Χορωδία

Η χορωδία (λατ. chorus) είναι ένα μουσικό σύνολο τραγουδιστών. Η χορωδιακή μουσική, με τη σειρά της, είναι η μουσική που εκτελείται από ένα τέτοιο σύνολο. Ο όρος χορός αναφέρεται περισσότερο σε σχέση με το αρχαίο θέατρο καθώς και με τη βυζαντινή μουσική, έτσι μπορεί να γίνει λόγος για βυζαντινό χορό και για χορικά αρχαίων δραμάτων.

Τυπική διάταξη μιας χορωδίας

Δομή μιας χορωδίας

Επικεφαλής μιας χορωδίας είναι ένας διευθυντής χορωδίας ή (ιδιαιτέρως στη βυζαντινή μουσική) ένας χοράρχης. Η χορωδία αποτελείται συνήθως από τέσσερις ομάδες φωνών, καθεμιά από τις οποίες αντιστοιχεί στις τέσσερις βασικές (κατά έκταση) φωνές (σοπράνο, κοντράλτο, τενόρος και μπάσος), έτσι ώστε να μπορεί να εκτελεί κομμάτια με βάση την τετράφωνη αρμονία -κυρίαρχο στοιχείο της κλασικής μουσικής. Η τετράφωνη διάταξη δεν είναι η μοναδική, καθώς ένα μεγάλο μέρος της χορωδιακής μουσικής είναι γραμμένο για τρεις, πέντε, έξι κ.ο.κ. φωνές· δεν υπάρχει όριο στις φωνές κατά τις οποίες διαιρείται μια χορωδία, από τη στιγμή που τουλάχιστον ένας εκτελεστής διατίθεται για κάθε φωνητικό μέρος. Τρανά παραδείγματα εξαιρετικών τέτοιων περιπτώσεων είναι το 40φωνο μοτέτο του Τόμας Τάλις "Spem in alium", γραμμένο για οκτώ 5φωνες χορωδίες, καθώς και το "Stabat Mater" του Κρύστοφ Πεντερέτσκι, για τρεις 16φωνες χορωδίες, 48 φωνές εν συνόλω.

Μια χορωδία μπορεί να εκτελεί μουσική είτε με είτε χωρίς συνοδεία: στη δεύτερη περίπτωση χρησιμοποιούμε τον προσδιορισμό ασυνόδευτη (ή άνευ συνοδείας), ή τον διεθνή όρο (από τη λατινική γλώσσα) a cappella, που κατά λέξη σημαίνει στο παρεκκλήσι (δηλαδή ωσάν να εκτελείτο σε παρεκκλήσι, το οποίο λόγω μικρού συνήθως μεγέθους δεν διαθέτει εκκλησιαστικό όργανο, ή άλλη οργανική συνοδεία). Τα όργανα που χρησιμοποιούνται για τη συνοδεία ποικίλουν, από το όργανο, το πιάνο ή την κιθάρα, έως ένα μικρό οργανικό σύνολο, ή μια ολόκληρη ορχήστρα. Στη δοκιμή (ή πρόβα, όπως συνηθίζεται να αποκαλείται) το πλεόν διαδεδομένο όργανο συνοδείας είναι το πιάνο και το όργανο, ακόμη κι αν το κομμάτι προς εκτέλεση είναι γραμμένο για άλλη οργανική συνοδεία, ή ακόμη κι αν είναι γραμμένο a cappella.

Σκηνική διάταξη

Όσον αφορά στη σκηνική διάταξη μιας χορωδίας, υπάρχουν αρκετές επιλογές. Στην περίπτωση εκτέλεσης σε συναυλιακό χώρο, η συνηθέστερη επιλογή είναι η τοποθέτηση της χορωδίας στο πίσω μέρος της σκηνής (πίσω από την ορχήστρα) και η διάταξή της σε δύο ή τρεις σειρές, όπου οι χαμηλότερες φωνές (δηλ. οι άνδρες) καταλαμβάνουν την πίσω σειρά, και οι ψηλότερες την μπροστινή, κατ' αντιστοιχία των εγχόρδων της ορχήστρας. Κάποιοι διευθυντές προτιμούν άλλες διατάξεις, όπως αυτήν σε τέσσερα σκέλη, κατά την οποία στην πρώτη σειρά τοποθετούνται τέσσερις ή πέντε εκτελεστές από την κάθε φωνή, με τους υπόλοιπους να βρίσκονται πίσω από την πρώτη σειρά, πάντα κατά φωνή.

Στην περίπτωση που ο συναυλιακός χώρος είναι (δυτικού ρυθμού) εκκλησία, τότε η διάταξη της χορωδίας είναι ανάλογη με τη διάταξη των στασιδίων. Στις πιο πεπειραμένες χορωδίες είναι δυνατόν να μην υπάρχει συγκεκριμένη διάταξη και οι εκτελεστές να τοποθετούνται ανάμεικτα, αναξαρτήτως της φωνής στην οποία ανήκουν. Οι υπέρμαχοι αυτής της διάταξης έχουν την άποψη ότι έτσι επιτυγχάνεται καλύτερος τονικός συντονισμός (κούρδισμα) μεταξύ των φωνών, καθώς κάθε φωνή είναι σε κοντινή απόσταση με όλες τις άλλες. Στο αντίπαλο στρατόπεδο, θεωρείται ότι μ' αυτόν τον τρόπο εξασθενεί η δυναμική της χορωδίας και πως έτσι το ηχητικό αποτέλεσμα δεν έχει άμεση μετάδοση στο κοινό.

Τα κομμάτια για διπλή (ή πολλαπλές γενικότερα) χορωδία απαιτούν τον -λίγο έως πολύ- διαχωρισμό της μιας χορωδίας από την άλλη, συχνά τοποθετούμενες σε αντικρυστά υπερώα, όπως π.χ. στα περισσότερα χορωδιακά έργα της βενετσιάνικης σχολής (βλ. π.χ. Τζοβάννι Γκαμπριέλι).

Τέλος, το κενό ανάμεσα στους εκτελεστές αποτελεί σημαντικό στοιχείο της ακουστικής του συνόλου, πράγμα που σημαίνει ότι η απόσταση μεταξύ τους δεν πρέπει να είναι ούτε πολύ μικρή, αλλά ούτε και πολύ μεγάλη (απόσταση έως ένα μέτρο είναι το συνηθέστερο όριο).

Τύποι χορωδιών

• Μεικτή χορωδία (μείξη ανδρικών και γυναικείων φωνών, ή κατ' άλλους μείξη παιδικών και ενηλίκων φωνών). Πρόκειται για τον πλεόν διαδεδομένο τύπο χορωδίας στις μέρες μας, και αποτελείται από ακαθόριστο (συνήθως τουλάχιστον έξι) αριθμό των τεσσάρων τύπων φωνής (σοπράνο, άλτο, τενόρος και μπάσος). Συχνά η ομάδα κάθε φωνής διαιρείται σε δύο ή περισσότερα υποσύνολα, από τα οποία προκύπτουν οι πρώτες και οι δεύτερες (τρίτες κλπ) φωνές. Αυτό είναι απαραίτητο τόσο σε έργα γραμμένα για οκτώ (συνήθως) φωνές, αλλά και για κομμάτια για διπλή χορωδία -στην ουσία αλλάζει μόνο η διάταξη των φωνών. Συχνό φαινόμενο της διαίρεσης αυτής είναι ο καθορισμός των ψηλότερων βαθυφώνων ως βαρύτονοι, ενώ το φωνητικό μέρος που διαιρείται ονομάζεται διεθνώς divisi (προφ. «ντιβίζι»), δάνεια λέξη από τη χρήση της στην ορχήστρα.
• Χορωδία αρρένων, κατά τα πρότυπα της μεικτής χορωδίας, αλλά αποτελούμενη αποκλειστικά από αρσενικού γένους τραγουδιστές: τη φωνή της σοπράνο αναλαμβάνουν ανήλικα αγόρια (στην αγγλική ορολογία ονομάζονται treble), η φωνή της άλτο εκτελείται από κοντρα-τενόρους, ενώ οι τενόροι και μπάσοι παραμένουν ως έχουν. Ο τύπος αυτός είναι ο συνηθέστερος στις χορωδίες των καθεδρικών ναών της Βρετανίας.
• Γυναικεία χορωδία, αποτελούμενη αποκλειστικά από γυναίκες, που τραγουδούν μόνο τα μέρη της σοπράνο και της άλτο, διαιρεμένα στα δύο. Συχνά αλλάζει διαίρεση ώστε να συμπεριλαμβάνει τρίφωνα ή άλλου αριθμού φωνών κομμάτια.
• Ανδρική χορωδία, κατά τα πρότυπα της γυναικείας, αλλά αποτελούμενη από τενόρους (πρώτους και δεύτερους), βαρυτόνους και μπάσους. Ενίοτε περιλαμβάνει και κοντρα-τενόρους ώστε να περιλαμβάνει και τη φωνή της άλτο, όπως στη μουσική τύπου κουαρτέτο barbershop.
• Παιδική χορωδία, αποτελούμενη από ανήλικα παιδιά, που δεν έχουν περάσει το στάδιο της μεταφώνησης (περίπου 6 έως 16 ετών). Συνήθως εκτελούν δίφωνα ή τρίφωνα έργα, ή μια μελωδική γραμμή σε συμφωνικά έργα (π.χ. στα Κάρμινα Μπουράνα του Καρλ Ορφ).

Άλλοι τύποι χορωδιών καθορίζονται από το πλαίσιο εντός του οποίου λειτουργούν:

• Εκκλησιαστική χορωδία.
• Πανεπιστημιακή ή ακαδημαϊκή ή κολλεγιακή χορωδία.
• Δημοτική ή κοινοτική χορωδία.
• Επαγγελματική χορωδία.
• Σχολική χορωδία.
• Χορωδία ορχήστρας.
• Ραδιοφωνική χορωδία.
• Χορωδία όπερας ή θεάτρου.
• Χορωδία νοηματικής γλώσσας, αποτελούμενη από κωφούς ή βαρήκοους, που χρησιμοποιούν τη νοηματική γλώσσα αντί της φωνής.

Κάποιες χορωδίες κατηγοριοποιούνται βάσει του ρεπερτορίου τους:

• Προκλασική χορωδία (ειδικεύεται σε έργα προκλασικής μουσικής)
• Μπαρόκ χορωδία (εκτελεί ρεπερτόριο της περιόδου του μπαρόκ).
• Γκόσπελ χορωδία.
• Συμφωνική χορωδία.
• Τζαζ χορωδία.
• Παραδοσιακή χορωδία.
• Βυζαντινή χορωδία ή βυζαντινός χορός.

Ιστορική ανασκόπηση της χορωδιακής μουσικής

Αρχαιότητα

Αρχαίο ανάγλυφο που απεικονίζει θεατρικό χορό

Οι απαρχές της χορωδιακής μουσικής ανάγονται στην παραδοσιακή μουσική, στην οποία το ομαδικό τραγούδι (είτε σε ταυτοφωνία, είτε σε πολυφωνία) είναι ακόμη και σήμερα ευρύτατα διαδεδομένο. Αδιαμβισβήτητα, τα παλαιότερα χορωδιακά κομμάτια που σώζονται προέρχονται από την Αρχαία Ελλάδα, από τα οποία τα πλέον ολοκληρωμένα είναι οι Δελφικοί Ύμνοι του 2ου π.Χ. αιώνα, καθώς και οι Ύμνοι του Μεσομήδη του 2ου μ.Χ. αιώνα. Ο αρχαιοελληνικός χορός ήταν αναπόσπαστος από το αρχαίο δράμα, ενώ αποσπάσματά του περιέχονται σε παπύρους με έργα του Ευριπίδη (Ορέστης) και του Σοφοκλή (Αίας). Ο Επιτάφιος του Σείκιλου (2ος π.Χ. αιώνας) είναι ένα ολοκληρωμένο άσμα, πιθανότατα μονωδίας παρά χορωδίας, ενώ από τη νεότερη εποχή σώζεται ο Οξύρυγχος ύμνος (3ος μ.Χ. αιώνας), που αποτελεί δείγμα της πρώιμης χριστιανικής μουσικής.

Μεσαίωνας

Εκκλησιαστική ψαλμωδία, μικρογραφία από το βιβλίο Tacuinum Sanitatis (14ος αιώνας).

Η παλαιότερη σωζόμενη έγγραφη μουσική της δυτικής Ευρώπης θεωρείται το γρηγοριανό μέλος, καθώς και ορισμένοι άλλοι τύποι ψαλμωδίας της Καθολικής Εκκλησίας, που εξέπεσαν σε αχρηστία. Το τεχνικό στοιχείο που το διακρίνει, η παραδοσιακή ψαλμωδία σε ταυτοφωνία, εκτείνεται χρονικά από την εποχή του Αγίου Αμβροσίου (4ος μ.Χ. αιώνας) και του Μεγάλου Γρηγορίου (απ' όπου και πήρε το όνομά του) έως τις μέρες μας. Στον ύστερο μεσαίωνα εμφανίζεται ένας νέος τύπος ψαλμωδίας, που περιλαμβάνει πολλαπλά μελωδικά μέρη, το οργκάνουμ. Ο εν λόγω τύπος αποτέλεσε την κύρια μουσική έκφραση όσον αφορά συγκεκριμένες εκκλησιαστικές περιστάσεις, ωστόσο η πολυφωνία του αφορούσε αρχικά μονωδούς και όχι χορωδία. Μεταγενέστερες εκφάνσεις της πολυφωνίας είχαν ως αποτέλεσμα την εδραίωση άλλων ειδών ψαλμωδίας, όπως την κλαούζουλα, το κοντούκτους και το πρώιμο μοτέτο (και δη το ισορρυθμικό μοτέτο), το οποίο σε αντίθεση με το μοτέτο της Αναγέννησης περιγράφει μια σύνθεση όπου διαφορετικά κείμενα εκτελούνται ταυτόχρονα από διαφορετικές φωνές. Το πρώτο γραπτό δείγμα πολυφωνίας, όπου κάθε φωνητικό μέρος αναφέρεται σε περισσότερους από έναν εκτελεστές, περιέχεται στο Χειρόγραφο Old Hall (1420, αν και περιέχει μουσική από τα τέλη του 14ου αιώνα), όπου εμφανίζονται τα λεγόμενα divisi και έτσι το κάθε φωνητικό μέρος διαιρείται στα δύο .

Αναγέννηση

Κατά την περίοδο της Αναγέννησης η θρησκευτική χορωδιακή μουσική υπήρξε η κύρια έκφραση της λόγιας μουσικής στη Δυτική Ευρώπη. Την περίοδο αυτή γράφτηκαν εκατοντάδες έργα για χορωδία, που εμπίπτουν σε αρκετές μουσικές φόρμες, όπως λειτουργίες, μοτέτα, ανθέμια κλπ, τα περισσότερα από τα οποία προορίζονταν για a cappella εκτέλεση, αν και σε πολλές περιπτώσεις η χρήση μουσικών οργάνων είναι ιστορικά τεκμηριωμένη. Κυριότεροι εκπρόσωποι αυτής της εποχής, όσον αφορά στο χορωδιακό ρεπερτόριο, θεωρούνται ο Γκιγιώμ Ντυφαί, ο Ζοσκέν ντε Πρε, ο Τζιοβάννι Πιερλουίτζι ντα Παλεστρίνα και ο Ουίλιαμ Μπερντ, τα έργα των οποίων αποτελούν το απόγειο της πολυφωνίας, ενώ αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για πλήθος μετέπειτα συνθετών.

Τοιχογραφία του Γκαουντέντσιο Φερράρι όπου απεικονίζονται τραγουδιστές και μουσικοί (περ. 1530-40)

Άλλος ένας τύπος χορωδιακής μουσικής της Αναγέννησης αποτελεί και το μαδριγάλι, το κείμενο του οποίου είναι όμως κοσμικό. Αν και αρχικά προοριζόταν για οικιακή εκτέλεση από ερασιτέχνες τραγουδιστές, η ανάθεση σε χορωδίες και ολιγομελή φωνητικά σύνολα δεν ήταν ανύπαρκτη· στις μέρες μας τα μαδριγάλια αποτελούν εξίσου αναπόσπαστο μέρος του σύγχρονου χορωδιακού ρεπερτορίου.

Μπαρόκ

Ακρογωνιαίος λίθος της μουσικής Μπαρόκ αποτελεί η ανάπτυξη και εδραίωση περί το 1600 του συνεχούς βάσιμου, το οποίο επέφερε δραματικές αλλαγές στην αισθητική της μουσικής και οδήγησε στην άνοδο της μονωδίας και κατόπιν της όπερας. Ο νεωτερισμός αυτός ήταν κατ´ουσίαν επέκταση μιας διαδεδομένης πρακτικής της εποχής, που είχε ως βάση την ενόργανη συνοδεία της χορωδίας, είτε με χρήση συντετμημένης παρτιτούρας (λατ. reductio) ή με το λεγόμενο basso seguente, ένα φωνητικό/οργανικό μέρος που περιέχει τη χαμηλότερη νότα σε κάθε δεδομένη στιγμή.

Το νέο μουσικό γένος που αναδύθηκε συνδυάζει φωνές και μουσικά όργανα και ονομάζεται «κοντσερτάτο»· ιστορικά ανάγεται στο πολυχωρικό ύφος της Βενετσιάνικης σχολής, κύριοι εκπρόσωποι της οποίας υπήρξαν μεταξύ άλλων ο Τζιοβάννι Γκαμπριέλι και ο Κλάουντιο Μοντεβέρντι. Τα έργα της εποχής απαιτούν πλέον όλο και μεγαλύτερη δεξιοτεχνία τόσο από τους τραγουδιστές όσο και από τα όργανα συνοδείας, ωστόσο οι χορωδίες της εποχής ήταν συνήθως ολιγομελείς και αυτό τις καθιστούσε ευέλικτες στην εκτέλεση του ρεπερτορίου στο νέο ύφος.

Τα ανεξάρτητα οργανικά μέρη της συνοδείας άνοιξαν νέους ορίζοντες στη χορωδιακή μουσική. Στο ανθέμιο εναλλάσσονται σολιστικά και χορωδιακά μέρη, ενώ στο μείζον μοτέτο τα μέρη αυτά ανάγονται σε ξεχωριστές μουσικές κινήσεις. Με πρωτεργάτη τον Τζάκομο Καρίσιμι επινοείται το ορατόριο, όπου η παραπάνω σύλληψη πλαισιώνεται εν είδει κοντσέρτου, έχοντας ως κεντρική θεματολογία σκηνές από τη Βίβλο.

Το ορατόριο κορυφώνεται με τον Γκέοργκ Φρίντριχ Χέντελ, μέσα από δημοφιλή έργα όπως τον Μεσσία, τον Σολομώντα κ.ά. Οι σύγχρονες εκτελεστικές πρακτικές με τους εκατοντάδες χορωδούς μάλλον δεν ανταποκρίνονται σ' αυτές της εποχής του, ωστόσο ο Χέντελ υιοθέτησε μια πλειάδα εκτελεστικού δυναμικού, από ένα ολιγομελές φωνητικό σύνολο μέχρι και κατά πολύ μεγαλύτερες χορωδίες (οι αναλογίες των οποίων διαφέρουν αρκετά με αυτές των συγχρόνων.

Στη Λουθηρανική Εκκλησία την τιμητική της είχε το είδος της καντάτας, που συχνά είχε ως βάση κάποιο χορικό (ύμνος). Τα θεμέλια της καντάτας έθεσε ο Ντήτριχ Μπουξτεχούντε, ωστόσο ήταν η επόμενη γενιά Γερμανών συνθετών που έγραψαν κύκλους καντατών για το καθ' ολοκληρίαν εκκλησιαστικό έτος. Ο Γκέοργκ Φίλιπ Τέλεμαν και ο Κρίστοφ Γκράουπνερ συνέθεσαν έναν μεγάλο αριθμό, που όμως δεν συγκρίνεται με την κολοσσιαία συνεισφορά του Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ: στη νεκρολογία του αναφέρεται πως έγραψε πέντε πλήρεις κύκλους, από τους οποίους τρεις (υπολογίζονται σε 200 περίπου έργα) σώζονται μέχρι σήμερα. Άξιο αναφοράς είναι ότι ο ίδιος δεν χρησιμοποιούσε συχνά τον όρο "καντάτα"· με τον όρο "μοτέτο" αναφερόταν στην εκκλησιαστική του φωνητική μουσική χωρίς ανεξάρτητη οργανική συνοδεία, στην οποία όμως τα όργανα έπαιζαν σε ταυτοφωνία (colla parte) με τις φωνές. Τα έργα του στα οποία υπάρχει πραγματικά ανεξάρτητη οργανική (ορχηστρική) συνοδεία αποτελούν τα Πάθη, οι Λειτουργίες, το Magnificat και φυσικά οι Καντάτες.

Κλασική περίοδος και ρομαντισμός

Στα τέλη του 18ου αιώνα οι συνθέτες στράφηκαν κυρίως στην ενόργανη μουσική, μέσα από είδη όπως τη συμφωνία, παραγκωνίζοντας έτσι το ρόλο της χορωδίας. Τα χορωδιακά έργα του Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ δεν θεωρούνται γενικά τα κορυφαία του αριστουργήματα, με φωτεινές εξαιρέσεις το Ρέκβιεμ και τη Μεγάλη Λειτουργία σε Ντο ελάσσονα. Ο Γιόζεφ Χάυντν έδειξε μεγαλύτερο ενδιαφέρον στη χορωδιακή μουσική προς το τέλος της καριέρας του, όταν επισκεπτόμενος την Αγγλία είχε την ευκαιρία να ακούσει διάφορα ορατόρια του Χαίντελ, σε πολυπληθείς εκτελέσεις· επηρεασμένος απ' αυτά, έγραψε από το 1797 μια σειρά από λειτουργίες καθώς και δύο μεγάλα ορατόρια, τη "Δημιουργία" και τις "Εποχές". Ο Μπετόβεν άφησε παρακαταθήκη μόνο δύο λειτουργίες, εκ των οποίων η «επίσημη» (Missa Solemnis) είναι κατάλληλη μόνο σε πολύ σπουδαίες εκκλησιαστικές περιστάσεις. Εκτός αυτών, ήταν ο πρώτος που εισήγαγε τη χορωδία σε συμφωνικό έργο, τοποθετώντας τη στην κατακλείδα της 9ης του Συμφωνίας, αλλά και στη "Φαντασία για πιάνο, χορωδία και ορχήστρα σε Ντο ελάσσονα".

Τον 19ο αιώνα η θρησκευτική μουσική μεταπηδά από τους ιερούς ναούς στα συναυλιακά μέγαρα, καθώς γράφονται έργα για υπερπληθώρα εκτελεστών, που δεν μπορούν να φιλοξενηθούν σε εκκλησία. Παραδείγματα τέτοιων αποτελούν τα Te Deum και Ρέκβιεμ του Εκτόρ Μπερλιόζ, καθώς και το Γερμανικό ρέκβιεμ του Γιοχάνες Μπραμς. Άλλα παραδείγματα όπου συνυφαίνεται σε μεγάλο βαθμό η ορχηστρική συνοδεία αποτελούν το Ρέκβιεμ του Τζουζέπε Βέρντι, το Στάμπατ Μάτερ του Τζοακίνο Ροσσίνι, το Te Deum του Άντον Μπρούκνερ κλπ.

Όσον αφορά στο είδος του ορατόριου, ο Χέντελ εξακολούθησε να αποτελεί το κύριο πρότυπο· τα Άγιος Παύλος και Ηλίας του Φέλιξ Μέντελσον Μπαρτόλντι και το L'Enfance du Christ ("η παιδική ηλικία του Χριστού") του Μπερλιόζ εμπίπτουν σ' αυτή την κατηγορία. Οι συνεισφορές στο είδος της καντάτας δεν λείπουν από την εποχή του Ρομαντισμού, με κύριο εκφραστή τον Μπραμς, τον Μέντελσον, αλλά και τον Φραντς Σούμπερτ.

Τα έργα για a cappella χορωδία υπήρξαν μάλλον σπανιότητα, είδος στο οποίο όμως μεγαλούργησε ο Μπρούκνερ· έγραψε μεγάλο αριθμό από λειτουργίες και μοτέτα, στα οποία αντιπαραβάλλεται με χαρακτηριστικό τρόπο η τυπική γλώσσα της αναγεννησιακής αντίστιξης, με τη νεωτεριστική, χρωματική αρμονία. Ο Μέντελσον και ο Μπραμς, μεταξύ άλλων, συνέθεσαν εξίσου σημαντικά έργα για ασυνόδευτη χορωδία.

Στο είδος της όπερας, η χορωδία συνέχισε να έχει έναν κύριο ρόλο, όπως και την εποχή του Μπαρόκ. Στο λυρικό θέατρο της εποχής, η χορωδία αντιπροσωπεύει τον χαρακτήρα μιας μεγάλης ομάδας ανθρώπων σε ένα έργο, όπως αυλικοί, πιστοί της εκκλησίας, στρατιώτες, γυναικόπαιδα, μετανάστες κλπ.

20ός αιώνας και εφεξής

Όπως και τα άλλα είδη μουσικής, η χορωδιακή μουσική διένυσε μια περίοδο πειραματισμού, που αναπτύχθηκε κυρίως το β΄μισό του 20ου αιώνα. Ορισμένοι συνθέτες εστίασαν στη χορωδία ως μουσικό μέσο, τα έργα των οποίων έχουν πλέον ενταχθεί στο δεδομένο διεθνές χορωδιακό ρεπερτόριο.

Οι υστερο-ρομαντικοί συνθέτες Ρίχαρντ Στράους και Σεργκέι Ραχμάνινοφ συνεισέφεραν με ένα εύρος έργων, ενώ ο Ραλφ Βον Ουίλιαμς -στα πλαίσια του Νεοκλασικισμού- κάνει μια ανασκόπηση στο Αναγεννησιακό ύφος υπό μια νέα αρμονική ματιά. Το έργο Friede auf Erden του Άρνολντ Σένμπεργκ αποτελεί ένα «τονικό καλειδοσκόπιο», στα πλαίσια του οποίου το τονικό κέντρο μετακινείται διαρκώς, όπως άλλωστε και σε άλλα του έργα από την ίδια περίοδο ("έναστρη νύχτα" κλπ). Από την άλλη διαγράφεται μια επιστροφή στην παραδοσιακή μουσική και πολλοί συνθέτες αντλούν υλικό από δημοτικά τραγούδια, γράφοντας νέες εναρμονίσεις και παραλλαγές.

Με την άνοδο της ατονικότητας και τη μη-παραδοσιακή αρμονία η χορωδιακή μουσική επηρεάζεται άμεσα· ο σειραϊσμός κάνει την εμφάνισή του στο ανθέμιο του Σένμπεργκ "Dreimal Tausend Jahre", ενώ η χρήση της τεχνικής sprechstimme (ή σανσόν παρλέ) εμφαίνεται στον ψαλμό "De Profundis" (εκ βαθέων). Η τροπική γλώσσα του Πάουλ Χίντεμιτ σκιαγραφείται σε αρκετά έργα του, κάτι που στα Cinq Rechants του Ολιβιέ Μεσιάν πηγαίνει ένα βήμα παραπέρα, κάνοντας χρήση διάφωνης αντίστιξης. Αλματώδης είναι η διαφορά στον Πεντερέτσκι και τον Γκιέργκι Λίγκετι, όπου κυριαρχούν τα κλάστερ (συμπαγείς συγχορδίες χωρίς τονική εστία) και το τυχαίο στοιχείο (βλ. αλεατορική μουσική). Με τον καθολικό σειραϊσμό του Μίλτον Μπάμπιτ οι δυνατότητες της χορωδίας (και όχι μόνο) υπερπηδούν τα όριά τους και η χορωδιακή μουσική εν συνόλω γίνεται ολοένα και πιο απαιτητική από τους εκτελεστές. Παρά τη δυσκολία και τις ιδιοτροπίες των διαφόρων τεχνικών, πολλά έργα με αντισυμβατική μουσική γλώσσα εντάσσονται στο ρεπερτόριο τόσο των επαγγελματικών, όσο και των ερασιτεχνικών χορωδιών ανά τον κόσμο.

Στον αντίποδα της πειραματικής μουσικής εξέλιξης, συνθέτες όπως ο Μπέντζαμιν Μπρίτεν, ο Φρανσίς Πουλένκ και ο Καρλ Ορφ εντάσονται στο ευρύτερο πλαίσιο του Νεοκλασικισμού· τα χορωδιακά τους έργα είναι πιο εύπεπτα και προσεγγίσιμα από τον κοινό ώτα, ενώ ορισμένα αποτελούν κάποια από τα πλέον δημοφιλή έργα του είδους (π.χ. τα "Κάρμινα Μπουράνα" του Ορφ, το ανθέμιο "Rejoice in the Lamb" του Μπρίτεν κλπ). Στην ανατολική Ευρώπη, οι Μπέλα Μπάρτοκ και Ζόλταν Κόνταλυ προσεγγίζουν ακόμη περισσότερο την παραδοσιακή τους μουσική και μέσω της τροπικής αρμονίας καταλήγουν σε ένα αποτέλεσμα εξίσου συνθετικό όσο και διδακτικό.

Το πέρας του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου αναδεικνύει ένα νέο ρεύμα, αυτό του Μινιμαλισμού. Στην Ευρώπη προσλαμβάνει μια μυστικιστική χροιά και εκπροσωπείται κυρίως από τον Άρβο Περτ, τον Χένρικ Γκουρέτσκι και τον Τζον Τάβενερ· στην αντίπερα όχθη του Ατλαντικού, οι Στιβ Ράιχ, Φίλιπ Γκλας και Τζον Άνταμς το ύφος προσιδιάζει την κίνηση των μηχανών και δεν συνδέεται ως επί τω πλείστω με το θρησκευτικό στοιχείο. Εξέλιξη του μινιμαλισμού είναι ο μετα-μινιμαλισμός κατά τον οποίο προκύπτει μια ευρύτερη σύντηξη στοιχείων της μέχρι τώρα μουσικής, συνδυάζοντας το Μπαρόκ με την παραδοσιακή μουσική της Λατινικής Αμερικής, την Αναγεννησιακή αντίστιξη με τους ηλεκτρονικούς ήχους, την άμπιεντ μουσική με το μπελ κάντο κοκ. Έργα των Βρετανών Τζον Ράτερ και Τζέιμς Μακμίλαν εμπίπτουν εν πολλοίς σ' αυτό το πρότυπο, ενώ από την «εμπορικότερη» πλευρά ο Τζον Γουίλιαμς -γνωστός από τη μουσική επένδυση πολλών κινηματογραφικών ταινιών- κινείται σε πιο επικά χρώματα.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• ChoralNet (Αγγλικά)
• International Federation for Choral Music (Αγγλικά)
• Choral Public Domain Library (Αγγλικά)
• Musica International - βάση δεδομένων χορωδιακού ρεπερτορίου (Αγγλικά)
• Global Chant Database – Index of Gregorian Chant - βάση δεδομένων Γρηγοριανού μέλους (Αγγλικά)
• Sacred Classics Αρχειοθετήθηκε 2011-07-25 στο Wayback Machine. - ζωντανό ραδιόφωνο με χορωδιακή μουσική (Αγγλικά)
• Art of the States - πληροφορίες και δωρεάν ηχογραφήσεις χορωδιακών έργων (Αγγλικά)
• The Boy Choir & Soloist Directory (Αγγλικά)
• Male Voice Choirs Αρχειοθετήθηκε 2019-03-13 στο Wayback Machine. (Αγγλικά)
• A history of UK cathedral choirs and choir schools (Αγγλικά)
• The Association of Gaelic Choirs (Αγγλικά)
• British Choirs on the Net (Αγγλικά)
• St. Luke's Choir – Coptic Orthodox Church (Αγγλικά)
• Gerontius - χορωδίες και σχετικές πηγές στο Ηνωμένο Βασίλειο (Αγγλικά)
• National Association of Choirs (Αγγλικά)