Σόργο

Σόργο
	; Σόργος
Συστηματική ταξινόμηση
Βασίλειο:	Φυτά (Plantae);
Συνομοταξία:	Αγγειόσπερμα (Magnoliophyta);
Ομοταξία:	Μονοκοτυλήδονα (Liliopsida);
Τάξη:	Κυπειρώδη (Cyperales);
Οικογένεια:	Ποοειδή (Poaceae);
Γένος:	Σόργος (Sorghum); L.
Είδη
	γύρω στα 30 είδη, δείτε κείμενο

Το σόργο (Sorghum) είναι γένος αγγειόσπερμων μονοκότυλων φυτών της οικογένειας αγρωστώδη ή αγρωστίδες (Gramineae) που ανήκει στην ομάδα των σιτηρών. Με την ονομασία σόργος είναι γνωστοί οι εδώδιμοι αμυλούχοι καρποί του.^[1] Το γένος σόργος περιλαμβάνει 60 περίπου είδη ποωδών φυτών που είναι ιθαγενή των τροπικών και υποτροπικών περιοχών, όλες ωστόσο οι καλλιεργούμενες μορφές σόργου προέρχονται από ένα είδος, το Sorghum bicolor (Σόργος ο δίχρωμος) ή Σόργος ο κοινός (Sorghum vulgare), που κατάγεται πιθανότατα από την Αφρική.^[1]

Βοτανικά χαρακτηριστικά και είδη

Το γένος σόργος περιλαμβάνει ψηλά μονοετή όσο και ριζωματώδη πολυετή φυτά με ισχυρό πλήρη (όχι κοίλο) βλαστό ύψους 0,5 ώς 4,5 μέτρων, που αναγνωρίζονται εύκολα από τις πυκνές επάκριες ταξιανθίες τους, οι οποίες είναι φόβες, και από τα πλατιά επίπεδα φύλλα τους μήκους 75 και πλάτους 5 εκατοστομέτρων. Το φυτό εμφανίζει πλάγιους βλαστούς (αδέλφωμα) οι οποίοι στο είδος Σόργος ο δίχρωμος φύονται μετά την άνθιση του κύριου στελέχους.

Καλλιεργούμενος σόργος

Η ποικιλία σόργου: Σόργος ο δίχρωμος, είναι ετήσιο φυτό που μοιάζει πολύ με τον Αραβόσιτο. Χρησιμοποιείται ως ζωοτροφή στις ανεπτυγμένες χώρες και για διατροφή στις αναπτυσσόμενες. Η σημασία του στις τροπικές κυρίως περιοχές είναι μεγάλη γιατί αναπτύσσεται εύκολα και δίνει μεγάλες αποδόσεις σε καρπό και ζωοτροφή χωρίς μεγάλες καλλιεργητικές περιποιήσεις. Είναι επίσης πολύτιμο στις θερμές και άνυδρες περιοχές χάρη στην ανθεκτικότητα του στην ξηρασία και τις υψηλές θερμοκρασίες.

Ο Σόργος στην Ελλάδα

Στην Ελλάδα απαντούν αυτοφυή δύο είδη :

Σόργος ο χαλέπιος (S. halepense) πολυετές είδος το οποία απαντά σε δροσερά και γόνιμα εδάφη. Είναι ζιζάνιο με τις ονομασίες: βέλιουρας ή βήλιουρας ή καλαμότσιχρο ή καλαμάγγρα.
Σόργος ο σαρωματικός (S. scoparion) φυτό με ψηλό κάλαμο(3 μέτρα) πολύκλαδη ταξιανθία και ερυθροκίτρινα σπέρματα. Από την ταξιανθία του κατασκευάζονται σκούπες, από όπου και οι κοινές ονομασίες σκούπα, σκουπόχορτο.

Η καλλιέργεια του S.scoparion γίνεται κυρίως στον νομό Έβρου

Καταγωγή και εξάπλωση

Η καλλιέργεια του Σόργου ξεκίνησε στην Αιθιοπία ή στο Σάχελ στην Κεντροδυτική Αφρική πριν από 5.000 χρόνια. Το φυτό έφτασε στη Μεσόγειο, την Ινδία , την Κίνα και την Άπω Ανατολή πιθανότατα με πλοία και μέσω των εμπόρων μεταξύ του 1500 και 1000 π.Χ. Στο Νέο Κόσμο έφτασε μέσω του δουλεμπορίου από την Δυτική Αφρική ως τροφή για δούλους. Ωστόσο από το 1930 και μετά αναγνωρίστηκε η θρεπτική του αξία και καλλιεργήθηκε σε μεγάλες εκτάσεις.

Αύξηση παγκόσμιας ζήτησης

Η παγκόσμια ζήτηση για σόργο αυξήθηκε δραματικά μεταξύ 2013 και 2015, όταν η Κίνα άρχισε να αγοράζει καλλιέργειες σόργου στις ΗΠΑ για να τη χρησιμοποιήσει ως ζωοτροφή ως υποκατάστατο του εγχώριου καλαμποκιού. Η Κίνα αγόραζε περίπου 1 δισεκατομμύριο δολάρια αμερικανικού σόργου ετησίως έως τον Απρίλιο του 2018, μέχρι που η Κίνα επέβαλε αντίποινα στο πλαίσιο του εμπορικού πολέμου μεταξύ των δύο χωρών..^[2]

Θρεπτική αξία

Η θρεπτική αξία του Σόργου είναι ελαφρώς κατώτερη από αυτή του αραβοσίτου. Ο κόκκος του σόργου έχει υψηλή περιεκτικότητα σε υδατάνθρακες, ενώ περιέχει επίσης πρωτεΐνη σε ποσοστό 10%, λίπη σε 3,4%, ασβέστιο και μικρές ποσότητες Σιδήρου βιταμίνης Β1 (θειαμίνη) και βιταμίνης PPP (νικοτινικό οξύ). Οι πρωτεΐνες του ενδοσπερμίου είναι γνωστές με την συλλογική ονομασία καφιρίνη. Το λάδι που λαμβάνεται από το έμβρυο του Σόργου είναι παρόμοιο με αυτό του αραβοσίτου και αποτελείται κυρίως από τα λιπαρά οξέα παλμιτικό, στεατικό και ιδιαίτερα ολεϊκό και λινολεϊκό. Ο κόκκος αλέθεται σε αλεύρι που καταναλώνεται με την μορφή χυλού, κέικ και ψωμιού, σε συνδυασμό με αλεύρι σταριού. Ο καρπός τού Σόργου χρησιμοποιείται επίσης για την παραγωγή εδώδιμου λαδιού, αμύλου, δεξτρόζης, και αλκοολούχων ποτών (μπίρα των Κάφρων). Οι βλαστοί χρησιμοποιούνται ως χορτονομή και ως οικοδομικό υλικό. Ο γλυκός Σόργος καλλιεργείται κυρίως στις ΗΠΑ και τη Νότια Αφρική ως χορτονομή και για την παρασκευή σιροπιού. Σε ορισμένες χώρες οι γλυκείς βλαστοί μασιούνται.

Σύγκριση με άλλα τρόφιμα όπως παρακάτω.

Θρεπτικά συστατικά των κυρίων βασικών τροφών^[3]
ΤΡΟΦΙΜΑ	Καλαμπόκι^[Σ1]	Λευκό ρύζι^[Σ2]	Καστανό ρύζι^[Σ3]	Σιτάρι^[Σ4]	Πατάτα^[Σ5]	Κασάβα^[Σ6]	Σόγια^[Σ7]	Γλυκοπατάτα^[Σ8]	Σόργο^[Σ9]	Γιάμ^[Σ10]	Μπανανοειδή^[Σ11]
Συστατικό (ανά 100 γραμμάρια)	Ποσότητα	Ποσότητα	Ποσότητα	Ποσότητα	Ποσότητα	Ποσότητα	Ποσότητα	Ποσότητα	Ποσότητα	Ποσότητα	Ποσότητα
Νερό (g)	10	12	10	13	79	60	68	77	9	70	65
Ενέργεια (kJ)	1528	1528	1549	1369	322	670	615	360	1419	494	511
Πρωτεΐνες (g)	9,4	7,1	7,9	12,6	2,0	1,4	13,0	1,6	11,3	1,5	1,3
Λίπος (g)	4,74	0,66	2,92	1,54	0,09	0,28	6,8	0,05	3,3	0,17	0,37
Υδατάνθρακες (g)	74	80	77	71	17	38	11	20	75	28	32
Ίνες (g)	7,3	1,3	3,5	12,2	2,2	1,8	4,2	3	6,3	4,1	2,3
Ζάχαρη (g)	0,64	0,12	0,85	0,41	0,78	1,7	0	4,18	0	0,5	15
Ασβέστιο (mg)	7	28	23	29	12	16	197	30	28	17	3
Σίδηρος (mg)	2,71	0,8	1,47	3,19	0,78	0,27	3,55	0,61	4,4	0,54	0,6
Μαγνήσιο (mg)	127	25	143	126	23	21	65	25	0	21	37
Φώσφορος (mg)	210	115	333	288	57	27	194	47	287	55	34
Κάλιο (mg)	287	115	223	363	421	271	620	337	350	816	499
Νάτριο (mg)	35	5	7	2	6	14	15	55	6	9	4
Ψευδάργυρος (mg)	2,21	1,09	2,02	2,65	0,29	0,34	0,99	0,3	0	0,24	0,14
Χαλκός (mg)	0,31	0,22		0,43	0,11	0,10	0,13	0,15	-	0,18	0,08
Μαγγάνιο (mg)	0,49	1,09	3,74	3,99	0,15	0,38	0,55	0,26	-	0,40	-
Σελήνιο (μg)	15,5	15,1		70,7	0,3	0,7	1,5	0,6	0	0,7	1,5
Βιταμίνη C (mg)	0	0	0	0	19,7	20,6	29	2,4	0	17,1	18,4
Θειαμίνη (B1)(mg)	0,39	0,07	0,40	0,30	0,08	0,09	0,44	0,08	0,24	0,11	0,05
Ριβοφλαβίνη (B2)(mg)	0,20	0,05	0,09	0,12	0,03	0,05	0,18	0,06	0,14	0,03	0,05
Νικοτινικό οξύ (B3) (mg)	3,63	1,6	5,09	5,46	1,05	0,85	1,65	0,56	2,93	0,55	0,69
Παντοθενικό οξύ (B5) (mg)	0,42	1,01	1,49	0,95	0,30	0,11	0,15	0,80	-	0,31	0,26
Βιταμίνη Β6 (mg)	0,62	0,16	0,51	0,3	0,30	0,09	0,07	0,21	-	0,29	0,30
Φυλλικό οξύ (B9) (μg)	19	8	20	38	16	27	165	11	0	23	22
Βιταμίνη Α (IU)	214	0	0	9	2	13	180	14187	0	138	1127
Βιταμίνη E, άλφα τοκοφερόλη (mg)	0,49	0,11	0,59	1,01	0,01	0,19	0	0,26	0	0,39	0,14
Βιταμίνη Κ1 (μg)	0,3	0,1	1,9	1,9	1,9	1,9	0	1,8	0	2,6	0,7
Βήτα καροτίνη (μg)	97	0		5	1	8	0	8509	0	83	457
Λουτεΐνη και Ζεαξανθίνη (μg)	1355	0		220	8	0	0	0	0	0	30
Κορεσμένα λιπαρά οξέα (g)	0,67	0,18	0,58	0,26	0,03	0,07	0,79	0,02	0,46	0,04	0,14
Μονοακόρεστα λιπαρά οξέα (g)	1,25	0,21	1,05	0,2	0,00	0,08	1,28	0,00	0,99	0,01	0,03
Πολυακόρεστα λιπαρά οξέα (g)	2,16	0,18	1,04	0,63	0,04	0,05	3,20	0,01	1,37	0,08	0,07


^Σ1 κίτρινο καλαμπόκι									^Σ2 ρύζι λευκό μακρύκοκκο χωρίς προσθήκες, ωμό
^Σ3 ρύζι καφέ μακρύκοκκο ωμό									^Σ4 σιτάρι σκληρό
^Σ5 πατάτα, φλούδα, ωμή									^Σ6 κασάβα ωμή
^Σ7 σόγια πράσινη ωμή									^Σ8 γλυκοπατάτα ωμή
^Σ9 σόργο ωμό									^Σ10 γιάμ ωμό
^Σ11 μπανάνα

Παραπομπές

↑ ^1,0 ^1,1 Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα, τόμος 54, σελίδα 363
↑ «Sorghum, targeted by tariffs, is a U.S. crop China started buying only five years ago». LA Times. Apr 18, 2018. https://www.latimes.com/business/la-fi-sorghum-china-20180418-story.html. Ανακτήθηκε στις 28 January 2019.
↑ «Nutrient data laboratory». United States Department of Agriculture. Ανακτήθηκε στις 1 Ιουνίου 2014.

Πηγές

Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα, τόμος 54, σελίδα 363

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Λεξιλογικός ορισμός του σόργο στο Βικιλεξικό
Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Sorghum στο Wikimedia Commons

[:0-1] 1,0 ^1,1 Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα, τόμος 54, σελίδα 363

[2] «Sorghum, targeted by tariffs, is a U.S. crop China started buying only five years ago». LA Times. Apr 18, 2018. https://www.latimes.com/business/la-fi-sorghum-china-20180418-story.html. Ανακτήθηκε στις 28 January 2019.

[3] «Nutrient data laboratory». United States Department of Agriculture. Ανακτήθηκε στις 1 Ιουνίου 2014.

[1]

[2]

[3]

[Σ1]

[Σ2]

[Σ3]

[Σ4]

[Σ5]

[Σ6]

[Σ7]

[Σ8]

[Σ9]

[Σ10]

[Σ11]