Φαύστα

Φαύστα
Ρωμαία Αυτοκράτειρα
Περίοδος	307 - 326
Γέννηση	289 Ρώμη, Ιταλία
Θάνατος	326 (37 ετών)
Σύζυγος	Κωνσταντίνος Α΄
Επίγονοι	Κωνσταντίνα Κωνσταντίνος Β΄ Κωνστάντιος Β´ Κώνστας
Οίκος	Δυναστεία του Κωνσταντίνου
Πατέρας	Μαξιμιανός
Μητέρα	Ευτροπία
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα ()

Βυζαντινό νόμισμα με την μορφή της Φαύστας

Η Φλαβία Μάξιμα Φαύστα Αυγούστα (Fausta Maxima Flavia, 289 - 326) ήταν Ρωμαία αυτοκράτειρα, κόρη του Ρωμαίου αυτοκράτορα Μαξιμιανού. Επίσης ήταν σύζυγος του Μεγάλου Κωνσταντίνου, Αυτοκράτορα της Ρώμης και πρώτου αυτοκράτορα του Βυζαντίου. Γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Ρώμη, αλλά η χρονολογία γέννησής της έχει προκαλέσει πολλές συζητήσεις μεταξύ των ερευνητών. Τα τελευταία χρόνια έχει επικρατήσει η άποψη ότι γεννήθηκε το 289 ή το 290 μ.Χ. Δεν είναι πια τόσο αποδεκτό ότι η Φαύστα γεννήθηκε μεταξύ των ετών 293-298, που θα σήμαινε ότι όταν παντρεύτηκε τον Μέγα Κωνσταντίνο ήταν περίπου 9-14 ετών. Τα πρώτα 10 χρόνια του γάμου της η Φαύστα παρέμεινε άτεκνη, χωρίς όμως να μειωθεί το κύρος της στην αυλή ή να χάσει την εύνοια του συζύγου της, κάτι που εξηγείται εύκολα αν είχε παντρευτεί σε παιδική ηλικία.

Η ζωή της με τον Μέγα Κωνσταντίνο

Η Φαύστα παντρεύτηκε τον Μέγα Κωνσταντίνο το 307 μ.Χ. στους Τρεβήρους (σημερινή πόλη Τριρ της Γερμανίας), όταν εκείνη ήταν 17 ή 18 χρονών (σύμφωνα με την κρατούσα άποψη των ιστορικών, βλ. παραπάνω) και εκείνος καίσαρας της Γαλατίας. Παρ´όλο που ούτε τη χρονολογία γέννησης του Κωνσταντίνου ξέρουμε, είναι βέβαιο ότι εκείνος ήταν μεγαλύτερός της κατά 15 χρόνια ή ακόμη περισσότερο. Ο γάμος του Κωνσταντίνου και της Φαύστας είχε κίνητρα πολιτικά, καθώς επισφράγισε τη συμφωνία ανακωχής ανάμεσα στον Μαξιμιανό και τον Κωνσταντίνο. Μάλιστα, σε ένδειξη καλής θέλησης, ο Κωνσταντίνος απομάκρυνε την παλλακίδα του Μινερβίνη (κατ' άλλους νόμιμη σύζυγό του) με την οποία είχε αποκτήσει το 299 έναν γιο, τον Κρίσπο.

Αν και ο γάμος τελέστηκε για λόγους πολιτικούς και παρά τη διαφορά ηλικίας, ανάμεσα στο νέο ζευγάρι πρέπει να υπήρχαν συναισθήματα αμοιβαίας τρυφερότητας και εκτίμησης. Άλλωστε, ήταν ο ένας αντάξιος του άλλου: ο Κωνσταντίνος είχε ήδη αποκτήσει μεγάλη φήμη για τις στρατιωτικές του ικανότητες και την πολιτική του οξυδέρκεια, ενώ διέθετε αναμφισβήτητα επιβλητική εμφάνιση. Η Φαύστα ήταν μια πραγματική καλλονή, ευφυέστατη και υπέρμετρα φιλόδοξη. Έτσι, ο πρώτος καιρός του συζυγικού τους βίου ήταν ευτυχισμένος.

Το αντρόγυνο απέκτησε τρεις γιους, τους μετέπειτα αυτοκράτορες Κωνσταντίνο Β΄, γεννημένο στις 7 Αυγούστου 316, Κωνστάντιο Β΄, που γεννήθηκε στις 7 Αυγούστου 317 και τον Κώνσταντα, γεννημένο το 320 ή το 323 και δύο κόρες: την Κωνσταντίνα και την Ελένη. Αγνοούμε τις χρονολογίες γέννησης των δύο θυγατέρων του αυτοκρατορικού ζευγαριού, το μόνο που ξέρουμε είναι ότι η Κωνσταντίνα ήταν η μεγαλύτερη από τα υπόλοιπα παιδιά. Οι τρεις γιοι τους έλαβαν αργότερα τους τίτλους του Καίσαρα: στις 1 Μαρτίου 317 ο Κωνσταντίνος (δηλαδή μόλις 7 μηνών βρέφος), στις 8 Νοεμβρίου 324 ο Κωνστάντιος (τότε ήταν 6 χρονών) και στις 25 Δεκεμβρίου 333 ο Κώνστας (σε ηλικία περίπου 10 χρόνων). Η άποψη του Ζωσιμά, ιστορικού του 6ου αιώνα, ότι και οι τρεις γιοι του Κωνσταντίνου γεννήθηκαν από άλλη γυναίκα και όχι από τη Φαύστα είναι οπωσδήποτε λανθασμένη.

Ως σύζυγος του αυτοκράτορα, η Φαύστα είχε τον τίτλο της nobilissima femina, ενώ λίγο μετά τη νίκη του εναντίον του αντιπάλου του Λικινίου, το 324 μ.Χ., ο Κωνσταντίνος της απένειμε τον τίτλο της Αυγούστας. Δύο γεγονότα, σε συνδυασμό με τις φιλοδοξίες της Φαύστας και την επιθυμία του Κωνσταντίνου να καταστεί μονοκράτορας της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, πιθανόν να προκάλεσαν κάποιες εντάσεις στις σχέσεις του ανδρογύνου. Ο Μαξιμιανός καταπατά τις συμφωνίες που είχε υπογράψει με τον Κωνσταντίνο και εμπιστεύεται τα σχέδιά του στην κόρη του. Όταν τα σχέδια του Μαξιμιανού βρίσκονται σε κρίσιμη φάση και ετοιμάζεται να αιφνιδιάσει τον αντίπαλό του, η Φαύστα προδίδει τον πατέρα της στον Κωνσταντίνο. Ο Κωνσταντίνος τότε συλλαμβάνει το Μαξιμιανό για προδοσία, αλλά για χατίρι της γυναίκας του δεν εκτελεί τον πεθερό του, τον φυλακίζει. Όμως, η Φαύστα του υποδεικνύει να εκτελέσει τον πατέρα της, διότι όσο είναι ζωντανός παραμένει ο κίνδυνος να συνωμοτήσει ξανά εναντίον του. Ο Κωνσταντίνος ακολουθεί τις υποδείξεις της και εκτελεί τον Μαξιμιανό. Λίγο αργότερα, στη μάχη της Μιλβίας γέφυρας, μία από τις αποφασιστικότερες μάχες της παγκόσμιας ιστορίας, ο Κωνσταντίνος αντιμετώπισε και νίκησε τον αδερφό της γυναίκας του, τον Μαξέντιο. Ο Μαξέντιος στην προσπάθειά του να διαφύγει πνίγηκε στον ποταμό Τίβερη και με διαταγή του Κωνσταντίνου το κεφάλι του κόπηκε, καρφώθηκε σε ένα ξύλο και οι στρατιώτες το περιέφεραν στους δρόμους της Ρώμης. Δε γνωρίζουμε την αντίδραση της Φαύστας σε αυτή τη βίαιη πράξη.

Η εκτέλεση

Η ζωή της Φαύστας τέλειωσε με τον πιο τραγικό τρόπο το 326 ή το 327 μ.Χ., όταν ο άντρας της διέταξε την εκτέλεσή της. Πέθανε από ασφυξία μέσα στο υπερθερμασμένο λουτρό της, λίγο καιρό μετά την εκτέλεση του γιου του Κωνσταντίνου, Κρίσπου. Τα ακριβή αίτια της οικογενειακής αυτής τραγωδίας δεν είναι γνωστά. Δύο ιστορικοί, ο Ζωσιμάς τον 6ο αιώνα και ο Ζωναράς τον 12ο αιώνα, μας αναφέρουν πως η Φαύστα συκοφάντησε στον Κωνσταντίνο τον πρωτότοκο γιο του Κρίσπο, που του είχε χαρίσει η Μινερβίνη, ότι ήταν ερωτευμένος μαζί της και όταν εκείνη τον έδιωξε, ο Κρίσπος επιχείρησε να την βιάσει. Κίνητρο για τις κατηγορίες αυτές ήταν οι μητρικές φιλοδοξίες της Φαύστας, καθώς φοβόταν ότι ο άντρας της θα παραγκώνιζε τους δικούς της γιους, εξαιτίας της αδυναμίας του στον Κρίσπο. Ο Κωνσταντίνος οργισμένος εκτέλεσε το γιο του και όταν λίγο αργότερα έμαθε την αλήθεια, εκτέλεσε και τη Φαύστα. Στην Επιτομή του Αυρήλιου Βίκτωρα διαβάζουμε ότι αυτό που ώθησε τον Κωνσταντίνο να ερευνήσει τα γεγονότα και να ανακαλύψει την αθωότητα του Κρίσπου ήταν η μητέρα του Ελένη, η οποία επέκρινε πολύ αυστηρά τον γιο της για τη δολοφονία του εγγονού της (Aurelius Victor, Caes. 41.11-12).

Αυτό που είναι απολύτως βέβαιο είναι ότι υπάρχει άμεση σχέση ανάμεσα στην εκτέλεση του Κρίσπου και το θάνατο της Φαύστας, που συνέβησαν με λίγους μήνες διαφορά (όλες οι ιστορικές πηγές είναι τόσο ομόφωνες στο θέμα αυτό, που δεν υπάρχουν περιθώρια για αμφιβολίες). Μερικοί σύγχρονοι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι ο Κρίσπος και η Φαύστα είχαν πράγματι παράνομη σχέση. Όταν το έμαθε ο Κωνσταντίνος, εκτέλεσε τον Κρίσπο και λίγο αργότερα τη Φαύστα. Αυτό που μπορεί να καθυστέρησε για λίγους μήνες το θάνατο της Αυγούστας είναι πιθανότατα κάποια εγκυμοσύνη (άλλωστε, όπως προαναφέρθηκε, δε γνωρίζουμε τις χρονολογίες γέννησης των δύο θυγατέρων του Κωνσταντίνου). Άλλες εξηγήσεις για τον θάνατο της Φαύστας, δηλαδή ότι συνωμότησε με τον Κρίσπο εναντίον του Κωνσταντίνου, ότι ήταν ένθερμη οπαδός της εθνικής θρησκείας και σχεδίαζε να ξαναδώσει στους εθνικούς όλα τους τα προνόμια και να καταδιωχθεί και πάλι ο Χριστιανισμός παρά τη θέληση του άντρα της, ακόμη και ότι αυτοκτόνησε, απορρίπτονται από τους ιστορικούς (βλ. και λήμμα «Κρίσπος»). Κάποιες αμφιβολίες έχουμε και για τον τρόπο θανάτου της, ο οποίος πρέπει να παρουσιάστηκε ως ατύχημα και όχι επίσημη εκτέλεση και αυτό δε συνάδει με το χαρακτήρα του Κωνσταντίνου, του οποίου όλες οι πράξεις, όσο σκληρές κι αν ήταν, δεν είχαν συνωμοτικό χαρακτήρα, αλλά ήταν πάντα ξεκάθαρες. Επιπλέον, αν η Φαύστα πράγματι είχε διαπράξει μοιχεία, θα εκτελούνταν σύμφωνα με το σχετικό νόμο και κατόπιν αυτοκρατορικού διατάγματος, «εδίκτου», για την έκδοση του οποίου όμως δεν αναφέρουν κάτι οι πηγές μας. Ως πιθανότερος τόπος εκτέλεσής της φέρεται η Ρώμη.

Είναι αρκετά ενδιαφέρον το γεγονός ότι ο Ιουλιανός ο Παραβάτης, ο κατοπινός αυτοκράτορας, το 355 μ.Χ. σε έναν πανηγυρικό λόγο προς το γιο της Κωνστάντιο Β΄, πλέκει εγκώμιο στη Φαύστα. Ίσως πρόκειται για μια απόπειρα του Κωνστάντιου να αποκαταστήσει τη μνήμη της μητέρας του, η οποία είχε υποστεί πιθανότατα damnatio memoriae, δηλαδή το όνομά της σβήστηκε από όλα τα επίσημα έγγραφα της αυτοκρατορίας, τα αγάλματά της γκρεμίστηκαν και απαγορεύτηκε ακόμη και η απλή αναφορά σ' αυτήν, προκειμένου οι άνθρωποι να την λησμονήσουν.