Publio Ovidio

Publio Ovidio
Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotza	Sulmona, K.a. 43ko martxoaren 20a
Herrialdea	Antzinako Erroma
Bizilekua	Konstantza
Lehen hizkuntza	latina
Heriotza	Tomis (en) , 17 (58/59 urte)
Hezkuntza
Hizkuntzak	latina
Irakaslea(k)	Marcus Porcius Latro (en)
Jarduerak
Jarduerak	poeta, idazlea, mythographer (en) eta elegist (en)
Lan nabarmenak	ikusi Metamorfosiak Heroides (en) Ibis (en)
Genero artistikoa	tragedia Elegia epopeia

Publio Ovidio Nason, askotan Ovidio izenez aipatua (Sulmona, K.a. 43ko martxoaren 20a - Tomis, Eszitia Txikia, K. o. 17 edo 18an) Antzinako Erromako olerkaria izan zen.

Zaldun sendi batean jaio zen, eta ez zituen guda zibilaren ankerkeriak ezagutu. Lehenik, erretorika ikasketei lotu zitzaien, baina, gero, literaturara lotu zitzaion. Bere bizitzan, ospe handia lortu zuen. Augusto enperadorearekin eztabaida bat zela eta, Itsaso Beltzera erbesteratu, eta bertan hil zen.

Bere lanik ezagunenak Ars amatoria (Maitasun ikasbidea) eta Metamorphoseon (Metamorfosiak) dira, biak bertsotan; bigarrenak greziar mundutik etorritako kontakizun mitologikoak biltzen ditu, bere garaiko latin kulturara egokituak. Ospe pixka bat izan zuten, halaber, Heroides (Heroideak), maitale handien gutunak, eta, Tristia, haien erbestea deitoratzen duen eliza olerkiak.

Biografia

Ovidiok beste poeta erromatar gehienek baino gehiago hitz egiten du bere bizitzaz. Bere biografiari buruzko informazioa bere poesiatik ateratzen da nagusiki, bereziki Tristia 4.10, kontakizun autobiografiko luzea eskaintzen duena. Beste iturri batzuk dira Seneka Zaharra eta Kintiliano.

Jaiotza, gaztaroa eta ezkontza

Publio Ovidio Nason K.a. 43ko martxoaren 20an jaio zen Sulmo hiri paeligniarrean (egungo Sulmona, L'Aquilako probintzian, Abruzzo), Apeninoen haran batean, Erromaren ekialdean, goi mailako familia batean, gens Ovidia, zeinaren antzinatasunez harro baitzegoen. Zaldunen klasekoa zen bere familia, eta aitak, bere anaiarekin batera, oratorian nabarmendu zena, Erromara bidali zuen erretorika ikasketak eta karrera politikoa egitera, Plotio Grippo irakaslearekin, gramatika ikasi zuen, eta, ondoren, arrakasta lortu zuen Marzello Fuskoren erretorika eskolan, haren ikasle izan baitzen. Porzio Latro erretorika irakaslea ere miresten zuen, eta irakasle horren adibide asko aurki daitezke Ovidioren lanetan. Ovidiok maitasunez gogoratzen du bere idazkietan aita, nahiz eta ironiaz gogoratzen dituen hark poesia albo batera utzi, eta zerbait probetxuzkoago egiteko botatzen zizkion erretorikak. Horrela dio bere Tristia idazlanean:

«	saepe pater dixit ‘studium quid inutile temptas? / Maeonides nullas ipse reliquit opes’. motus eram dictis, totoque Helicone relicto / scribere temptabam verba soluta modis./ sponte sua carmen numeros veniebat ad aptos, / et quod temptabam dicere versus erat. Sarritan esan zidan Aitak: «Zergatik ari zara alferreko lanean saiatzen? / Homerok berak ere ez zuen inolako ondasunik utzi!». Esanak konbentzitzen ninduen, eta Helikongo musa guztiak utzirik / bertso neurririk gabeko hitzak idazten saiatzen nintzen. / Baina, bere borondatez, olerkia neurri egokietan sartzen zen / eta idazten saiatzen nintzena bertsoak ziren	»
—Ovidio, Tristia 4.10.21–2

Ovidioren aita etxaldeen jabea zen, eta laurogeita hamar urte zituela hil zen, ama baino lehentxeago. Poetaren anaia bera baino doi-doi urtebete lehenago jaio zen, eta Erroman erretorikari buruz egiten zituen ikasketetan bere ikaskide izan zen; Ovidiok, hasiera batean, zuzenbidea ikasi behar zuen, baina sentiberatasun poetikoa erakutsi zuen foroan eskatzen zen etorri handi prosaikoaren kaltetan.

Seneka Zaharraren arabera, Ovidiok erretorikaren polo emozionalera jotzen zuen, ez polemikora. Anaia hogei urterekin hil ondoren, zeinarekin cursus honorumaren hasiera partekatzen zuen, Ovidiok foroari uko egin, eta bidaldiak egin zituen Grezia, Anatolia, Sizilia eta Egiptora greziar kulturaz jabetzeko..​ Garrantzi handirik ez zuten kargu publikoetan jardun zuen Erroman, hala nola tresviri kapitaletako bat izatea, gorte Zentumviraleko kide izatea eta decemviri litibus iudicandisetako bat izatea, baina, seguruenik K.a. 29–25 urte inguruan, kargu horiek utzirik, olerkia idazten hasi zen, eta horretan eman zuen bizitza osoa. uko egin zion poesian jarduteko, itxuraz aitak gaitzesten zuena.

Ovidioren lehen errezitaldia K.a. 25. urtekoa da, hemezortzi urte zituenekoa. Marko Valerio Mesala Corvino patroi estimatuan zentratutako zirkuluaren parte izan zen; Mesalaren literatura taldean ibili zen, eta garai hartako idazle handiak ezagutu zituen: Horazio, Galo, Propertzio, eta badirudi Mezenasen zirkuluan ere poeten laguna izan zela. Tristia 4.10.41–54 lanean, Makro, Pontiko eta Basorekin zuen adiskidetasuna aipatzen du. Virgilio eta Tibulo, Mesalaren zirkuluko kide bat, ia ezagutu ere ez zituen egin.

Nahiz prosaz idazten ahalegindu bere aita asetzearren, hitzak beti etortzen zitzaizkion neurtitz erritmo eta kadentziarekin zetozkien «eta, azkenean, bertsoa zen idatzi nahi zuen guztia»:

«	Quidquid tentabam dicere, versus erat	»
—Tristia IV 10, 26).

Aita hil zenean, Ovidio jabetza guztien oinordeko bihurtu zen; hori dela eta, kezkarik gabe bizi ahal izan zen, eta hainbat lekutara bidaiatu zuen, hala nola Atenas, Asia Txikia eta Siziliara, non ikasketak osatu baitzituen, eta bete-betean jardun zuen poesian.

Hemezortzi urterekin, Tibulo eta Propertzioren eraginez, Amōrēs poema-liburua idatzi zuen, Korina izeneko neska bati eskainitako elegia, ziur aski inoiz existitu ez zena, nahiz eta poetaren hainbat amodioren ezaugarri izan. Medea ere konposatu zuen, gordetzen ez den tragedia bat, eta Epistulae heroidum edo Heroides, emakumezko pertsonaia mitikoek, hala nola Ariadna edo Medea, beren maitaleei idatzitako eskutitzak aurkezten ditu. Lan horren ondoren, gai erotikoko hiru poema didaktiko osatutako trilogia bat etorri zen: Ars Amandi edo Ars Amatoria, Remedia Amoris eta Remediina faciei feminae .

Hiru emazte izan zituen. Lehenengoarekin oso gazterik ezkondu zen, baina, azkenean, nec digna nec nec utilis (ez duin, ez baliagarri) gisa jo zuten, eta horrek pentsarazten du ez zela bere gizarte-maila berekoa eta ez ziola seme-alabarik eman elkarren arteko ezkontza laburrean. Ez da ziur bere lehen bi emazteetako zein aipatzen duen faliskotarren herrialdeko naturaltzat. Bigarren ezkontza ere, laburra izan zen, baina alaba bat eta bi biloba izan zituen. Hirugarren emaztea Fabiari buruzko albisteak, askoz gehiago dira; Tomiseko erbestealdian (gaur egun Konstantza, Errumania) lagundu zion. Harekin beste alaba bat izan zuen, eta Ovidiok maitasun handia sentitu zuen harengatik. Aita eta maisu literarioaren arteko nahasketa izan zuen harekin.

Ospe literarioa

Ovidioren Amōrēsen lehen orria, Cod. Bodmer 172, 159r

Ovidiok bere ibilbide literarioaren lehen 25 urteak gai erotikoen poesia idazten eman zituen, batez ere metrika elegiakoan. Lehen lan horien kronologia ez da ziurra; hala ere, ikerlariek data saiakerak ezarri dituzte. Bere lanik zaharrena Heroides dela uste da, heroina mitologikoen gutunak beren maitale galduei, K.a. 19an argitaratuak izan zitezkeenak, data, ordea, ez da ziurra, Am 2.18.19-26en abisu batena baita, bada, badirudi bilduma goiz argitaratutako lan gisa deskribatzen duela.

Poema horietako batzuen benetakotasuna zalantzan jarri izan da, baina lehen edizio horrek bildumaren lehen 14 poemak zituen seguruenik. Uste denez, Amōrēs bost liburuko lehen bilduma, maitale bati, Korinari, zuzendutako poema erotiko batzuk K.a. 16tik 15era bitartean argitaratu ziren. Bizirik iraun zuen bertsioa, hiru liburutan lehen liburuaren aurretik idatzitako epigrama baten arabera idatzia, K.a. 8-3 urtean argitaratu zen. Amōrēs liburuaren bi edizioetako argitalpenen artean, Medea tragediaren estreinaldiaren data aipa daiteke, miretsia izan zela antzinatean, baina gorde ez dena.

Ovidioren hurrengo poema, Medicamina Faciei, emakumeentzako edergintza-tratamenduei buruzko obra zatikatu bat, Ars Amatoria baino lehenagokoa da, K.o. 2. urteko poesia didaktikoaren parodia eta sedukzioari eta intrigari buruzko hiru liburuko eskuliburu bat (1-2 liburuak K.a. 1 urtekoak dira​)). Ovidiok, bere erbesteko poesian, karmen edo kantu gisa identifika dezake lan hori, erbestearen arrazoietako bat izan zena. Ars Amatoriari Remedia Amorisek jarraitu zion urte berean. Elegia poesia erotikoaren corpus horri esker, Ovidiok leku bat izan zuen erromatar elegia idazle nagusien artean, Galo, Tibulo eta Propertziorekin batera.

K.o. 8. urterako, Ovidiok Metamorphoses, bere lanik handinahiena, osatu zuen, hexametrotan idatzitako poema epiko bat hamabost liburutan. Lan horretan, entziklopedikoki katalogatu zituen historia bakoitzeko pertsonaietako batek, gutxienez, jasandako mitologia greko eta erromatarren eraldaketak, kosmosaren sorreratik Julio Zesarren heriotza eta apoteosiraino. Istorioak bata bestearen atzetik gertatzen dira gorputz berri bihurtutako gizakien kontakizunetan: zuhaitzak, arrokak, animaliak, loreak, konstelazioak, etab. Ia osorik gordetzen den lan hau ez zen soilik inspirazio-iturri handia izan ondorengo idazleentzat, aitzitik, mitologia klasikoari buruzko material berezia eman zien adituei.

Aldi berean, Fasti obran aritu zen, elegia distikoetan egindako sei liburuko poema bat, non Ovidiok hilen izenen jatorria eta egutegi erromatarreko jaiak azaltzen dituen. Ovidioren erbesteratzeak poema horren konposizioa eten zuen, eta Ovidiok obra Tomisen utzi zuela uste da. Seguruenik garai horretan konposatu ziren Heroideen letra bikoitzak (16-21), nahiz eta autoreari buruz nolabaiteko eztabaida egon.

Erbesteratzea Tomisen

K.o. 8. urtean Augusto enperadoreak erbestera bidali zuen, Itsaso Beltzaren ertzean zegoen Tomis herrira (gaur egun Errumanian), eta haren liburuak liburutegi publikoetatik kentzea agindu zuen. Ez dago garbi zergatik zigortu zuten, hainbat arrazoi adierazi izan badira ere. Batzuen ustez, Ars Amatoria laneko bertso erotikoak adulterioaren aldekotzat eta bere programa inperialaren aurkakotzat interpretatu zituen Augusto enperadoreak, eta, hori dela eta, erbestera bidali zuen olerkaria. Beste batzuen ustez, berriz, Ovidiok Augustoren alaba Julia Minor gazteak antolatutako zimarku batean parte hartu zuen enperadorearen aurka K.o. 2. urtean, eta horregatik bidali zuten erbestera. Ovidiok berak bere olerkietan adierazten du bere erbestearen erantzule carmen et error (olerki bat eta akats bat) izan zirela.

Idazlearen beraren arabera, Ovidiok Augustoren relegatio edo erbesteratze agindua Elbako irlan zegoela jaso zuen. Agindu horren bitartez, Ovidio Tomisera bidaltzen zuten relegatus gisa, hots, erbestean leku finko bat esleitzen zitzaion, eta handik mugitzea debekatzen zitzaion. Erbeste hartan, Tristia (K.o. 8-12) eta Epistulae ex Ponto (K.o. 12-16) obrak idatzi zituen bere burua kontsolatzeko eta Augustori barkamena eskatzeko, baina, tradizioaren arabera, ez omen zuen arrakastarik izan, eta erbestean zendu zen olerkaria.

Ikertzaileen arteko korronte batek, ordea, Ovidioren erbestea faltsua izan zela dio, asmakuntza literario bat, eta, olerkaria, Erroman zegoela erbesteari buruzko liburuak idazten zituen bitartean. Jada 1923an, J.J. Hartmann filologo herbeheretarrak adierazi zuen Ovidium omnino non esse relegatum, hots, «Ovidio ez zuten inolaz ere erbesteratu». Horren alde hurrengo argudioak planteatu izan ohi dira: Ovidiok egiten dituen deskribapenak; Tomisi eta Itsaso Beltzari dagokionez, topikoak eta estereotipoz jositakoak direla; aurretik Virgilio eta beste egile batzuen idatzietan aurkitzen direnen oso antzekoak direla; erbestealdi honi buruzko beste aipamenik ez dela iturrietan Ovidioren lanetatik landa; Ovidiok bertan ez dagoela salatzen duten akats larriak egiten dituela idatzietan (adibidez, bere olerkietan, Iparrizarra latitude horretan ez dagokion lekuan ezartzen du zeruan), eta bere olerkietan ezartzen dituen geta hizkuntzako hitzak asmatuak direla. Eztabaida oraindik bizirik dago.

Idazlanak

Metamorphoses, 1643

Ovidioren lan nagusiak hauek dira:

• Amores (K.a. 20), amodiozko elegiak;
• Heroidas, mitologiako eta historiako emakumeek maitaleei idatzitako fikziozko gutunak;
• Medea, ospe handia izan zuen tragedia, gaur egun galdua; Remedia Amoris (K.o. 1);
• Ars amatoria (K.o. 1), erotismoari buruzkoa, hiru liburukitan argitaratua;
• Medicamina faciei feminece;
• Fasti, Erromako egutegiko jaiak hilabetez hilabete azaltzen dituena, sei liburukitan argitaratua;
• Metamorphoseon libri (K.o. 2), hexametrotan idatzitako poema epikoa, hamabost liburukitan argitaratua, greziar eta latin literaturan eta mitoetan oinarri harturik itxuraldaketari buruzko kontaerak azaltzen dituena, Ovidioren maisu lantzat jo izan dena;
• Tristia (K.o. 9), erbestean gutun moduan idatzitako olerki autobiografikoak, bost liburukitan argitaratuak;
• Ibis (K.o. 11), etsai ezezagun bati erasotzen dion olerkia;
• EpistulcP ex Ponto (K.o. 13), kexua adierazten duten gutunak, lau liburukitan.

Ovidiok eragin handia izan zuen Erromako idazleengan ez ezik, baita Erdi Aroko eta Berpizkunde garaiko idazleengan ere.

Ars Amatoria

Sakontzeko, irakurri: «Ars amatoria»

Ars amatoria hiru liburutan banatutako olerki elegia didaktikoa da, sedukzioaren eta maitasunaren artea irakasten saiatzen dena. Lehen liburua gizonei zuzendua da, eta emakumeak nola seduzitu irakasten die; bigarrenak, gizonei ere, maitale bat nola atxiki erakusten die. Hirugarrena, emakumeei zuzenduta dago, eta sedukzio teknikak irakasten ditu.

Lehenengo liburua Venusi egindako dei batekin irekitzen da, non Ovidio praeceptor amoris (01:17) gisa agertzen den, maitasunaren maisu bat. Ovidiok maitale bat aurkitzera joateko lekuak deskribatzen ditu, hala nola antzerkia; garaipen bat, sakonki deskribatzen dena, edo harea (zirkua), eta neska kontura dadin lortzeko moduak, edo ezkutuan seduzitzea oturuntza batean. Une egokia aukeratzea garrantzitsua da, baita lankideen konfiantza bereganatzea ere. Ovidiok maitale-bilatzailearen gorputzaren zainketa azpimarratzen du. Digresio mitologikoen artean, Pasífae eta Ariadna sabinen bahiketari buruzko artikulu bat sartzen du.

2. liburuak Apolo aipatzen du, eta Ikaroren historiaren narrazio batekin hasten da. Ovidiok opari gehiegi ez emateko aholkatzen die gizonezkoei, itxura manten dezaten, gaiak ezkuta ditzaten, zoriondu beren maitaleak eta esklaboekin elkartu daitezen beren maitalearen alde onari eusteko. Venusek ugalketarako duen ardura deskribatzen da Apolok maitale bat mantentzeko ematen duen laguntza gisa; Ovidiok, ondoren, Vulkanok Venusi eta Marteri egindako tranparen historiari buruz zehaztasunik gabe hitz egingo du. liburua amaitzen da Ovidiorekin bere «ikasleei» ospea zabaltzeko eskatuz.

3. liburua zabaltzen da emakumeen gaitasunaren aldarrikapenarekin eta Ovidioren emakumearen aldeko ebazpenarekin, lehen bi liburuetako bere irakaskuntzaren aurka. Ovidiok bere itxurari buruzko argibide zehatzak ematen dizkie emakumeei, eta gehiegi ez apaintzeko eskatzen die. Emakumeei gomendatzen zaie elegia irakurtzea, jolasten ikastea, adin desberdinetako jendearekin lo egitea, jendea ezagutzea eta disimulatzea. Liburuan zehar, Ovidiok modu jostarian hartzen du parte; bere burua kritikatzen du gizonentzako lan didaktiko guztia desegiteko eta mitologikoki Procris eta Zefaloren historiari buruz hitz egiten du, Naso magister erat —Ovidio izan zen gure maisua—.

Metamorphoses

Sakontzeko, irakurri: «Metamorfosiak (Ovidio)»

Metamorphoses, latinez; grezierazko μεταμόρφωσις-tik (eraldaketa), hamabost liburutan idatzitako poema, munduaren historia sortu zenetik Julio Zesarren jainkoespen arte kontatzen duena, askatasunez konbinatuz mitologia eta historia. K.o. 8. urtean amaitu zen. Bere maisulantzat jotzen da.

Ovidiok «mitoa eta mutazioak» erabiltzeko egindako hautua obraren material nagusi gisa Alexandriako poesiatik eta, gainera, erromatar erlijioaren ahozko tradiziotik dator. Izan ere, greziar poesian jada jainkoak daude gai toral gisa irudikatuta, zeinak «gizakiekiko ekintza galante eta gaiztoak» sustatzen dituzten. Hala ere, alexandriar poesian mitoak gogoeta-gai bat irudikatzen badu ondorio moralistak izan behar bazituen, Ovidion «obraren gai eta trebetasun burutsu» bihurtzen da. Karl Galinsky kritikari eta historialari estatubatuarrak azpimarratu zuenez: «Ovidioren eta poeta helenistikoen arteko harremana poeta helenistikoek beren aurrekoekin izan zutenaren antzekoa da: hark erakutsi zuen bere bertsioak irakurri eta bereganatu zituela, baina mitoak oso modu pertsonalean birmoldatzen jakin zuela».

Gai nagusitzat metamorfosia zuten testuen benetako tradizio bat izan zen, berez genero baten existentzia aurresuposatzeraino. Jakina da, adibidez, Boeusek, garai helenistikoko gramatikari greziar batek, Ornithogonia idatzi zuela, poema galdu bat, gizakiak hegazti bihurtzeko izan dituen eraldaketei buruzko zenbait mito jasotzen zituena; Eratostenes Zirenekoak Katasterismoak idatzi zituela, prosa alexandriar bat, forma murritzean gureganaino iritsi dena eta izarren eta konstelazioen jatorri mitikoa kontatzen duena; Nikandro Kolofonekoak jainkoek landare edo animalia bihurtutako heroien mitoei buruzko Metamorfosiak bost liburutan egin zituela; Partenio Nizeakoak Erotikà Pathémata (Maitasunaren oinazeak) idatzi zuela, zorigaiztoko amaiera duen amodiozko 36 istorioz osatutako bilduma bat, eta, batez ere, mutazioei buruzko mitografia-testu bat, kontserbatzen ez dena. (Virgiliok eta Ovidiok harreman zuzena izan zuten Parteniorekin), eta Ovidioren garaikide eta adiskide batek, Emilio Macrok, Ornithogonia bat ere idatzi zuela, baina haren izenburua baino ez dela geratzen.

Bestalde, gai nagusi gisa ez bada ere, Homeroren poemetan ere badira metamorfosiaren adibideak: Iliadan jainkoen mutazio ugari dago, Odisean, berriz, XI. liburuan aurkezturiko pasartea errepikatzen da, Ulisesen lagunak Zirtze sorginak txerri bihurtu zituenekoa. Ez zen garrantzi gutxiagokoa izan Hesiodoren bi obra nagusien irakurketa: Teogonia, Obrak eta Egunak obrarekin batera, non munduaren sorrera eta gizateriaren historiaren aldiak kontatzen diren, hurrenez hurren; eta Kalimakoren Aitia, Metamorphosesen antzekoa izateaz gain, antzeko eraikuntza narratibo gurutzatu eta kateatua duena.

Erdi Aroan eta Pizkundean gehien irakurritako obretako bat izan zen Metamorphoses, idazle, margolari eta eskultore askoren inspirazio-iturri, eta, oraindik ere, eragin handia du mendebaldeko kulturan.

Benjamin Britten konpositore ingelesa obra horretan inspiratu zen oboerako idatzitako Six Metamorphoses after Ovid musika piezarako. Lan horretan, landare, animalia eta abarren eraldaketarekin amaitzen diren mito greko guztiak kontatzen dira.

Heroides

Medea, Herkulanoren fresko batean.

Heroides edo Epistulae Heroidum hogeita bat poemaz osatutako bilduma da, elegia distikoetan. Heroideak pertsonaia mitologiko ospetsuek bazkideei zuzendutako gutunen forma hartzen dute, eta haiengandik aldentzean sentitzen dituzten emozioak adierazten dizkiete, itzulera eskatuz eta beren mitologiaren barruan etorkizunean egingo dituzten ekintzei buruzko aipamenak eginez. Bildumaren benetakotasuna, zati batean edo osorik, zalantzan jarri da, nahiz eta jakintsu gehienek eragozpenetatik salbu hartuko lituzketen Ovidioren Am 2.18.19-26-en obrako deskribapenean zehazki aipaturiko gutunak. Bildumak aurreko literaturan paralelorik ez duen konposizio generiko mota berri bat biltzen du.

Uste denez, lehen hamalau eskutitzek argitaratutako lehen bilduma osatzen dute, eta Penelope, Phyllis, Briseida, Fedra, Enone, Hipsipila, Dido, Hermione, Deyanira, Ariadna, Kanaze, Medea, Laodamia eta Hipermnestra Heroideak idatzi dituzte bertan ez dauden gizonezko maitalentzat. 15. gutuna, Safo historikoak Phaon-i idatzitakoa, faltsua dirudi (nahiz eta Am.2.18-n aipatzen den), hedaduragatik, gai mitologikoan ez sartzeagatik eta Erdi Aroko eskuizkribuetan ez egoteagatik. [39] Azken kartak (16-21) bikoteka idatzitako konposizioak dira, maitale bati idatzitako gutuna eta erantzuna barne hartzen dituztenak. Paris eta Helena, Hero eta Leandro, Eventius eta Cydippe dira gutun parekatuen hartzaileak. Horiek corpusaren ondorengo eransketatzat hartzen dira, Ovidiok ez dituelako inoiz aipatzen eta faltsuak, edo ez, izan daitezkeelako.

Heroideak nabarmen erakusten du deklamazio erretorikoaren eragina, eta Ovidiok suasoriae erretorikoetan duen interesetik, diskurtso limurtzaile eta etopeiatik erator daitezke, beste pertsonaia batean hitz egitea. Konbentzio generikoekin ere jokatzen dute; Gutun gehienek pertsonaia horiek esanguratsuak ziren obrei erreferentzia egiten dietela dirudi, hala nola Eneida, Didoren kasuan eta Katulo Ariadnarentzat, eta pertsonaiak epika eta tragedia generoetatik Heroideak genero elegiakora pasatzen dituzte.​ Gutunak miretsiak izan dira pertsonaia mitikoen irudikapen psikologiko sakonengatik, erretorikagatik eta mitologiaren tradizio klasikoarekiko duten jarrera bereziagatik. Era berean, Augustoren Erroman generoa eta identitatea nola eraiki zirenei buruzko elkarrizketetan ere ekarpen handia egiten dute.

Heroideak-en aipu ezagun batek Makiaveloren «helburuak bitartekoak justifikatzen ditu» aurreikusten du. Ovidioek Exitus acta probat idatzi zuen —emaitzak bitartekoak justifikatzen ditu—.

Artean eta herri kulturan

Ovidioren ondarea bizia izan da, batez ere Pizkundetik, gai klasikoen eta literatura erromantikoaren birbalorizazioarekin (aurretik, bere obra batzuk bekatuaren Erdi Aroko nozioak gaitzetsi zituen, Jainkotik urrundutako haragizko maitasunak gaitzesgarritzat jotzen baitzen). Beharbada, Metamorphoseseko Apolo eta Dafneren atala izan da oihartzun handiena izan duenetakoa, bai literaturan, bai ikusizko arteetan.

• Karolingiar gortearen modu poesia.
• Roman de la Rose.
• Dante.
• Petrarka eta bere ondorengoen lana.
• Garcilaso de la Vega.
• Sandro Botticelli.
• William Shakespeare.
• Thomas Edwards.
• La Fábula de Polifemo y Galatea, Luis de Góngora.
• Gian Lorenzo Bernini.
• Apolo et Hyacinthus, Wolfgang Amadeus Mozart.
• Six Metamorphoses after Ovid, Benjamin Britten.
• Bob Dylanen letrak
• Orfeo, Jean Cocteauren filma.

Ovidio euskaraz

• Euskarari ekarriak: Ovidio Ekarriak.armiarma.eus

Bibliografia

• Amores; Arte de amar; Sobre la cosmética del rostro femenino; Remedios contra el amor. Editorial Gredos. Madrid ISBN 978-84-249-1392-2.
• Arte de amar. Edición bilingüe. Tr. rítmica de Juan Manuel Rodríguez Tobal. Ediciones Hiperión. Madrid ISBN 978-84-7517-552-2.
• Arte de amar. Remedios contra el amor. Cosméticos para el rostro femenino. Ediciones Akal. Madrid ISBN 978-84-7600-250-6.
• Cartas de las heroínas; Ibis. Editorial Gredos. Madrid ISBN 978-84-249-1645-9.
• Heroidas. Tr. de Vicente Cristóbal. Alianza Editorial. Madrid ISBN 978-84-206-0686-6.
• Metamorfosis. Tr. de Consuelo Álvarez y Rosa Mª Iglesias. Ediciones Cátedra. Madrid ISBN 84-376-1381-7.
• Metamorfosis. Obra completa en tres volúmenes. Madrid: Editorial Gredos.

1. Libros I–V. ISBN 9788424900113 / ISBN 9788424939106.
2. Libros VI–X. ISBN 978-84-249-2599-4 / ISBN 9788424939120.
3. Libros XI–XV. ISBN 9788424939243.

• Metamorfosis. Tr. de Antonio Ramírez de Verger y Fernando Navarro Antolín. Alianza. Madrid ISBN 978-84-206-0738-2.
• Tristes; Pónticas. Gredos. Madrid ISBN 978-84-249-1485-1.
• Tristes. Cartas del Ponto. Tr. rítmica de Rafael Herrera Montero. Alianza. Madrid ISBN 978-84-206-7768-2.
• Fastos. Gredos. Madrid ISBN 978-84-249-1366-3.
• Fastos. Tr. de M. A. Marcos Casquero. Universidad de León. Salamanca ISBN 84-7719-184-0.
• Gratio/ Ovidio/ Calpurnio Sículo/ Nemesiano/ Endelequio. (1984). Poesía latina pastoril de caza y pesca/ Cinegética/ Haliéutica/ Bucólicas. Bucólicas einsidlenses/ Bucólicas. Cinegética. De la caza de los pájaros/ De la mortandad de bueyes. Madrid: argitaletxeaGredos ISBN 978-84-249-0967-3.

Kanpo estekak

• "P. Ovidiius Naso (43 B.C. – 17 A.D.)". The Latin Library

• Datuak: Q7198
• Multimedia: Ovid / Q7198