucia (en)	; coat of arms of Saint Lucia (en)
Geografia
Hiriburua	Castries; 14°1′12″N 60°58′48″W
Azalera	617,012867 km² (178.)
Punturik altuena	Mount Gimie (950 m)
Punturik sakonena	Karibe itsasoa (0 m)
Kontinentea	Ipar Amerika
Mugakideak	Venezuela
Administrazioa
Gobernu-sistema	monarkia konstituzional
Santa Luziako monarka	Charles III.a Erresuma Batukoa
Prime Minister of Saint Lucia (en)	Allen Chastanet (en)
Legebiltzarra	Parliament of Saint Lucia (en)
Harreman diplomatikoak	Ikusi mapa Wikidatan
Zeren kide	ikusi Aduanen Mundu Erakundea; Afrikako, Karibeko eta Ozeano Bareko Herrialdeak; Agency for the Prohibition of Nuclear Weapons in Latin America and the Caribbean (en) ; Alliance of Small Island States (en) ; Ameriketako Estatuen Erakundea; Arma Kimikoak Debekatzeko Erakundea; Berreraikuntza eta Garapeneko Nazioarteko Bankua; Caribbean Development Bank (en) ; Caribbean Disaster Emergency Management Agency (en) ; Commonwealth; Frankofonia; International Centre for Settlement of Investment Disputes (en) ; Interpol; Karibeko Komunitatea; Merkataritzaren Mundu Erakundea; Multilateral Investment Guarantee Agency (en) ; Munduko Meteorologia Erakundea; Nazio Batuen Erakundea; Nazioarteko Finantza Korporazioa; Nazioarteko Garapen Elkartea; Osasunaren Mundu Erakundea; Posta Batasun Unibertsala; Telekomunikazioen Batasun Internazionala; UNESCO;
Demografia
Biztanleria	167.591
Dentsitatea	271,62 bizt/km² (41.)
Hizkuntza ofizialak	ikusi ingeles ;
Erabilitako hizkuntzak	ikusi ingeles, ingeles eta Saint Lucian Creole (en) ;
Ezkontzeko adina	genero guztiak: 18
Emankortasun-tasa	1,89 (2014)
Eskolaratu gabeko umeak	4.240 (2007)
Bizi-itxaropena	75,496 (2016)
Giniren koefizientea	51,2 (2016)
Giza garapen indizea	0,715 (2021)
Ekonomia
BPG nominala	1.712.306.555,5556 $ (2017)
BPG per capita	9.715 $ (2017)
BPG erosketa botere paritarioa	2.501.304.108 nazioarteko dolar (2017)
BPG per capita EAPn	13.985,955 nazioarteko dolar (2017)
BPGaren hazkuntza erreala	0,8 % (2016)
Erreserbak	321.767.417 $ (2017)
Inflazioa	0,6 % (2016)
Historia
	Sorrera data: 1979ko otsailaren 22a eta 1967ko martxoaren 1a
Bestelako informazioa
Aurrezenbakia	+1758
ISO 3166-1 alpha-2	LC
ISO 3166-1 alpha-3	LCA
Ordu eremua	ikusi UTC−04:00 ; : America/St_Lucia (en) ;
Elektrizitatea	240 V. 50 Hz.BS 1363 (en)
Internet domeinua	.lc
	govt.lc

Artikulu hau herrialdeari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Santa Luzia (argipena)».

Santa Luzia^[1] (ingelesez: Saint Lucia, seɪnt_ˈluːʃə ahoskatua) Karibe itsasoko uharte-estatu burujabea da, Antilla Txikietan dagoena, Martinikaren hegoaldean eta Saint Vincent-en iparraldean. 617 kilometro koadroko eremua du, eta 2016an 178.015 biztanle zituen.^[2] Hiriburua eta hiri handiena Castries da.

Espainiarrek aurkitu eta konkistatu zuten 1502an. Orduz geroztik etengabeak izan ziren uhartea menderatzeko ahaleginak, XIX. mendea arte amaitu ez zirenak; 1814an, azkenik, ingelesen esku geratu zen, eta kolonia azukre-ekoizlea bihurtu zen. 1979ko otsailaren 22an, estatu burujabe bihurtu zen, Commonwealth erakundearen barruan. Monarkia konstituzionala da, erregimen parlamentarioa duena. Konstituzioa 1979. urtekoa du.

Geografia

Santa Luzia sumendi-uhartea da, Karibeko beste uharteak baino askoz ere menditsuagoa. Tontorrik garaiena Gimie mendia da (950 metro). Alabaina, uharteko mendi ezagunenak Piton izeneko mendi bikiak dira: Gros Piton eta Petit Piton. Soufrière eta Choiseul herrien artean daude, uhartearen mendebaldean.

Klima tropikala da, ipar-ekialdeko haizeak leundua. Ekuatoretik hurbil dagoenez, tenperatura aldaketa txikiak ditu neguaren eta udaren artean. Urtaro lehorrak urtarriletik apirilera irauten du, eta urtaro euritsuak maiatzetik abendura. Eguneko batez besteko tenperatura 29 °C ingurukoa da, eta gauekoa 18 °C ingurukoa. Urteko batez besteko prezipìtazioa 1300 milimetro da kostaldean eta 3810 milimetro mendiko oihanean.

Historia

K. o. lehen mendeetan arawak indiarrak bizi ziren uhartean. Geroago, karibe indiarrek uhartetik kanpora egotzi zituzten. Europarrak 1500 inguruan iritsi ziren. XVII. mendean ingelesak ahalegindu ziren uhartea kolonizatzen, baina karibeek aurre egin zieten, eta igorri zituzten. 1650ean Martinikako frantsesek lortu zuten uhartean finkatzea, eta karibeekin itun bat izenpetu zuten 1660an. 1763tik aurrera Saint Vincent eta Grenadako frantses nekazariak Santa Luziara joan ziren, eta kotoia eta azukre kanabera lantzen hasi ziren. Hurrengo mendean, uhartearen jabetza frantsesen eta ingelesen arteko liskarbide izan zen, harik eta, 1814an, Parisko Itunak ingelesen aldeko epaia eman zuen arte. Frantziaren eraginak hizkuntzan eta erlijioan iraun du.

1834an, esklabotasuna debekatu zenean, 13.000 esklabo beltz baino gehiago bizi ziren Santa Luzian. 1838-1885 bitartean, Santa Luzia, Haizealdeko gainerako uharteekin batera, Barbadosko gobernadorearen mende egon zen. XIX. mendean azukre kanaberaren industriaren gainbehera etorri zen; geroago, ordea, banana eta kakaoa sartzearekin batera, berriro indartu zen, baina, hala ere, 1964an, lantzeari utzi zitzaion erabat. 1924an, konstituzio baten bidez, ordezkaritza-gobernu bat onartu zen. 1958tik 1962ra, Mendebaldeko Indietako Federazioaren barruan egon zen. 1967an burujabetasuna erdietsi zuen, Britainia Handiarekin elkartutako estatu gisa.

1979ko otsailaren 22an, estatu burujabe bihurtu zen, Commonwealth erakundearen barruan. Harrezkero, Nazio Batuetako eta Amerikako Estatuen Erakundeko kide da. 1983an, Estatu Batuekin batera, Grenadako inbasioan parte hartu zuen. Independentzia lortu zenean John Compton, garai hartan Langileen Alderdi Batuaren (UWP) buruzagia, izan zen independentziarako negoziazioetan solaskide nagusia, eta hura bihurtu zen lehen ministro. Alabaina, lehenbiziko hauteskundeetan, Santa Luziako Alderdi Laborista (SLLP) irten zen garaile, eta orientabide sozialistako politika bultzatu zuen. Baina UWP alderdiak, John Comptonen buruzagitzapean aurrena eta Vaughan Lewisenean gero, aginpidea lortu eta bertan egon zen 1982. urtetik 1997. urtea arte.

Kenny Anthony, Alderdi Laboristakoa, izan zen hurrengo estatuburua. 2007an, Anthonyk bere kargua utzi behar izan zuen gaixorik zegoelako, eta Stephenson Kingek ordeztu zuen.

Gobernua eta administrazioa

Politika

Commonwealth elkartekoa izanik, Santa Luziak Elisabet II.a Erresuma Batukoa du estatu-buru, uhartean gobernadore orokor batek ordezkatua. Botere betearazlea lehen ministroaren eta honen kabinetearen esku dago. Lehen ministroa aukeratzeko, Santa Luziako Batzar Etxeko hauteskundeak egiten dira eta garaile ateratako alderdiaren burua izaten da. Batzar Etxe honek 17 eserleku ditu. Legebiltzarraren beste ganberak, senatuak, 11 kide ditu. Karibeko Erkidegoko eta Ekialdeko Karibeko Estatuen Elkarteko kide osoa da.

Banaketa administratiboa

Sakontzeko, irakurri: «Santa Luziaren banaketa administratiboa»

Santa Luzia 11 quarter edo auzotan banatua dago:

Demografia

Biztanleria

2016an 178.015 biztanle zituen.^[2] Adineka, honela dago banaturik biztanleria: 0-14 urte bitartekoak %20 dira, 15-24 urte bitartekoak %15,4, 25-54 urte bitartekoak %43, 55-64 urte bitartekoak %10 eta 65 urtetik gorakoak %11,7. Bizi itxaropena 77,9 urtekoa da, 75,2 urtekoa gizonezkoena eta 80,8 urtekoa emakumezkoena. Ugalkortasun-tasa osoa 1,75 haurrekoa da emakumeko (2017ko zenbatespenak).^[3]

Banaketa etnikoa

Biztanle gehienak, %85,3, beltzak dira, kolonien garaian indarrean eraman zituzten afrikar esklaboen ondorengoak; mulatoak %10,9 dira.^[3]

Hizkuntzak

Ingelesa da hizkuntza ofiziala da.^[3] Biztanleen %95 frantziar kreoleraz mintzatzen da.

Erlijioa

Katolikoak %61,5 dira, protestanteak %25,5, rastafariak %1,9, Jehovaren lekukoak %1,1, eta erlijio gabeak %5,9 (2010eko zenbatespena).^[3]

Hiri nagusiak

Ekonomia

Dinamismoa eta ahultasuna dira aldi berean Santa Luziako ekonomiaren ezaugarriak. Nekazaritzak pisu handia duen arren, turismoak eta industria txikiak garrantzi handiagoa dute. XX. mendean, banana ekoizpena izan zen Santa Luziako diru iturri nagusia baina, konkurrentzia handia zela-eta, krisi larria pairatu zuen mende amaieran. Egun banana, mango, koko eta ahuakatea produzitzen dira atzerrira saltzeko, baina nekazaritzak BPGaren %2,9 besterik ez du sortzen, langileen %21,7 enplegatzen dituen arren.^[3] Bestalde, bere garrantzia gorabehera, nekazaritzak klimaren mendekotasun handia du (lehorteak, urakanak). Merkataritzarako arrantza oso emankorra izan daiteke etorkizunean.

Turismoa da gaur egun Santa Luziako ekonomiaren motor nagusia, BPGaren %65 sortzen baitu. Hondartzak, klima eta paisaia tropikala dira erakargarririk garrantzitsuenak, Eremu frankoen sorreraren bidez, industria txikia (elikagaiak, enbalajea…) bultzatu da. Kanpo zorra ordea, oso handia izanik (BPGaren %82,9 2016an), eragozpen larria da uharteko ekonomian; orobat da handia langabezia tasa (%20 2003an).^[3]

Irudi galeria

Petit Piton eta Gros Piton mendiak
Pigeon Point (Fort Rodney) lurmuturraren ikuspegia
Hilltop kokalekuaren aireko ikuspegia
Canaries udalerriko ohiko ikuspegia: muinoetako etxeak
St Lucia hondartza
Marigot Bay badiako ikuspegia
Le Sport kokalekuaren ikuspegia
Mutikoa hondar piloan botata

Erreferentziak

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2018/7/8 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

↑ Euskaltzaindia. 38. araua: Munduko estatu-izenak, herritarren izenak, hizkuntza ofizialak eta hiriburuak. .
↑ ^a ^b World Population Prospects: The 2017 Revision, esa.un.org
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f The World Factbook: Saint Lucia. cia.gov (Noiz kontsultatua: 2018-7-9).
↑ Saint Lucia - Settlements. citypopulation.de (Noiz kontsultatua: 2018-8-10).

Kanpo estekak

(Ingelesez) CIA - World Factbook Geografia, biztanleria, politika eta ekonomia datuak.

Datuak: Q760
Multimedia: Saint Lucia / Q760

Amerikako herrialde eta lurraldeak
Ipar Amerika eta Karibea	Estatu burujabeak: Ameriketako Estatu Batuak • Antigua eta Barbuda • Bahamak • Barbados • Belize • Costa Rica • Kuba • Dominika • Dominikar Errepublika • El Salvador • Grenada • Guatemala • Haiti • Honduras • Jamaika • Kanada • Mexiko • Nikaragua • Panama • Saint Kitts eta Nevis • Santa Luzia • Saint Vincent eta Grenadinak • Trinidad eta Tobago Dependentziak: Groenlandia (Danimarka) • Guadalupe ∙ Martinika ∙ Saint Barthelemy ∙ Saint Martin ∙ Saint Pierre eta Mikelune (Frantzia) • Aruba · Holandarren Antillak (Herbehereak) • Aingira · Bermuda · Birjina uharte britainiarrak · Kaiman uharteak · Montserrat · Turkak eta Caicoak (Erresuma Batua) • Puerto Rico · Birjina Uharte Estatubatuarrak (Ameriketako Estatu Batuak)	Hego Amerika	Estatu burujabeak: Argentina • Bolivia • Brasil • Txile • Kolonbia • Ekuador • Guyana • Paraguai • Peru • Surinam • Uruguai • Venezuela Dependentziak: Guyana Frantsesa (Frantzia) • Falklandak (Erresuma Batua)

[Euskaltzaindia-1] Euskaltzaindia. 38. araua: Munduko estatu-izenak, herritarren izenak, hizkuntza ofizialak eta hiriburuak. .

[zenbatespen-2] World Population Prospects: The 2017 Revision, esa.un.org

[cia-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f The World Factbook: Saint Lucia. cia.gov (Noiz kontsultatua: 2018-7-9).

[4] Saint Lucia - Settlements. citypopulation.de (Noiz kontsultatua: 2018-8-10).

[1]

[2]

[3]

[4]

i e a Santa Luzia: biztanle gehien duten hiriak 2001 (citypopulation)^[4]
	Post.	Izena	Auzoa	Biztanleak
Castries	1	Castries	Castries	10.634
	2	Bexon	Castries	7.119
	3	Babonneau	Castries	5.138
	4	Ciceron	Castries	3.577
	5	Dennery	Dennery	3.051
	6	Vieux Fort	Vieux Fort	2.827
	7	La Clery	Castries	2.801
	8	Morne du Don	Castries	2.679
	9	Laborie	Laborie	2.638
	10	Micoud	Micoud	2.619