Χαλαζίας

Χαλαζίας

Χαλαζίας
Γενικά
Κατηγορία	Οξείδια, Ομάδα χαλαζία
Χημικός τύπος	SiO2
Ορυκτολογικά χαρακτηριστικά
Πυκνότητα	2,65 gr/cm3
Χρώμα	Κίτρινο
Σύστημα κρυστάλλωσης	Τριγωνικό (α-χαλαζίας), Εξαγωνικό (β-χαλαζίας)
Κρύσταλλοι	Πρισματικοί ή ρομβοεδρικοί σε πυραμιδοειδές σχήμα. Οι πρισματικές έδρες εμφανίζουν οριζόντιες ραβδώσεις
Υφή	Ευδιάκριτοι κρύσταλλοι. Σε πολλές περιπτώσεις και υπό μορφή νεφών
Διδυμία	Ναι {1120}
Σκληρότητα	7
Σχισμός	Ασθενής
Θραύση	Κογχοειδής
Λάμψη	Υαλώδης, κηρώδης σε κρυπτοκρυσταλλικές (π.χ.οπάλιος) μορφές
Γραμμή κόνεως	Λευκή
Πλεοχρωισμός	Όχι
Διαφάνεια	Διαφανής, ημιδιαφανής
Παρατηρήσεις	Εμφανίζει διπλοθλαστικότητα και πιεζοηλεκτρισμό
Ανευρίσκεται	Παγκοσμίως

Ο χαλαζίας είναι ορυκτό του πυριτίου, και συγκεκριμένα καθαρό διοξείδιο του πυριτίου, το δεύτερο πιο διαδεδομένο ορυκτό στη φύση. Είναι σημαντικό ορυκτό της λιθόσφαιρας και συμμετέχει στα συστατικά της σε ποσοστό περίπου 12%. Επίσης είναι το μοναδικό ορυκτό που αποτελείται αποκλειστικά από πυρίτιο και οξυγόνο. Τα ιόντα του χαλαζία είναι πολύ ισχυρά συνδεδεμένα και για αυτό έχει μεγάλη σκληρότητα. Απαντάται σε πολλές και ποικίλες μορφές, έχοντας χρώμα από σκούρο καφέ-μαύρο (καπνιάς) έως τελείως διαφανές. Στα πετρώματα συναντάται σε κοκκώδη ή κρυσταλλική μορφή. Αποτελεί ορυκτολογικό συστατικό των όξινων εκρηξιγενών πετρωμάτων, όπως και μεταμορφωσιγενών και ιζηματογενών πετρωμάτων. Είναι γνωστός διεθνώς με το όνομα «Κουάρτζ» (Quartz), όρος που προέρχεται από την παλαιά γερμανική λέξη "Quarz" αγνώστου ετυμολογίας. Εμφανίζει πιεζοηλεκτρικές ιδιότητες.

Μορφές

• Αμέθυστος: Ιώδης ημιπολύτιμη μορφή χαλαζία
• Κιτρίνης: Κίτρινη ημιπολύτιμη μορφή. Σπάνιος στη φύση, δημιουργείται με θέρμανση αμεθύστου
• Καπνίας: Σκούρος καφέ έως μελανόφαιος. Ημιπολύτιμος λίθος.
• Πρασεόλιθος: Πρασινωπή ημιπολύτιμη μορφή, σπάνια στη φύση.
• Ορεία κρύσταλλος: Διάφανη, μονοκρυσταλλική μορφή χαλαζία που παρουσιάζει το φαινόμενο της διπλοθλαστικότητας.
• Ροδοειδής χαλαζίας: Ημιπολύτιμη μορφή χαλαζία σε χρώμα ροζ, οφειλόμενο σε ιόντα μαγγανίου.
• Κοινός χαλαζίας: Συνήθως ημιδιαφανής, ενίοτε και αδιαφανής, θυμίζει, σε μορφή, λευκά νέφη.
• Αβεντουρίνης: Χαλαζίας με έγκλειστα λεπτά φυλλίδια μαρμαρυγία ή αιματίτη, τα οποία προσδίδουν έγχρωμη έντονη λάμψη στους κρυστάλλους.

Μέλη της ομάδας του χαλαζία είναι:

• Χαλαζίας, SiO₂
• Τριδυμίτης (Trydimite), SiO₂
• Χριστοβαλίτης (Cristobalite), SiO₂
• Χαλκηδόνιος (Chalcedony), SiO₂
  • Αχάτης
• Οπάλιος (Opal), SiO₂·νH₂O
• Ο χαλαζιας μετατρέπεται σε χριστοβαλιτη κ.α σε θερμοκρασίες που αναφέρονται στο παρακάτω βιβλίο κεραμικης της Μ.Τσαπογα σελ.51,52 Υαλωματα κεραμικής

Ωρολογοποιία

Ο χαλαζίας εξαιτίας της ιδιότητάς του να πάλλεται με συχνότητα 32.768 κύκλους ανά δευτερόλεπτο όταν τον διαπερνά ηλεκτρικό ρεύμα, έχει αποτελέσει σημαντικό υλικό στην ωρολογοποιΐα.

Είχε χρησιμοποιηθεί από παλιά ως δονητής σε ηλεκτρονικά κυκλώματα, αλλά το 1969 κατασκευάστηκε το πρώτο εμπορικό ρολόι μπαταρίας με χαλαζία που χρησιμοποιούσε επίσης ένα μικροσκοπικό ολοκληρωμένο κύκλωμα (ΙC) για να μεταδώσει κίνηση στους δείκτες. Σήμερα είναι πολύ δημοφιλής για την χρησιμοποίησή του σε ρολόγια τα οποία φέρουν και το λογότυπο Quartz. Σήμερα πολλά ρολόγια με χαλαζία έχουν ψηφιακή ένδειξη και δεν χρησιμοποιούν καθόλου κινητά μέρη.

Χρήσεις

Αυτούσιος χρησιμοποιείται για την κατασκευή ωρολογίων και ωρολογιακών μηχανισμών και σε ηλεκτρονικά κυκλώματα χρονισμού. Χρησιμεύει, επίσης, για την παρασκευή πυριτίου, ενώ οι ημιπολύτιμες μορφές του χρησιμεύουν στην διακοσμητική και την κοσμηματοποιία. Η ορεία κρύσταλλος χρησιμοποιείται για την κατασκευή οπτικών συσκευών.

Χρησιμεύει επίσης για την παρασκευή γυαλιού, υπό μορφή κόνεως (χαλαζιακή άμμος) ως λειαντικό, λόγω της υψηλής σκληρότητάς του, ως συστατικό στην παρασκευή ορισμένων τύπων πορσελάνης και ως πέτρωμα (ψαμμίτες, χαλαζίτης) στην οικοδομική.

Πηγές

• Τμήμα Γεωλογίας Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης
• Mindat.org
• Galleries.com
• Handbook of Mineralogy(pdf)
• Jewelpedia
• Birthstones Online: Quartz