Μετάβαση στο περιεχόμενο

Καρλ Μαρξ

Επεξεργασία συνδέσμων
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Καρλ Μαρξ
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα		Karl Marx (Γερμανικά)
Προφορά
Γέννηση5  Μαΐου 1818[1][2][3]
Τριρ[4][5][6]
Θάνατος14  Μαρτίου 1883[7][2][8]
Λονδίνο[9][5][10]
Αιτία θανάτουασθένεια των πνευμόνων
Συνθήκες θανάτουφυσικά αίτια
Τόπος ταφήςTomb of Karl Marx[7]
ΚατοικίαΛονδίνο (1849–1883)[11][12]
Τριρ
Βερολίνο
Παρίσι (από 1843)[3][13][14]
The Swan (1845–1848)[15]
ΕθνικότηταΑσκεναζίτες[16][17]
ΨευδώνυμοGlückskind[3]
ΠαρατσούκλιMaurice
Χώρα πολιτογράφησηςΒασίλειο της Πρωσίας (έως 1845)[18][19]
άπατρις (από 1845)
Ηνωμένο Βασίλειο[20]
Θρησκείααθεϊσμός[21]
Αντιθεϊσμός[21]
Εκπαίδευση και γλώσσες
Μητρική γλώσσαΓερμανικά
Ομιλούμενες γλώσσεςΓερμανικά[22][23]
Εκπαίδευσηδιδάκτωρ φιλοσοφίας
ΣπουδέςΠανεπιστήμιο της Βόννης (1835–1836)[3][24][25]
Πανεπιστήμιο της Ιένας[26][27]
Πανεπιστήμιο Χούμπολτ (από 1836)[25][28][29]
Gimnasium Real Frederick William III (από 1830)[3]
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταοικονομολόγος[30][31][32]
δημοσιογράφος[33][34]
ιστορικός[35]
φιλόσοφος[32][36][20]
κοινωνιολόγος[37][38]
επαναστάτης[39]
ποιητής[3]
πολιτικός[40][20]
συγγραφέας[41]
δημιουργός γραπτών έργων[20]
κοινωνικός επιστήμονας[20]
σεναριογράφος κινηματογραφικών ταινιών[42]
television writer[42]
ΕργοδότηςNeue Rheinische Zeitung
Rheinische Zeitung
Αξιοσημείωτο έργοEconomic and Philosophic Manuscripts of 1844
Το Κεφάλαιο
The German Ideology
Το Κομμουνιστικό Μανιφέστο
Επηρεάστηκε απόΓκέοργκ Βίλχελμ Φρίντριχ Χέγκελ[3][43][44]
Μαξ Στίρνερ
Λούντβιχ Φόιερμπαχ[45][46][47]
Η ουσία του Χριστιανισμού
Πολιτική τοποθέτηση
Πολιτικό κόμμα/ΚίνημαCommunist League
Οικογένεια
ΣύζυγοςJenny von Westphalen (1843–1881)[7][3][48]
ΤέκναΕλέανορ Μαρξ[49][50][20]
Jenny Longuet[51][50][20]
Laura Marx[52][50][20]
Edgar Marx[53][50]
Frederick Demuth
Heinrich Edward Guy Marx[50]
Jenny Evelin Francis Marx[50]
ΓονείςΧάινριχ Μαρξ[3][54][55] και Henriette Presburg[10][50]
ΑδέλφιαEmilie Conradi[10]
Louise Juta[56]
Mauritz David Marx
Sophia Marx[57]
ΣυγγενείςLudwig von Westphalen (πεθερός)[3]
Αξιώματα και βραβεύσεις
ΒραβεύσειςΕταίρος της Βασιλικής Εταιρίας Τεχνών
ΣυνεργάτηςΦρίντριχ Ένγκελς
Υπογραφή
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα
Τμήμα μιας σειράς λημμάτων
Κομμουνισμός
Κόκκινο πεντάκτινο αστέρι
Έννοιες
Πτυχές
Παραλλαγές
Διεθνείς
  • Κομμουνιστική Λίγκα
Πρόσωπα
Σχετικά θέματα

Ο Καρλ Χάινριχ Μαρξ (γερμανικά: Karl Heinrich Marx‎‎, 5 Μαΐου 1818 - 14 Μαρτίου 1883) ήταν Γερμανός φιλόσοφος, κοινωνιολόγος, δημοσιογράφος, ιστορικός, πολιτικός οικονομολόγος και επαναστάτης σοσιαλιστής ενώ θεωρείται ως θεμελιωτής του κομμουνισμού.

Σπούδασε δίκαιο και φιλοσοφία στο πανεπιστήμιο. Ασχολήθηκε με πολλά ζητήματα ως φιλόσοφος και δημοσιογράφος. Είναι κατ' εξοχήν γνωστός για την ανάλυση της ιστορίας με όρους ταξικής πάλης, η οποία συνοψίζεται στη θεωρία ότι τα συμφέροντα των κεφαλαιοκρατών και των εργαζομένων είναι διαμετρικά αντίθετα μεταξύ τους.

Ο Καρλ Μαρξ έχει χαρακτηριστεί από τους κοινωνιολόγους ως ένας από τους ανθρώπους με τη μεγαλύτερη επιρροή στην ανθρώπινη ιστορία. Το έργο του έχει τόσο ισχυρούς υποστηρικτές όσο και φανατικούς κατακριτές. Η δουλειά του στον κλάδο της οικονομίας έθεσε τα θεμέλια για την καλύτερη κατανόηση της εργασίας και της σχέσης της με το κεφάλαιο.

Τα πρώτα χρόνια

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Καρλ Μαρξ γεννήθηκε στις 5 Μαΐου του 1818 στην Τριρ.[58][59] Οι γονείς του ήταν ο Χάινριχ Μαρξ και η Ενριέτα Πρέσμπουργκ. Συνολικά είχαν τέσσερις γιους και πέντε κόρες. Ο πρωτότοκος γιος, Μόριτς-Ντάβιντ, πέθανε το 1815 αμέσως μόλις γεννήθηκε. Τα αδέλφια του Χέρμαν (πέθανε 23 ετών), Ενριέττα, Καρολίνα και Έντουαρντ (πέθανε 11 ετών) πέθαναν σε νεαρή ηλικία από φυματίωση.[60] Η αδελφή του Σοφία, γεννημένη στις 13 Νοέμβρη 1816, παντρεύτηκε αργότερα τον δικηγόρο Σμαλχάουζεν και έζησε στο Μάαστριχτ, και η Λουίζα, γεννημένη στα 1821, νυμφευμένη με τον Ολλανδό Γιαν Καρλ Γιούτα, μετανάστευσε στη Νότια Αφρική. Τέλος η Αιμιλία, γεννημένη το 1822, παντρεύτηκε τον μηχανικό Κονράντι και έζησε στην Τριρ μέχρι τον θάνατό της στα 1888.[60] Η οικογένεια του Μαρξ ήταν μια προοδευτική εβραϊκή οικογένεια από τo Τριρ της Πρωσίας. Ο πατέρας του, γνωστός ως Χέρσελ όσο ήταν παιδί, καταγόταν από γενιά ραβίνων[61] και ήταν δικηγόρος. Ο θείος του Σαμουήλ ήταν ραβίνος στο Τριρ. Επίσης και από την πλευρά της μητέρας του υπήρχαν αρκετοί λόγιοι: ο παππούς της ήταν ραβίνος που είχε μεταναστεύσει από την Ουγγαρία στην Ολλανδία.[62] Καθώς όμως στην Πρωσία του 19ου αιώνα οι ευκαιρίες για προκοπή για μια εβραϊκή οικογένεια ήταν μειωμένες, και επειδή ο Χέρσελ δεν ήταν ιδιαίτερα θρησκευόμενος, αποφάσισε, το 1816 ή το 1817, να ενστερνιστεί τη λουθηρανική θρησκεία, που ήταν το θρήσκευμα της Πρωσίας. Άλλαξε ο ίδιος το όνομά του σε Χάινριχ, πράγμα που είχε θετικές επιπτώσεις στην καριέρα του ως νομικού. Πίστευε πως ήταν μια θρησκεία ελευθερίας πνεύματος. Ωστόσο, μετά την ήττα του Ναπολέοντα, οι Εβραίοι στην Πρωσία είχαν αποκλεισθεί από κάθε δημόσιο αξίωμα[63] και με ένα ψήφισμα του Υπουργού Εσωτερικών, στις 4 Μαΐου 1816, η έννοια του δημόσιου αξιώματος είχε επεκταθεί και στην άσκηση του δικηγορικού επαγγέλματος. Ο Πρόεδρος της Επιτροπής Άμεσης Απονομής Δικαιοσύνης είχε ζητήσει προηγουμένως να γίνει μια εξαίρεση για τον Χάινριχ Μαρξ και να τον δεχτούν στη δικαστική υπηρεσία λόγω των υψηλών του προσόντων, αλλά ο υπουργός την απέρριψε.[64] Η γυναίκα του Ενριέτα περίμενε να πεθάνουν πρώτα οι γονείς της, για να βαπτιστεί στις 20 Νοεμβρίου 1825.[65] Η οικογένεια Μαρξ ήταν πολύ φιλελεύθερη, και στην οικία τους φιλοξενήθηκαν πολλοί διανοούμενοι και καλλιτέχνες την εποχή της νεότητας του Μαρξ. Ο πατέρας του Μαρξ ήταν αρχηγός του μετριοπαθούς συνταγματικού κόμματος της Τριρ, αντιτίθετο σε κάθε γαλλοφιλία και προτιμούσε τη φωτισμένη μοναρχία από τη στρατιωτική δικτατορία ή την απολυταρχία.[66]

Εκπαίδευση - Σταδιοδρομία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Καρλ Μαρξ φοίτησε πέντε χρόνια στο γυμνάσιο των Ιησουιτών (καντιανό και φιλελεύθερο) στο Τριρ. Ήταν άριστος μαθητής. Στο απολυτήριό του οι επιδόσεις του κρίνονται καλές κι ενώ στις αρχαίες γλώσσες, στα Γερμανικά και στην Ιστορία είναι ικανοποιητικές, στα Μαθηματικά και στα Γαλλικά έχει χαμηλότερο βαθμό.[67] Στα γυμνασιακά του χρόνια συνέγραψε συνολικά δύο διατριβές δοσμένου θέματος, που αφορούσαν την ιστορία και τη θρησκεία (Η τελευταία εξετάστηκε ως συνεκτικό στοιχείο της κοινωνίας, και απέσπασε τιμητική διάκριση. Σε αυτήν ο Μαρξ ασχολήθηκε με το κοινωνικό έργο της εκκλησίας) και μία ελεύθερου θέματος, που αφορούσε την επιλογή επαγγέλματος. Σ' αυτή τη διατριβή με τον καλύτερο τρόπο διαφαίνονται τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του νεαρού Καρλ Μαρξ και οι προοπτικές της μελλοντικής επιστημονικής και φιλοσοφικής του δραστηριότητας.[68] Μέχρι να τελειώσει τη γυμνασιακή εκπαίδευσή του, ήξερε να διαβάζει αρχαία Ελληνικά εύκολα, Λατινικά και απέκτησε ευφράδεια στα Αγγλικά και Γαλλικά, ενώ μπορούσε να διαβάσει Ισπανικά και Ιταλικά. Διάβαζε αρχαία Ελληνικά κάθε χρόνο για να διατηρήσει τη γνώση τους. Πάντως μια τέτοια εκπαίδευση δεν ήταν πολύ σπάνια εκείνη την εποχή.[69]

Οι πανεπιστημιακές σπουδές του Μαρξ (από τον Οκτώβρη του 1835 έως τον Μάρτη του 1841)[70] άρχισαν στο Πανεπιστήμιο της Βόννης (Rheinische Friedrich-Wilhelms-Universität), όπου σπούδαζε νομικά. Η επιλογή αυτή υπαγορεύθηκε για λόγους επαγγελματικής αποκατάστασης, αφού στην περιοχή της γενέτειράς του είχαν ιδρυθεί αρκετά δικαστήρια και θα μπορούσε να βρει γρήγορα μια θέση.[71] Ωστόσο, οι συναναστροφές του στο πανεπιστήμιο της πόλης τον απέσπασαν από τις σπουδές του και περνούσε το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου του τραγουδώντας στις μπιραρίες. Έγινε μάλιστα μέλος της Λέσχης της ταβέρνας των συμπατριωτών του κι ένας από τους πέντε προέδρους της. Έγινε επίσης μέλος της Λέσχης των ποιητών. Ο πατέρας του, ενώ ενέκρινε την ένταξη του γιου του στη δεύτερη, δεν ενέκρινε την ένταξη στην πρώτη.[72] Στη συνέχεια τον ανάγκασε να αλλάξει πανεπιστήμιο, την επόμενη χρονιά, και έτσι ο Καρλ μεταφέρθηκε στο σοβαρό και ακαδημαϊκού ύφους πανεπιστήμιο Πανεπιστήμιο Χούμπολτ (πρώην Friedrich-Wilhelms-Universität) στο Βερολίνο. Εκεί το ενδιαφέρον του νεαρού Μαρξ στράφηκε προς τη φιλοσοφία,[73] προς απογοήτευση του πατέρα του. Εντάχθηκε σε ένα κύκλο φοιτητών και νεαρών καθηγητών γνωστό ως Οι νέοι (αριστεροί) εγελιανοί, με αρχηγό τον Μπρούνο Μπάουερ. Μερικά μέλη αυτού του κύκλου αναζητούσαν συνδετικές γραμμές ανάμεσα στη μετααριστοτελική και τη μεταεγελιανή φιλοσοφία.[74]

Ο Χέγκελ, που ενόσω ζούσε ήταν σημαίνουσα προσωπικότητα για το Πανεπιστήμιο και για τη Γερμανία γενικότερα, είχε πεθάνει πρόσφατα, το 1831. Οι παραδοσιακοί συνεχιστές του Χέγκελ (γνωστοί ως δεξιοί εγελιανοί) που παρέμεναν στο πανεπιστήμιο διακήρυτταν ότι η σειρά των ιστορικών διαλόγων είχε ολοκληρωθεί, και η πρωσική κοινωνία, που είχε διαμορφωθεί την εποχή εκείνη, ήταν η εκπλήρωση των μέχρι τότε κοινωνικών συστημάτων, με εύρωστο σύστημα κοινωνικής πρόνοιας, καλά πανεπιστήμια, ανεπτυγμένη βιομηχανία και χαμηλή ανεργία. Η αριστερή πτέρυγα των συνεχιστών του Χέγκελ, οι νέοι εγελιανοί, τους οποίους ακολουθούσε ο Μαρξ,[75] υποστήριζαν, αντίθετα, ότι υπήρχαν ακόμα νέες μεγάλες διαλεκτικές προκλήσεις, και πως η πρωσική κοινωνία της εποχής μακράν απείχε της τελειότητας, καθώς υπήρχαν ακόμα θύλακες φτώχειας, κυβερνητικός έλεγχος και λογοκρισία, και διακρίσεις σε βάρος των αλλοθρήσκων (μη λουθηρανών).

Στη διάρκεια των πρώτων ετών των σπουδών του ο Μαρξ ήλπιζε πως θα μπορούσε να γίνει υφηγητής στο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου, αλλά από τότε που τον δέχθηκαν οι νεοεγελιανοί έπαψε να ενδιαφέρεται για τις σπουδές του.[76] Στις 30 Μαρτίου έλαβε πιστοποιητικό ολοκλήρωσης των σπουδών του.[77] Τελικά εκπόνησε τη διατριβή του η οποία αφορούσε στη σύγκριση των ατομικών θεωριών του Δημόκριτου και του Επίκουρου[78], την κατέθεσε στο Πανεπιστήμιο της Ιένας στις 6 Απριλίου του 1841 και στις 15 του ίδιου μήνα έλαβε το διδακτορικό του δίπλωμα.[79] Όταν ο Μαρξ τελείωσε τις πανεπιστημιακές του σπουδές, περνούσε τον καιρό του ανάμεσα στην Τριρ, στην Κολωνία και στη Βόννη.[80]

Επαγγελματική ζωή

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Όταν ο δάσκαλος και μέντοράς του, Μπρούνο Μπάουερ, αποβλήθηκε από λέκτορας το 1842, ο Μαρξ έχασε κάθε ελπίδα διορισμού στο πανεπιστήμιο[81] και καταπιάστηκε με τη δημοσιογραφία, εργαζόμενος στη Rheinische Zeitung (Εφημερίδα της Ρηνανίας). Μεταξύ Γενάρη και Φλεβάρη 1842, ετοιμάζει το δοκίμιό του με τίτλο Παρατηρήσεις στις τελευταίες πρωσικές διατάξεις για τη λογοκρισία προορισμένο για τη Deutsche Jahrbucher (Γερμανικά χρονικά). Δεν κατόρθωσε να δημοσιευτεί, παρά αργότερα στην Ελβετία.[82] Το πρώτο άρθρο του στην Εφημερίδα της Ρηνανίας ήταν το Οι συζητήσεις της έκτης Δίαιτας του Ρήνου. Συζήτηση για την ελευθερία του Τύπου και τη δημοσίευση των συζητήσεων της Δίαιτας[83] στις 5 Μαΐου 1842.[84] Καθώς τα άρθρα του για την κλοπή της ξυλείας και την κατάσταση των αμπελουργών της Μοζέλ[85][86] προκάλεσαν αίσθηση, στις 15 Οκτωβρίου του 1842 ανέλαβε αρχισυντάκτης της Εφημερίδας της Ρηνανίας.[87] Η εφημερίδα έπαψε να λειτουργεί το 1843, εν μέρει λόγω προστριβών του με την κυβερνητική λογοκρισία. Ο Μαρξ αποχώρησε στις 18 Μαρτίου 1843 από την εφημερίδα η οποία έκλεισε τελικά την 1η Απριλίου.[88][89]

Η φυγή στο Παρίσι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αρχικά ο Μαρξ ήθελε να πάει στην Ελβετία και να συνεργαστεί με το Γερμανικό Αγγελιαφόρο. Εκεί υπολόγιζε πως θα έβγαζε 550 με 600 τάλιρα τον χρόνο και άλλα 250 από συγγραφικά δικαιώματα. Όμως η Ελβετία ήταν μια χώρα που αποθάρρυνε τους ριζοσπάστες.[90] Ο φίλος του πατέρα του, Έσερ, πρότεινε στο Μαρξ να μπει στην κυβέρνηση, αλλά το αρνήθηκε.[91] Εγκαταστάθηκε στο Παρίσι τον Νοέμβριο του 1843[92]. Τέλη Φλεβάρη 1844 εξέδωσε τα Γαλλογερμανικά Χρονικά. Φύλλα τους κυκλοφόρησαν στην Πρωσία και οι αρχές έδωσαν εντολή αν ο Μαρξ και οι συνεκδότες του εντύπου έμπαιναν στην Πρωσία να συλλαμβάνονταν. Όμως ο ένας εκ των συνεκδοτών, ο Ρουζ, ήλθε σε ρήξη με το Μαρξ, μη συνεχίζοντας την έκδοση του εντύπου και δίνοντας για αμοιβή στο Μαρξ τα αδιάθετα αντίτυπα της εφημερίδας.[93] Έτσι ο Μαρξ, μετά το σταμάτημα της έκδοσης των Χρονικών, δε διέθετε κανένα δημοσιογραφικό όργανο για να προωθήσει τις θέσεις του.[94] Οι κομμουνιστές τεχνίτες εξέδιδαν στο Παρίσι τη Vorwarts και εκεί ο Μαρξ δημοσίευσε το πρώτο του άρθρο στις 7 Αυγούστου 1844.[95] Εκεί προέβη σε επανεκτίμηση της σχέσης του με τον Μπρούνο Μπάουερ και τους αριστερούς εγελιανούς, και έγραψε το Εβραϊκό ζήτημα, που ήταν μια κριτική στις έννοιες των πολιτικών δικαιωμάτων και της πολιτικής απελευθέρωσης. Στο Παρίσι γνώρισε και άρχισε να συνεργάζεται με τον Φρίντριχ Ένγκελς, ο οποίος τον έφερε σε επαφή με το ζήτημα της εργατικής τάξης και των οικονομικών. Επίσης, συνάντησε τους Χάινριχ Χάινε, Herwegh, Leroux και Μιχαήλ Μπακούνιν.[96] Επειδή η Vorwarts δημοσίευε αντιπρωσικά άρθρα, ο Μαρξ στοχοποιήθηκε, παρακολουθούμενος από μυστικούς αστυνομικούς, ενώ οι πρωσικές αρχές ζήτησαν να απελαθεί από τη Γαλλία. Στις 11 του Γενάρη ο Υπουργός Εσωτερικών διέταξε την απέλαση του Μαρξ. Θα μπορούσε να συνεχίσει να μένει αν σταματούσε κάθε κριτική σε βάρος της πρωσικής κυβέρνησης.[97] Στις 3 Φεβρουαρίου 1845 ο Μαρξ και η οικογένειά του εκδιώκονται από τη Γαλλία.[98]

Από τη Γαλλία στις Βρυξέλλες

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Έφτασε στις Βρυξέλλες στις 5 Φλεβάρη 1845.[99] Ωστόσο, ο πρεσβευτής της Πρωσίας ζήτησε την απέλασή του κι ενώ ο Μαρξ ζήτησε αμέσως άδεια παραμονής δεν την έλαβε. Υποχρεώθηκε στη συνέχεια να υπογράψει μια βεβαίωση απέναντι στις αρχές πως δε θα εξέδιδε κανένα έντυπο σχετικά με τη σύγχρονη πολιτική. Τελικά υπέγραψε και εξασφάλισε τη διαμονή. Όμως τον Δεκέμβριο του 1845 παραιτήθηκε από την πρωσική υπηκοότητα.[100] Στις Βρυξέλλες συνέγραψαν με τον Φρίντριχ Ένγκελς τη Γερμανική ιδεολογία[101], μια κριτική μελέτη της φιλοσοφίας του Χέγκελ και των αριστερών εγελιανών. Αργότερα, ο Μαρξ έγραψε την Αθλιότητα της φιλοσοφίας, μια κριτική μελέτη της γαλλικής σοσιαλιστικής σκέψης. Αυτά τα δύο έργα αποτέλεσαν τις βάσεις για το επικείμενο Κομμουνιστικό μανιφέστο, που πρωτοεκδόθηκε στις 21 Φεβρουαρίου του 1848, με εντολή της Communist League, μιας οργάνωσης Γερμανών μεταναστών, οι οποίοι είχαν συναντήσει το Μαρξ στο Λονδίνο.

Στη Γαλλία και η αυτοεξορια στο Λονδίνο

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Εκείνη τη χρονιά στην Ευρώπη ξέσπασαν μεγάλες επαναστάσεις. Το εργατικό κίνημα απέσπασε την εξουσία από τον βασιλιά της Γαλλίας Φίλιππο, και κάλεσε τον Μαρξ να επιστρέψει στο Παρίσι. Στις 3 Ιουνίου βρίσκεται στο Παρίσι. Όταν η κυβέρνηση των εργατικών κατέρρευσε, το 1849, ο Μαρξ, αρνούμενος το μέρος που του παραχωρούσε η κυβέρνηση για διαμονή, στη Βρετάνη, μετανάστευσε στο Λονδίνο, στις 24 Αυγούστου της ίδιας χρονιάς.[102] Το 1852 συνέγραψε το διάσημο φυλλάδιο Η 18η Μπρυμαίρ του Λουδοβίκου Βοναπάρτη στο οποίο ανέλυε την άνοδο στην εξουσία του Λουδοβίκου Βοναπάρτη Ναπολέοντα Γ' (1852-1871) στη Γαλλία. Από το 1852 έως το 1861, ενόσω ζούσε στο Λονδίνο, ο Μαρξ υπήρξε ευρωπαϊκός απεσταλμένος της εφημερίδας New York Tribune. Ο Μαρξ μελέτησε επισταμένα τις κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις στη Γαλλία. Η μελέτη του αυτή αποδόθηκε στα λεγόμενα "ιστορικά έργα" του που περιλαμβάνουν τα εξής: 18η Μπρυμέρ του Λουδοβίκου Βοναπάρτη, Οι ταξικοί αγώνες στη Γαλλία, Ο εμφύλιος πόλεμος στη Γαλλία. Το 1864 αποτέλεσε χρονιά ορόσημο για την ίδρυση της Διεθνούς Εργατικής Ένωσης που ονομάστηκε αργότερα Πρώτη Σοσιαλιστική Διεθνής, ως υποκείμενο της πολιτικής δράσης. Η οργάνωση αυτή, που αποτέλεσε την πρώτη προσπάθεια διεθνούς οργάνωσης του εργατικού κινήματος, αυτοδιαλύθηκε το 1872, μετά την ήττα της Κομμούνας του Παρισιού (1871), προσανατολίζοντας τα τμήματά της στην ίδρυση εργατικών κομμάτων σε κάθε χώρα. Στο Λονδίνο, ο Μαρξ αφιερώθηκε σε ιστορικά και θεωρητικά έργα, το πιο φημισμένο από τα οποία είναι Το κεφάλαιο, ο πρώτος τόμος του οποίου εκδόθηκε το 1867.

Οικογενειακή κατάσταση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Τζένη-Καρολίνα και Τζένη Λάουρα Μαρξ (1869).Όλες οι κόρες του ονομάστηκαν έτσι προς τιμήν της μητέρας τους Τζένης φον Βέστφαλεν

Ο Μαρξ αρραβωνιάστηκε μυστικά το φθινόπωρο του 1836 την κατά τέσσερα χρόνια μεγαλύτερή του Τζένη φον Βέστφαλεν[103].[104] Ο πατέρας του ήταν επιφυλακτικός στην προοπτική μιας τέτοιας σχέσης, καθώς η αρραβωνιαστικιά του γιου του προερχόταν από μια ευυπόληπτη οικογένεια και η ίδια ήταν μια περιζήτητη νύφη.[105][106] Υπάρχει μια μαρτυρία του, κατοπινού γαμπρού του Μαρξ, Λονγκέ, σε νεκρολογία του γραμμένη τον Δεκέμβριο του 1881, πως η Τζένη Μαρξ αντιμετώπιζε αντιδράσεις φυλετικού περιεχομένου σχετικά με την εβραϊκή καταγωγή του μέλλοντα συζύγου της κι έπρεπε να τις ξεπεράσει, αλλά ο Καρλ Μαρξ το διέψευσε κατηγορηματικά στην κόρη του.[107][108] Υπάρχουν επίσης επιστολές μεταξύ της μητέρας του και του ιδίου που υπαινίσσονται ψυχρότητα μεταξύ της ιδίας και της οικογένειας της Τζένης Μαρξ.[109] Στις 10 Μαΐου 1838 πέθανε ο πατέρας του [110] και η μητέρα του τον συνέδραμε με διάφορα χρηματικά ποσά, για να καλύψει τις τρέχουσες ανάγκες του.[111] Στις 12 Ιουνίου 1843 υπογράφει συμβόλαιο γάμου στο Κρώυτσναχ με την Τζένη και ετοιμάζεται να φύγει για το Παρίσι.[91][112]

Την 1η Μαΐου 1844 γεννιέται η μεγαλύτερή του κόρη η Τζένη. Το 1847 ακολουθεί η γέννηση της κόρης του Λάουρας και το 1847 του γιου του Έντγκαρ.[113] Το 1849 γεννιέται ο γιος του Γκουίντο, ο οποίος πεθαίνει στις 19 Νοεμβρίου 1851. Στις 16 Γενάρη 1855 γεννήθηκε η κόρη του Ελέανορ και στις 6 Απριλίου πεθαίνει ο γιος του Έντγκαρ.[114] Τον Δεκέμβριο του 1863 πέθανε η μητέρα του.[115] Η γυναίκα του Μαρξ, σε γράμμα της προς τη Liebknecht, σημείωνε πως θα υποκρινόταν αν δήλωνε πως λυπήθηκε για τον θάνατο της πεθεράς της.[108] Η Τζένη πέθανε στις 2 Δεκεμβρίου 1881 από καρκίνο στο συκώτι.[116]

Ο Μαρξ άρχισε προς το τέλος της ζωής του να υποφέρει από πλευρίτιδα. Τον Φλεβάρη του 1882 πήγε στο Αλγέρι και ξαναέπαθε πλευρίτιδα. Πήγε στο Μόντε Κάρλο για να βελτιώσει την υγεία του αλλά ξαναέπαθε πλευρίτιδα. Πήγε στην Argenteuil και στη συνέχεια στις όχθες της λίμνης Λεμάν όπου βελτιώθηκε σημαντικά η υγεία του. Στις 11 Γενάρη 1883 πέθανε η κόρη του Τζένη.[116] Ο Μαρξ πέθανε στο Λονδίνο στις 14 Μαρτίου του 1883 από πνευμονικό οίδημα και τάφηκε στο νεκροταφείο Highgate στις 17 Μαρτίου.[117] Ο Μαρξ είχε κι έναν ανιψιό, τον Ολλανδό βιομήχανο και μηχανικό, Γκέραρντ Φίλιπς.

Η σκέψη του Καρλ Μαρξ

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα κείμενα του Μαρξ δε μπορούν να αναχθούν σε κάποια φιλοσοφία, πολύ λιγότερο σε ένα φιλοσοφικό σύστημα.[εκκρεμεί παραπομπή] Το όλο έργο του είναι μια ριζική κριτική της φιλοσοφίας, ειδικά του εγελιανού συστήματος και των φιλοσοφιών των αριστερών και δεξιών μεταεγελιανών.[118] Δεν ήταν όμως μια απλή άρνηση των φιλοσοφιών αυτών. Ενώ με το Χέγκελ η ιδεολογία προηγούταν της πραγματικότητας, ο Μαρξ διακήρυξε ότι η πραγματικότητα προηγείται της ιδεολογίας. Δε μπορεί πια κανείς να είναι ικανοποιημένος με την ερμηνεία του κόσμου, πρέπει να ενδιαφέρεται για την αλλαγή του, που σημαίνει αλλαγή και του ίδιου του ατόμου και της συνείδησής του. Αυτό, με τη σειρά του, απαιτεί κριτική της εμπειρίας μαζί με μια κριτική των ιδεών. Για το Μαρξ κάθε γνώση είναι άμεσα συνυφασμένη με κριτική των ιδεών. Δεν ήταν εμπειριστής.[119] Το έργο του βρίθει από έννοιες (ιδιοποίηση, αλλοτρίωση, δημιουργική εργασία κ.ά.) κληρονομημένες από παλαιότερους φιλοσόφους και οικονομολόγους. Αυτό που χαρακτηρίζει τη σκέψη του Μαρξ είναι το ότι αντί να διατυπώνει αφηρημένες προτάσεις για ένα σύνολο θεμάτων, όπως είναι ο άνθρωπος, η γνώση κτλ., εξετάζει το καθένα στη δυναμική σχέση του με τα άλλα και, κυρίως, προσπαθεί να το συσχετίσει με τις ιστορικές, πολιτικές και οικονομικές πραγματικότητες.

Η χώρα που είναι περισσότερο αναπτυγμένη βιομηχανικά δείχνει απλώς σε όσους την ακολουθούν στη βιομηχανική κλίμακα την εικόνα του ίδιου του μέλλοντός τους...Ακόμα κι όταν μια κοινωνία φτάσει να ανακαλύψει το χνάρι του φυσικού νόμου που διέπει την κίνησή της ...δεν μπορεί ούτε να ξεπεράσει με ένα άλμα ούτε να καταργήσει με διατάγματα τις φάσεις της φυσικής της ανάπτυξης' μπορεί όμως να συντομεύσει την περίοδο της κύησης και να απαλύνει τους πόνους της γέννας τους
Το Κεφάλαιο, Πρόλογος στην 1η γερμανική έκδοση[120]

Αλλοτρίωση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παρότι η έννοια της αλλοτρίωσης δεν είναι άγνωστη (Ζαν Ζακ Ρουσσώ, Φρίντριχ Ένγκελς), ο Μαρξ την εξετάζει μέσα από το πρίσμα της εργασίας[121][122][123]. Αναφέρθηκε στην έννοια της αλλοτρίωσης, η οποία θεωρεί ότι ανεξάρτητα από το αν αποτελεί συνειδητή κατάσταση ή όχι για τους εργαζόμενους, σαν έννοια είναι συνυφασμένη με το καπιταλιστικό σύστημα. Για το Μαρξ, η αλλοτρίωση είναι φαινόμενο που πηγάζει από τη θέση των παραγωγικών μέσων και τις συνθήκες της παραγωγής. Ο εργαζόμενος παράγει προς συμφέρον άλλων προκειμένου να εξασφαλίσει τα απαραίτητα προς επιβίωση. Με αυτό τον τρόπο μετατρέπεται σε εμπόρευμα, οδηγείται στην εξαθλίωση η οποία αυξάνεται, χάνει την προσωπικότητά του και είναι αποκλεισμένος από τον έλεγχο των συνθηκών της εργασίας του. Αυτό έχει ως συνέπεια την αποξένωση από το προϊόν εργασίας του, από τη διαδικασία της παραγωγής, από τους άλλους ανθρώπους. Αλλά και όλοι είναι αποξενωμένοι από την ίδια τους τη φύση.[124] Κατά συνέπεια, η εξάλειψη της αλλοτρίωσης στην εργασία μπορεί να επιτευχθεί μόνο με την κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας.[125][126][127][128][129]

Μαρξιστική Πολιτική

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η μαρξιστική προσέγγιση στην ανάλυση των ανθρώπινων υποθέσεων,που εμφανίζεται κάτω από διάφορες παραλλαγές, μας δίνει ένα συνδυασμό προβλεπτικών και καθοδηγητικών αξιωμάτων που ανοίγουν τον δρόμο σε αυτό που οι μαρξιστές θεωρούν αναπόφευκτη ιστορική πορεία προς την επικράτηση του παγκόσμιου κομμουνισμού. Τελικός αντικειμενικός σκοπός και αναπόφευκτη τελική μορφή του πολιτεύματος για την ανθρωπότητα είναι η εγκαθίδρυση μιας αδιατάρακτα ειρηνικής, αταξικής κοινωνίας χωρίς κράτος, όπου η δικαιοσύνη θα πραγματώνεται με την εφαρμογή της απλής αρχής «από τον καθένα ανάλογα με τις δυνατότητες του,στον καθένα σύμφωνα με τις ανάγκες του».

Α Διεθνής

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στην Α΄ Διεθνή, ο Μαρξ συγκρούστηκε με τον Μιχαήλ Μπακούνιν. Ο Μπακούνιν ισχυριζόταν πως η θέση του Μαρξ υπέρ της συγκεντρωτικής εξουσίας, θα οδηγούσε σε μια νέα δικτατορία όπου νέοι ηγέτες θα αντικαθιστούσαν τους παλιούς ενώ ο λαός θα έμενε στην ίδια θέση.

Συγγραφικό Έργο

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Μαρξ παρουσιάζει ένα πλούσιο συγγραφικό έργο. Δημοσιεύθηκαν πάνω από 50 έργα του, ορισμένα σε συνεργασία με τον Φρίντριχ Ένγκελς. Παραθέτονται ορισμένα από αυτά:

  • "Κριτική της Θεωρίας του Κράτους του Χέγκελ" (1843)
  • "Οικονομικά και Φιλοσοφικά Χειρόγραφα" (1844)
  • "Θέσεις για το Φόυερμπαχ" (1845)
  • "Η Γερμανική Ιδεολογία" (1845-46), σε συνεργασία με τον Ένγκελς
  • Η Αθλιότητα της Φιλοσοφίας (1846-47)
  • "Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος" (1847-48), σε συνεργασία με τον Ένγκελς
  • "Η 18η Μπρυμαίρ του Λουδοβίκου Βοναπάρτη" (1852)
  • "Εισαγωγή στην κριτική της Πολιτικής Οικονομίας" (1857-58)
  • "Κριτική της Πολιτικής Οικονομίας" (1859)
  • "Κεφάλαιο", τόμος πρώτος (1867)
  • "Η Κομμούνα του Παρισιού" (1871), σε συνεργασία με τον Ένγκελς
  • "Κριτική του Προγράμματος της Γκότα" (1875)
  • "Κεφάλαιο", τόμος δεύτερος (1885)
  • "Κεφάλαιο', τόμος τρίτος (1894)

Ορισμένα από τα συγγράμματα αυτά είναι διαθέσιμα σε ηλεκτρονική μορφή.

Απεικονίσεις στην τέχνη και τη λαϊκή κουλτούρα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Τοιχογραφία του Ντιέγκο Ριβέρα που απεικονίζει τον Μαρξ να αγορεύει στο προλεταριάτο του Μεξικού

Εικαστικά

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Στην τοιχογραφία του Ντιέγκο Ριβέρα Η ιστορία του Μεξικού (1929–35) απεικονίζεται ο Μαρξ να αγορεύει στο προλεταριάτο του Μεξικού.[130]
  • Το μνημείο Καρλ Μαρξ στη Μόσχα βρίσκεται στην πλατεία Θεάτρου Μπολσόι και ολοκληρώθηκε το 1961 από τον Λεβ Κέρμπελ, ο οποίος κέρδισε βραβείο Λένιν για το έργο.[131]
  • Το 1971 πραγματοποιήθηκαν τα αποκαλυπτήρια του μνημείου Καρλ Μαρξ στο Κέμνιτς της τότε Ανατολικής Γερμανίας. Το μνημείο φιλοτεχνήθηκε επίσης από τον Κέρμπελ.[132]
  • Υπάρχουν πάμπολλα αγάλματα του Καρλ Μαρξ, κυρίως στη Γερμανία και τη σημερινή Ρωσία, αλλά και σε άλλες χώρες. Ένα μπρούντιζο άγαλμά του αποκαλύφθηκε το 2018 στη γενέτειρά του, Τριρ. Το έργο του γλύπτη Γου Γουεϊσάν ήταν δώρο της Κίνας και περίμενε χρόνια μέχρι να βρει τη θέση του στην πόλη, στην 200ή επέτειο από τη γέννησή του.[133]

Θέατρο

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κινηματογράφος

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Στο Σουήτ Μούβι του 1974 σκηνοθεσίας Ντούσαν Μακαβέγιεφ, κάνει κάθε τόσο την εμφάνισή του ένα πλοίο που πλέει στα κανάλια του Άμστερνταμ έχοντας στην πλώρη του, αντί για γοργόνα, μια γιγάντια φιγούρα του Καρλ Μαρξ.[137]
  • Το Ειδήσεις από την ιδεολογική αρχαιότητα - Ο Μαρξ/Ο Αϊζενστάιν/Το κεφάλαιο είναι μια πειραματική ταινία του Αλεξάντερ Κλούγκε. Εκτός από τα πιο εννοιολογικά αποσπάσματα της ταινίας – της οποίας ο συνολικός χρόνος είναι 570 λεπτά – σε πολλές σκηνές ο κωμικός Χέλγκε Σνάιντερ υποδύεται τον Μαρξ.[138]
  • Στο ιστορικό δράμα του 2017 Όταν ο Μαρξ συνάντησε τον Ένγκελς (Le jeune Karl Marx), μια συμπαραγωγή Γαλλίας, Γερμανίας και Βελγίου σε σκηνοθεσία του Ραούλ Πεκ, τον ρόλο του Μαρξ ερμηνεύει ο Αουγκούστ Ντιλ.[139]

Τηλεόραση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πρωτογενείς πηγές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Δευτερογενείς πηγές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ 1,0 1,1 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 9  Απριλίου 2014.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. 11914934t. Ανακτήθηκε στις 26  Ιουνίου 2020.
  3. ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 3,11 Heinrich Gemkow: «Carlos Marx. Biografía completa» 1975.
  4. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 10  Δεκεμβρίου 2014.
  5. ↑ 5,0 5,1 «Большая советская энциклопедия» (Ρωσικά) Η Μεγάλη Ρωσική Εγκυκλοπαίδεια. Μόσχα. 1969. Ανακτήθηκε στις 28  Σεπτεμβρίου 2015.
  6. ↑ www.marxists.org/archive/marx/bio/marx/eng-1869.htm.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 «Secret Re-burial of Karl Marx In London». (Αγγλικά) Secret Re-burial of Karl Marx In London. 27  Νοεμβρίου 1954. σελ. 1.
  8. ↑ «Encyclopædia Britannica» (Αγγλικά) biography/Karl-Marx. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
  9. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. 118578537. Ανακτήθηκε στις 13  Αυγούστου 2015.
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 «Marx, Karl» σελ. 331.
  11. ↑ «Marx, Karl (Heinrich)» (Αγγλικά)
  12. ↑ «Marxismus» σελ. 768.
  13. ↑ «Marx, Karl (Heinrich)» (Αγγλικά)
  14. ↑ «Marx» σελ. 768.
  15. ↑ www.bruzz.be/event/brussel-was-de-belangrijkste-mijlpaal-het-leven-van-karl-marx-2018-05-04.
  16. ↑ www.echo.msk.ru/programs/vsetak/54463/.
  17. ↑ 978-0-7425-1166-8. ISBN-13 978-0-7425-1166-8.
  18. ↑ Lewis Samuel Feuer, David McLellan, Ed.: d:Q56605560. σελ. 532.
  19. ↑ d:Q56599753.
  20. ↑ 20,0 20,1 20,2 20,3 20,4 20,5 20,6 20,7 (Γερμανικά) Κατάλογος της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γερμανίας. 118578537. Ανακτήθηκε στις 5  Σεπτεμβρίου 2024.
  21. ↑ 21,0 21,1 www.marxists.org/archive/marx/works/1843/critique-hpr/intro.htm#05.
  22. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. 11914934t. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
  23. ↑ CONOR.SI. 9185123.
  24. ↑ «Marx, Karl» σελ. 331.
  25. ↑ 25,0 25,1 «Marx, Karl (Heinrich)» (Αγγλικά)
  26. ↑ «Marx, Karl» σελ. 331.
  27. ↑ «Marx, Karl (Heinrich)» (Αγγλικά)
  28. ↑ Lewis Samuel Feuer, David McLellan, Ed.: d:Q56605560.
  29. ↑ «Marx»
  30. ↑ «Marx, Karl (Heinrich)» (Αγγλικά)
  31. ↑ Lewis Samuel Feuer, David McLellan, Ed.: d:Q56605560. σελ. 531.
  32. ↑ 32,0 32,1 BeWeB. 1370. Ανακτήθηκε στις 14  Φεβρουαρίου 2021.
  33. ↑ «Marx, Karl (Heinrich)» (Αγγλικά)
  34. ↑ «Marx» σελ. 767, 768.
  35. ↑ Lewis Samuel Feuer, David McLellan, Ed.: d:Q56605560. σελ. 531.
  36. ↑ The Fine Art Archive. 14572. Ανακτήθηκε στις 1  Απριλίου 2021.
  37. ↑ «Marx, Karl (Heinrich)» (Αγγλικά)
  38. ↑ Lewis Samuel Feuer, David McLellan, Ed.: d:Q56605560. σελ. 531.
  39. ↑ Lewis Samuel Feuer, David McLellan, Ed.: d:Q56605560. σελ. 531.
  40. ↑ Ανακτήθηκε στις 14  Ιουνίου 2019.
  41. ↑ «Library of the World's Best Literature». Library of the World's Best Literature. 1897.
  42. ↑ 42,0 42,1 (Αγγλικά) Internet Movie Database. nm0555631.
  43. ↑ «Marx, Karl (Heinrich)» (Αγγλικά)
  44. ↑ Lewis Samuel Feuer, David McLellan, Ed.: d:Q56605560. σελ. 531.
  45. ↑ Lewis Samuel Feuer, David McLellan, Ed.: d:Q56605560. σελ. 531.
  46. ↑ Λουί Αλτουσέρ: «Vorwort: Heute» (Γερμανικά) σελ. 37.
  47. ↑ «Marxismus» σελ. 771.
  48. ↑ p71451.htm#i714503. Ανακτήθηκε στις 7  Αυγούστου 2020.
  49. ↑ «Marx, Karl» σελ. 331.
  50. ↑ 50,0 50,1 50,2 50,3 50,4 50,5 50,6 50,7 Darryl Roger Lundy: (Αγγλικά) The Peerage.
  51. ↑ «Marx, Karl» σελ. 331.
  52. ↑ «Marx, Karl» σελ. 331.
  53. ↑ «Marx, Karl» σελ. 331.
  54. ↑ 54,0 54,1 «Marx, Karl» σελ. 331.
  55. ↑ 55,0 55,1 «Marx» σελ. 767.
  56. ↑ «Marx, Karl» σελ. 331.
  57. ↑ «Marx, Karl» σελ. 331.
  58. ↑ Γεννήθηκε στη μία και μισή το πρωί εκείνης της ημέρας Μπορίς Νικολαϊέβσκι, Όττο Μαίννχεν-Χέλφεν, Καρλ Μαρξ, μτφρ. Φ. Φωτίου, εκδ. Ράππα, Αθήνα, 1979, σελ.22
  59. ↑ Το Τριρ την χρονιά που γεννήθηκε ο Μαρξ είχε 11.400 κατοίκους στην πλειοψήφία τους καθολικούς. Οι προτεστάντες της πόλης δεν ξεπερνούσαν τους 300. Μπορίς Νικολαϊέβσκι, Όττο Μαίννχεν-Χέλφεν, Καρλ Μαρξ, μτφρ. Φ. Φωτίου, εκδ. Ράππα, Αθήνα, 1979, σελ.22
  60. ↑ 60,0 60,1 Μπορίς Νικολαϊέβσκι, Όττο Μαίννχεν-Χέλφεν, Καρλ Μαρξ, μτφρ. Φ. Φωτίου, εκδ. Ράππα, Αθήνα, 1979, σελ.22
  61. ↑ Werner Blumenberg, Μαρξ, μτφρ. Φωτεινή Γεωργίνη-Πρεβεδούρου, εκδ. Πλέθρον, Αθήνα, 1987, σελ.12-13
  62. ↑ Werner Blumenberg, Μαρξ, μτφρ. Φωτεινή Γεωργίνη-Πρεβεδούρου, εκδ. Πλέθρον, Αθήνα, 1987, σελ.13
  63. ↑ Για το status των Εβραίων επί Ναπολέοντα και στη διάδοχη κατάσταση των Πρώσων δες Μπορίς Νικολαϊέβσκι, Όττο Μαίννχεν-Χέλφεν, Καρλ Μαρξ, μτφρ. Φ. Φωτίου, εκδ. Ράππα, Αθήνα, 1979, σελ.18
  64. ↑ Werner Blumenberg, Μαρξ, μτφρ. Φωτεινή Γεωργίνη-Πρεβεδούρου, εκδ. Πλέθρον, Αθήνα, 1987, σελ.16
  65. ↑ Για το status των Εβραίων επί Ναπολέοντα και στη διάδοχη κατάσταση των Πρώσων δες Μπορίς Νικολαϊέβσκι, Όττο Μαίννχεν-Χέλφεν, Καρλ Μαρξ, μτφρ. Φ.Φωτίου, εκδ. Ράππα, Αθήνα, 1979, σελ.21
  66. ↑ Μπορίς Νικολαϊέβσκι, Όττο Μαίννχεν-Χέλφεν, Καρλ Μαρξ, μτφρ. Φ. Φωτίου, εκδ. Ράππα, Αθήνα, 1979, σελ.23
  67. ↑ Werner Blumenberg, Μαρξ, μτφρ. Φωτεινή Γεωργίνη-Πρεβεδούρου, εκδ. Πλέθρον, Αθήνα, 1987, σελ.18
  68. ↑ Werner Blumenberg, Μαρξ, μτφρ. Φωτεινή Γεωργίνη-Πρεβεδούρου, εκδ. Πλέθρον, Αθήνα, 1987, σελ.19
  69. ↑ Alex Campbell (2018-01-30), Marx, Robert Paul Wolff Lecture 1, https://www.youtube.com/watch?v=35cr_whPC88, ανακτήθηκε στις 2024-06-02 
  70. ↑ Werner Blumenberg, Μαρξ, μτφρ. Φωτεινή Γεωργίνη-Πρεβεδούρου, εκδ. Πλέθρον, Αθήνα, 1987, σελ.25
  71. ↑ Μπορίς Νικολαϊέβσκι, Όττο Μαίννχεν-Χέλφεν, Καρλ Μαρξ, μτφρ. Φ. Φωτίου, εκδ. Ράππα, Αθήνα, 1979, σελ.32-33
  72. ↑ Μπορίς Νικολαϊέβσκι, Όττο Μαίννχεν-Χέλφεν, Καρλ Μαρξ, μτφρ. Φ. Φωτίου, εκδ. Ράππα, Αθήνα, 1979, σελ.35-37
  73. ↑ Στο Διεθνές Ινστιτούτο Κοινωνικής Ιστορίας στο Άμστρενταμ μας διασώζονται του Μαρξ από εκείνη την περίοδο γεμάτα αποσπάσματα από τον Αριστοτέλη, τον Σπινόζα, τον Λάιμπνιτς, τον Βάκωνα και άλλους κλασικούς φιλοσόφους. Μπορίς Νικολαϊέβσκι, Όττο Μαίννχεν-Χέλφεν, Καρλ Μαρξ, μτφρ. Φ. Φωτίου, εκδ. Ράππα, Αθήνα, 1979, σελ.53
  74. ↑ Μπορίς Νικολαϊέβσκι, Όττο Μαίννχεν-Χέλφεν, Καρλ Μαρξ, μτφρ. Φ. Φωτίου, εκδ. Ράππα, Αθήνα, 1979, σελ.51-52
  75. ↑ Μπορίς Νικολαϊέβσκι, Όττο Μαίννχεν-Χέλφεν, Καρλ Μαρξ, μτφρ. Φ. Φωτίου, εκδ. Ράππα, Αθήνα, 1979, σελ.54 κεξ
  76. ↑ Μπορίς Νικολαϊέβσκι, Όττο Μαίννχεν-Χέλφεν, Καρλ Μαρξ, μτφρ. Φ. Φωτίου, εκδ. Ράππα, Αθήνα, 1979, σελ.62-63
  77. ↑ Μπορίς Νικολαϊέβσκι, Όττο Μαίννχεν-Χέλφεν, Καρλ Μαρξ, μτφρ. Φ. Φωτίου, εκδ. Ράππα, Αθήνα, 1979, σελ.64
  78. ↑ Καρλ Μαρξ, Διαφορά της δημοκρίτειας και επικούρειας φυσικής φιλοσοφίας. Διδακτορική διατριβή, μτφρ.,εισαγ.επιμέλ.Παναγιώτης Κονδύλης, εκδ. Γνώση, Αθήνα, 1983
  79. ↑ Werner Blumenberg, Μαρξ, μτφρ. Φωτεινή Γεωργίνη-Πρεβεδούρου, εκδ. Πλέθρον, Αθήνα, 1987, σελ.48
  80. ↑ Μπορίς Νικολαϊέβσκι, Όττο Μαίννχεν-Χέλφεν, Καρλ Μαρξ, μτφρ. Φ. Φωτίου, εκδ. Ράππα, Αθήνα, 1979, σελ.68
  81. ↑ Μπορίς Νικολαϊέβσκι, Όττο Μαίννχεν-Χέλφεν, Καρλ Μαρξ, μτφρ. Φ. Φωτίου, εκδ. Ράππα, Αθήνα, 1979, σελ.74
  82. ↑ Μπορίς Νικολαϊέβσκι, Όττο Μαίννχεν-Χέλφεν, Καρλ Μαρξ, μτφρ. Φ. Φωτίου, εκδ. Ράππα, Αθήνα, 1979, σελ.69-70
  83. ↑ Μπορίς Νικολαϊέβσκι, Όττο Μαίννχεν-Χέλφεν, Καρλ Μαρξ, μτφρ. Φ. Φωτίου, εκδ. Ράππα, Αθήνα, 1979, σελ.70
  84. ↑ Μπορίς Νικολαϊέβσκι,Όττο Μαίννχεν-Χέλφεν, Καρλ Μαρξ, μτφρ. Φ. Φωτίου, εκδ. Ράππα, Αθήνα, 1979, σελ.74
  85. ↑ Ζαν-Μισέλ Μπενιέ, Ιστορία της νεωτερικής και σύγχρονης φιλοσοφίας. Φυσιογνωμίες και έργα, μτφρ. Κωστής Παπαγιώργης, εκδ. Καστανιώτης, Αθήνα, 1999, σελ. 767
  86. ↑ Γι' αυτά τα θέματα δεν υπήρχαν απαντήσεις στη φιλοσοφία του Χέγκελ. Όπως ο ίδιος ο Μαρξ σημείωνε σε επιστολή του στον Ένγκελς, το ενδιαφέρον του γι' αυτά τα θέματα τον έκαναν να παρατήσει την καθαρή πολιτική και να ασχοληθεί με τα οικονομικά ζητήματα και να γίνει σοσιαλιστής. Μπορίς Νικολαϊέβσκι, Όττο Μαίννχεν-Χέλφεν, Καρλ Μαρξ, μτφρ. Φ. Φωτίου, εκδ. Ράππα, Αθήνα, 1979, σελ.78
  87. ↑ Werner Blumenberg, Μαρξ, μτφρ. Φωτεινή Γεωργίνη-Πρεβεδούρου, εκδ. Πλέθρον, Αθήνα, 1987, σελ.49, 181
  88. ↑ Werner Blumenberg, Μαρξ, μτφρ. Φωτεινή Γεωργίνη-Πρεβεδούρου, εκδ. Πλέθρον, Αθήνα, 1987, σελ.54
  89. ↑ Όταν η εφημερίδα δημοσίευσε άρθρο κατά της Ρωσίας ο τσάρος Νικόλαος Α΄ δυσαρεστημένος από τη δημοσίευσή του ζήτησε να κλείσει. Μπορίς Νικολαϊέβσκι, Όττο Μαίννχεν-Χέλφεν, Καρλ Μαρξ, μτφρ. Φ. Φωτίου, εκδ. Ράππα, Αθήνα, 1979, σελ.81 κεξ
  90. ↑ Μπορίς Νικολαϊέβσκι, Όττο Μαίννχεν-Χέλφεν, Καρλ Μαρξ, μτφρ.Φ.Φωτίου, εκδ. Ράππα, Αθήνα, 1979, σελ.88-90
  91. ↑ 91,0 91,1 .Μπορίς Νικολαϊέβσκι, Όττο Μαίννχεν-Χέλφεν, Καρλ Μαρξ, μτφρ. Φ. Φωτίου, εκδ. Ράππα, Αθήνα, 1979, σελ.92
  92. ↑ Werner Blumenberg, Μαρξ, μτφρ. Φωτεινή Γεωργίνη-Πρεβεδούρου, εκδ. Πλέθρον, Αθήνα, 1987, σελ.57
  93. ↑ .Μπορίς Νικολαϊέβσκι, Όττο Μαίννχεν-Χέλφεν, Καρλ Μαρξ, μτφρ. Φ. Φωτίου, εκδ. Ράππα, Αθήνα, 1979, σελ.97-99
  94. ↑ .Μπορίς Νικολαϊέβσκι, Όττο Μαίννχεν-Χέλφεν, Καρλ Μαρξ, μτφρ. Φ. Φωτίου, εκδ. Ράππα, Αθήνα, 1979, σελ.112
  95. ↑ .Μπορίς Νικολαϊέβσκι, Όττο Μαίννχεν-Χέλφεν, Καρλ Μαρξ, μτφρ. Φ. Φωτίου, εκδ. Ράππα, Αθήνα, 1979, σελ.113
  96. ↑ .Μπορίς Νικολαϊέβσκι, Όττο Μαίννχεν-Χέλφεν, Καρλ Μαρξ, μτφρ. Φ. Φωτίου, εκδ. Ράππα, Αθήνα, 1979, σελ.117
  97. ↑ .Μπορίς Νικολαϊέβσκι, Όττο Μαίννχεν-Χέλφεν, Καρλ Μαρξ, μτφρ. Φ. Φωτίου, εκδ. Ράππα, Αθήνα, 1979, σελ.115
  98. ↑ Ζαν-Μισέλ Μπενιέ, Ιστορία της νεωτερικής και σύγχρονης φιλοσοφίας. Φυσιογνωμίες και έργα, μτφρ. Κωστής Παπαγιώργης, εκδ. Καστανιώτης, Αθήνα, 1999, σελ. 768
  99. ↑ .Μπορίς Νικολαϊέβσκι, Όττο Μαίννχεν-Χέλφεν, Καρλ Μαρξ, μτφρ. Φ. Φωτίου, εκδ. Ράππα, Αθήνα, 1979, σελ.116
  100. ↑ .Μπορίς Νικολαϊέβσκι, Όττο Μαίννχεν-Χέλφεν, Καρλ Μαρξ, μτφρ. Φ. Φωτίου, εκδ. Ράππα, Αθήνα, 1979, σελ.136
  101. ↑ Η οποία δεν είχε βρει εκδότη το 1846 Μπορίς Νικολαϊέβσκι, Όττο Μαίννχεν-Χέλφεν, Καρλ Μαρξ, μτφρ. Φ. Φωτίου, εκδ. Ράππα, Αθήνα, 1979, σελ.138, 143
  102. ↑ Werner Blumenberg, Μαρξ, μτφρ. Φωτεινή Γεωργίνη-Πρεβεδούρου, εκδ. Πλέθρον, Αθήνα, 1987, σελ.101, 182
  103. ↑ Ο παππούς της Φίλιπ Βεστφάλεν ήταν σύμβουλος και ιδιαίτερος γραμματέας του δούκα Φερδινάνδου της Βρουνσβίκης. Η γιαγιά της καταγόταν από Σκώτους ευγενείς. Ο πατέρας της Τζένης ήταν γλωσσομαθής και λάτρεις των κλασικών γλωσσών. Όταν πέθανε η πρώτη του γυναίκα ξαναπαντρέυτηκε την Καρολίνα Χιούμπελ και απέκτησε στις 12 Φλεβάρη 1814 στο Σαλτσβέντελ την Τζένη. Ο πατέρας της είχε 1.600 τάλιρα μισθό τον χρόνο και εισοδήματα από κτήματα. Μπορίς Νικολαϊέβσκι, Όττο Μαίννχεν-Χέλφεν, Καρλ Μαρξ, μτφρ. Φ. Φωτίου, εκδ. Ράππα, Αθήνα, 1979, σελ.39-43
  104. ↑ Τμήμα της μεταξύ τους αλληλογραφίας στο: Τζένη φον Βεστφάλεν Μαρξ, Λατρεμένε μου Καρλ..., Η γυναίκα του Καρλ Μαρξ εξομολογείται,μτφρ. Γιούλη Τσίρου, εκδ. Ποικίλη Στοά, Αθήνα, 2015
  105. ↑ Werner Blumenberg, Μαρξ, μτφρ. Φωτεινή Γεωργίνη-Πρεβεδούρου, εκδ. Πλέθρον, Αθήνα, 1987, σελ.30
  106. ↑ Μπορίς Νικολαϊέβσκι, Όττο Μαίννχεν-Χέλφεν, Καρλ Μαρξ, μτφρ. Φ. Φωτίου, εκδ. Ράππα, Αθήνα, 1979, σελ.45
  107. ↑ Werner Blumenberg, Μαρξ, μτφρ. Φωτεινή Γεωργίνη-Πρεβεδούρου, εκδ. Πλέθρον, Αθήνα, 1987, σελ.65
  108. ↑ 108,0 108,1 .Μπορίς Νικολαϊέβσκι, Όττο Μαίννχεν-Χέλφεν, Καρλ Μαρξ, μτφρ. Φ. Φωτίου, εκδ. Ράππα, Αθήνα, 1979, σελ.91
  109. ↑ .Μπορίς Νικολαϊέβσκι, Όττο Μαίννχεν-Χέλφεν, Καρλ Μαρξ, μτφρ. Φ. Φωτίου, εκδ. Ράππα, Αθήνα, 1979, σελ.90
  110. ↑ Ο Μαρξ αγαπούσε τον πατέρα του. Η κόρη του Ελέανορ θυμάται πως είχε πάντα μαζί του μια φωτογραφία του από μια παλιά δαγκεροτυπία. Όταν ο Καρλ Μαρξ πέθανε υπήρχε μαζί του μέσα στο πορτοφόλι του και ο Ένγκελς την έβαλε στο φέρετρό του. Μπορίς Νικολαϊέβσκι, Όττο Μαίννχεν-Χέλφεν, Καρλ Μαρξ, μτφρ. Φ. Φωτίου, εκδ. Ράππα, Αθήνα, 1979, σελ.27
  111. ↑ Werner Blumenberg, Μαρξ, μτφρ. Φωτεινή Γεωργίνη-Πρεβεδούρου, εκδ. Πλέθρον, Αθήνα, 1987, σελ.42
  112. ↑ Werner Blumenberg, Μαρξ, μτφρ. Φωτεινή Γεωργίνη-Πρεβεδούρου, εκδ. Πλέθρον, Αθήνα, 1987, σελ.56
  113. ↑ Werner Blumenberg, Μαρξ, μτφρ. Φωτεινή Γεωργίνη-Πρεβεδούρου, εκδ. Πλέθρον, Αθήνα, 1987, σελ.181
  114. ↑ Werner Blumenberg, Μαρξ, μτφρ. Φωτεινή Γεωργίνη-Πρεβεδούρου, εκδ. Πλέθρον, Αθήνα, 1987, σελ.182
  115. ↑ Werner Blumenberg, Μαρξ, μτφρ. Φωτεινή Γεωργίνη-Πρεβεδούρου, εκδ. Πλέθρον, Αθήνα, 1987, σελ.124
  116. ↑ 116,0 116,1 Μπορίς Νικολαϊέβσκι, Όττο Μαίννχεν-Χέλφεν, Καρλ Μαρξ, μτφρ. Φ. Φωτίου, εκδ. Ράππα, Αθήνα, 1979, σελ.474
  117. ↑ Werner Blumenberg, Μαρξ, μτφρ. Φωτεινή Γεωργίνη-Πρεβεδούρου, εκδ. Πλέθρον, Αθήνα, 1987, σελ.173 Μπορίς Νικολαϊέβσκι, Όττο Μαίννχεν-Χέλφεν, Καρλ Μαρξ, μτφρ. Φ. Φωτίου, εκδ. Ράππα, Αθήνα, 1979, σελ.474
  118. ↑ Korsch, Karl, Ἀπὸ τὴ διαλεκτικὴ τοῦ Χέγκελ στὴ διαλεκτικὴ τοῦ Μάρξ, Ἀθήνα, Ἔρασμος, 1976
  119. ↑ Μπιτσάκης, Ευτύχης,«Η μαρξιστική γνωσιολογία». Πολιτιστική 30 (1986), 41-53
  120. ↑ Ραϋμόν Αρόν (1984). Η Εξέλιξη της Κοινωνιολογικής Σκέψης, τόμος Α'. ΓΝΩΣΗ. σελ. 199. 
  121. ↑ Schacht, R. L.: «Αλλοτρίωση: από τον Μεσαίωνα ως τον Μαρξ». Μετάφρ. Δημήτρης Τσαούσης. Εποπτεία 52 (1980), 923-928.
  122. ↑ Israel, Joachim: «Για μια τυπολογία των θεωριών της αλλοτρίωσης». Μετάφρ. Δημήτρης Τσαούσης. Εποπτεία 52 (1980), 951-957.
  123. ↑ Barth, Hans, «Ἡ ἰδέα τῆς ἀλλοτρίωσης τοῦ ἀνθρώπου στὸν Ρουσώ », Εὐθύνη, 72 (1977), σσ. 630-633
  124. ↑ «Καρλ Μαρξ, Οικονομικά και Φιλοσοφικά Χειρόγραφα του 1844». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Ιουλίου 2011. Ανακτήθηκε στις 29 Απριλίου 2011. 
  125. ↑ Νικολάου-Σμοκοβίτη Λ., (1994), Κοινωνιολογία: Κοινωνία και Κοινωνική Ζωή,Αθήνα: Εκδόσεις Σταμούλη
  126. ↑ Γεωργόπουλος, Νένος, «Η έννοια της αλλοτρίωσης κατά τον πρώιμο Μαρξ». Δωδώνη 14/Γ΄ (1985), 71-86.
  127. ↑ Μανιάτης, Γ.: «Η έννοια της αποξένωσης στο Μαρξ». Επιστημονική σκέψη 12 (1983), 15-29.
  128. ↑ Ollman, B, «Η αλλοτρίωση στον Μαρξ». Μετάφρ. Δημήτρης Τσαούσης. Εποπτεία 52 (1980), 929-945
  129. ↑ Kaufmann, W.: «Η αλλοτρίωση σήμερα. Σύγκλιση μαρξισμού και υπαρξισμού». Μετάφρ. Δημήτρης Τσαούσης. Εποπτεία 52 (1980), 947-949.
  130. ↑ «Monthly Review | The Multiple Meanings of Marx's Value Theory». Monthly Review (στα Αγγλικά). 1 Απριλίου 2018. Ανακτήθηκε στις 2 Ιουνίου 2024. 
  131. ↑ «Karl Marx Monument». Rusmania. Ανακτήθηκε στις 2 Ιουνίου 2024. 
  132. ↑ «Karl-Marx-Monument». Atlas Obscura (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 2 Ιουνίου 2024. 
  133. ↑ «Karl Marx statue unveiled in Trier». dw.com (στα Αγγλικά). 5 Ιουνίου 2018. Ανακτήθηκε στις 2 Ιουνίου 2024. 
  134. ↑ Foley, F. Kathleen (31 Μαΐου 2001). «Communism Alive and, Well, Pithy With 'Marx'». Los Angeles Times (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 2 Ιουνίου 2024. 
  135. ↑ «Ο Μάρξ στο Σόχο». www.theatro-technis.gr. Ανακτήθηκε στις 2 Ιουνίου 2024. 
  136. ↑ «Την παράσταση «Ο Μαρξ στο Σόχο» παρακολούθησε ο Δ. Κουτσούμπας (ΦΩΤΟ)». 902.gr. 20 Οκτωβρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 2 Ιουνίου 2024. 
  137. ↑ Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, Σουήτ Μούβι, https://www.filmfestival.gr/el/movie-tiff/movie/12249, ανακτήθηκε στις 2024-06-02 
  138. ↑ «Marx Reloaded Film». web.archive.org. 21 Μαρτίου 2011. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Φεβρουαρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 2 Ιουνίου 2024. CS1 maint: Unfit url (link)
  139. ↑ ««Όταν ο Μαρξ συνάντησε τον Ένγκελς»». ΕΡΤ. 23 Ιουνίου 2020. Ανακτήθηκε στις 2 Ιουνίου 2024. 
  140. ↑ Larsen, Darl (2008). «Monty Python's Flying Circus». VitalSource (στα Αγγλικά). ISBN 9780810861312. Ανακτήθηκε στις 2 Ιουνίου 2024. 
  141. ↑ «The Philosophers' Football Match». The Art and Popular Culture Encyclopedia. Ανακτήθηκε στις 2 Ιουνίου 2024. 

Πηγές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Μανιάτης, Γ.: «Η έννοια της αποξένωσης στο Μαρξ». Επιστημονική σκέψη 12 (1983), 15-29.
  • Τζένη φον Βεστφάλεν Μαρξ, Λατρεμένε μου Καρλ..., Η γυναίκα του Καρλ Μαρξ εξομολογείται,μτφρ. Γιούλη Τσίρου, εκδ. Ποικίλη Στοά, Αθήνα, 2015
  • Καρλ Μαρξ, Διαφορά της δημοκρίτειας και επικούρειας φυσικής φιλοσοφίας.Διδακτορική διατριβή,μτφρ.,εισαγ.επιμέλ.Παναγιώτης Κονδύλης, εκδ. Γνώση, Αθήνα, 1983
  • Μπιτσάκης Ευτύχης, «Η μαρξιστική γνωσιολογία», Πολιτιστική 30 (1986), 41-53
  • Ζαν-Μισέλ Μπενιέ, Ιστορία της νεωτερικής και σύγχρονης φιλοσοφίας. Φυσιογνωμίες και έργα, μτφρ. Κωστής Παπαγιώργης, εκδ. Καστανιώτης, Αθήνα, 1999
  • Werner Blumenberg, Μαρξ, μτφρ. Φωτεινή Γεωργίνη-Πρεβεδούρου, εκδ. Πλέθρον, Αθήνα, 1987
  • Μπορίς Νικολαϊέβσκι, Όττο Μαίννχεν-Χέλφεν, Καρλ Μαρξ, μτφρ. Φ. Φωτίου, εκδ. Ράππα, Αθήνα, 1979
  • Ollman, B, «Η αλλοτρίωση στον Μαρξ». Μετάφρ. Δημήτρης Τσαούσης. Εποπτεία 52 (1980), 929-945
  • Schacht, R. L., «Αλλοτρίωση: από τον Μεσαίωνα ως τον Μαρξ». Μετάφρ. Δημήτρης Τσαούσης. Εποπτεία 52 (1980), 923-928.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Διαβάστε επίσης

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Βασιλογιάννης, Φίλιππος, «Δύο επιχειρήματα του Marx κατά της ατομικής ιδιοκτησίας», Ισοπολιτεία, τομ. 6 (2002),σελ. 83 - 102
  • Σούρλας, Παύλος, «Η κριτική τoυ νεαρoύ Marx κατά της Ιστoρικής Σχoλής τoυ Δικαίoυ». Το Σύvταγμα­ 11 (1985), σελ. 1-12
  • Korsch, Karl, Ἀπὸ τὴ διαλεκτικὴ τοῦ Χέγκελ στὴ διαλεκτικὴ τοῦ Μάρξ, Ἀθήνα, Ἔρασμος, 1976
  • Kolakowski, Leszek, «Ὁ Karl Marx καὶ ὁ κλασικὸς ὁρισμὸς τῆς ἀλήθειας », Θεωρία καὶ Κοινωνία, 6 (1992), σσ. 281-308
  • Hobsbaum, Eric John, Ἡ συμβολὴ τοῦ Κάρολου Μάρξ στὴν ἐπιστήμη τῆς ἱστορίας, Ἀθήνα, Ε.Μ.Ν.Ε. - Μνήμων, 1981
  • Heller, Agnes, «Μὰρξ καὶ νεωτερικότητα », Λεβιάθαν, 1 (1988), σσ. 65-81
  • Giudicelli, S., «Ἡ ἔννοια τῆς ἀλλοτρίωσης ἀπὸ τὴ θεωρία στὴν καθημερινὴ πρακτική », Θέσεις, 6 (1984), σσ. 77-93
  • Garaudy, Roger, « Ὁ Μαρξισμὸς καὶ ἡ φιλοσοφία τῆς ἐποχῆς μας», στό: Α΄ Ἑβδομάδα σύγχρονης σκέψης (12-20 Μάη 1965), Ἀθήνα, Θεμέλιο, 1966, σσ. 1-61
  • Ζαχαρέας, Αιμίλιος, Η ιστορία των εκδόσεων του Καρλ Μαρξ. «Γαβριηλίδης», Αθ. 2010.
  • Κασιμάτης, Γρ., «Ο Κάρολος Μαρξ και οι κοινωνικές τάξεις. (Συμπληρωματικές σκέψεις για τον δημιουργό του ‘επιστημονικού σοσιαλισμού’)». Νέα Εστία 113 (1983), 778-792.
  • Schmidt, Alfred, «Η έννοια της φύσης στον Μαρξ», Μετάφρ. Ζωή Βασιλείου, Ο πολίτης 97 (1989), 41-49.
  • Mamardashvili, M., «Ανάλυση της συνείδησης στο έργο του Κ. Μαρξ», Επιστημονική Σκέψη 43 (1989), 21-30.
  • Νούτσος Παναγιώτης, «Οι ιδέες του Karl Marx στην Ελλάδα. Ένα συμπόσιο». [Γιάννινα 4-7 Νοεμβρίου 1988], Τα Ιστορικά 5 (1988), 399-401.
  • Μπασκόζος Γιάννης, «Ο Μαρξ και ο Έγκελς για τον πολιτισμό και την πολιτιστική εξέλιξη». Διαβάζω 195 (1988), 69-71.
  • Χρύσης, Αλέξανδρος, «Συμβολή στην κριτική της Χεγκελιανής φιλοσοφίας του δικαίου. Εισαγωγή [του Καρλ Μαρξ]. Μια κριτική ανάγνωση». Επιστημονική σκέψη 35 (1987), 60-68.
  • Πλάγγεσης Γιάννης, «Ο Μαρξ για το κράτος και την πολιτική», Ελληνική Φιλοσοφική Επιθεώρηση 3 (1986), 27-35.
  • Νούτσος Παναγιώτης, «Προβλήματα ερμηνείας της σκέψης του Marx». Δωδώνη 15/Γ (1986), 9-24.
  • Μπιτσάκης Ευτύχης, «Από τη διαλεκτική του Χέγκελ στη διαλεκτική του Μαρξ», Πολιτιστική 22 (1985), 49-58.
  • Γεωργόπουλος Νένος, «Η έννοια της αλλοτρίωσης κατά τον πρώιμο Μαρξ». Δωδώνη 14/Γ΄ (1985), 71-86.
  • Πάσχος, Γιώργος, «Η έννοια της επανάστασης στα νεανικά έργα του Καρλ Μαρξ (1843-45)». Ο πολίτης 67-68 (1984), 10-16.
  • Παππά, Έλλη, «Η αρχαία ελληνική φιλοσοφία στο έργο του Μαρξ». Κομμουνιστική επιθεώρηση 6 (1983), 92-96.
  • Μπιτσάκης, Ευτύχης, «Το ανθρωπολογικό στοιχείο στο έργο του Καρλ Μαρξ». Αντί 234 (1983), 43-
  • Conquest, Robert, Ποῦ ἔκανε τὸ λάθος ὁ Marx, Ἀθῆναι, Ἄγκυρα, 1971
  • Croix de Ste, G. E. M., «Ὁ Κὰρλ Μὰρξ καὶ ἡ μελέτη τοῦ ἀρχαίου κόσμου. Τὸ πρόβλημα τῶν τάξεων», Ὁ Πολίτης, 69-70 (1985), σσ. 44-52
  • Fischer, Ernst, Marek, Franz, Τί εἶπε πραγματικὰ ὁ Μάρξ,Γραμμένος Μπάμπης, Ἀθήνα, Γλάρος, 1975
  • Fromm, Erich, «Ἡ προσφορὰ τοῦ Μάρξ στὴν κατανόηση τοῦ ἀνθρώπου », Τομές, 6 (1975), σσ. 12-19
  • Fromm, Erich, Ἡ εἰκόνα τοῦ ἀνθρώπου στὸν Μάρξ, Ἀθήνα, Μπουκουμάνης, 1975
  • Frossard, André, «Μάρξ καὶ κομμουνισμός », Ἱστορία γιὰ σᾶς, 2 (1971), σσ. 84-89
  • Lafargue, Paul, Ἡ ἱστορικὴ μέθοδος τοῦ Κὰρλ Μάρξ, Ἀθῆναι, Γκοβόστης, χ. χ
  • Stedman Jones, Gareth (2016). Karl Marx: Greatness and Illusion. Κέημπριτζ, MA: Belknap Press. 
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Καρλ_Μαρξ&oldid=10719672"