Kabisay-an

Ang Kabisay-an (Kinatsila: Bisayas; Ininggles: Visayas) usa sa tulo ka dagkong mga pundok sa mga pulo sa Pilipinas (ang laing duha mao ang Luzon ug Mindanao). Kini nahimutang sa tunga-tungang bahin sa maong kapupud-an. Ang mga tawo sa Kabisay-an gitawag nga Bisaya, ug ang ilang mga pinulongan ilang gitawag Binisaya.

Ang dagkong mga pulo sa Kabisay-an mao kining mosunod: Bohol, Leyte, Negros, Palawan, Panay, Samar, ug Sugbo. Ang mga pulo sa Masbate ug Romblon maingon usab nga apil sa Kabisay-an. Ang tulo nga labing dagko nga dakbayan mao ang Sugbo, Bacolod, ug Iloilo. Sinugboanon, Hiligaynon ug Winaray ang nangunang mga pinulongan sa Kabisay-an.

Kasaysayan sa Kabisay-an

Hangtod karon, wala mahibaloi ang una-Katsilang kasaysayan sa Kabisay-an. Aduna'y mga kasugiran (o legend) nga naghisgot sa kasaysayan sa mga Bisaya, apan daghan pa ang nagduhaduha sa pagkatinuod niini. Usa sa mga kasugiran naghisgot sa usa ka hari, si Kalantiaw, nga mihimo'g kodigo sa pamalaod. Ang uban nagsulti nga gikan sa Borneo ang mga Bisaya. Unang nahisgot ang Kabisay-an niadtong ika-12ng gatosay, kanus-a gihunahuna nga kabahin ang kapupud-an sa Śrīvijaya.

Ang mga Bisaya gihunahuna nga aduna'y diplomatikong kalambigitan sa mga gingharian sa Java ug Malay tungod kay kamao makigsulti ang mga Sugboanon kang Enrique gamit ang pinulongang Malay sa dihang miabot si Fernando de Magallanes niadtong 1521.

Human sa ekspedisyon ni Magallanes, nagkainteres ang mga Katsila sa kapupud-an ug gipadala si Ruy López de Villalobos ug si Miguel López de Legazpi niadtong 1543 ug 1565, aron kini sakopon. Sa sinugdan, misugot ang mga Bisaya sa kolonisasyon, ug kadaghanan mibalhin og pagtuo ngadto sa Kristiyanismo, diin gidawat si Santo Niño isip santo patron.

Sa pag-agi sa katuigan isip kolonya sa Espanya ang kapupud-an, daghang mga rebolusyon ang nanghitabo, usa na niini ang kang Francisco Dagohoy sa Bohol. Gipanulong usab sa mga Moros ang mga dapli'g-dagat nga mga lungsod sa Kabisay-an niining panahona.

Aktibo ang mga Bisaya sa panahon sa rebolusyong Pilipino. Ang pulo sa Negros mipasiugda sa ilang kaugalingong rebolusyon.

Human sa kagawasan sa Pilipinas, aktibo ang mga Bisaya sa politikang nasyonal, dunay mga presidente sa Pilipinas nga gikan sa Kabisay-an.

Niadtong Mayo 23, 2005, ang Palawan gibalhin sa Bungto VI (Kasadpang Kabisay-an) sumala sa Executive Order 429.^[1] Ang DILG mianunsyar niadtong Hunyo 2005 nga nakompleto na ang pagbalhin.^[2] apan kadaghanan sa mga Palawenyo mireklamo sa kakulang sa konsultasyon, mao nga gipagawas ang Administrative Order No. 129 niadtong Agosto 19, 2005. Napending ang EO 429 hangtod nga maimplementar ang tarong nga pagbalhin sa Palawan gikan sa rehiyon sa Habagatang Katagalogan ngadto sa Kasadpang Kabisay-an.^[3]

Kasugiran

May mga kasugiran nga tinigom sa librong Maragtas nga naghisgot sa sugilanon sa napulo ka mga datu nga miikyas gikan sa kabangis ni Datu Makatunaw sa Borneo ngadto sa pulo sa Panay. Kining maong mga tawhana ang gituhoang gigikanan sa tanang mga Bisaya. Ang ilang pag-abot gisaulog sa kapistahan sa Ati-Atihan sa Kalibo, Aklan. Kining maong kasugiran gitigom ni Pedro Alcantara Monteclaro niadtong tuig 1907.

Mga pinulongang Binisaya

Daghan ang mga pinulongang Binisaya. Dili bug-os kini nga talaan.

Sulod sa Kabisay-an

Gawas sa Kabisay-an

Kining mga pinulongan lumad sa mga rihiyon nga gawas sa Kabisay-an apan mga Binisayang pinulongan usab.

* Ang pinulongang Tausug kun Bahasa Sūg gimatang nga Binisayang pinulongan sa mga linggwistiko, apan ang mga Tausug dili motawag sa ilang kaugalingon nga mga Bisaya.

Mga rehiyong politikal

Ang Kabisay-an nabahin ngadto sa 16 ka lalawigan sa tulo ka rehiyon.

Kasadpang Kabisay-an (Rehiyon VI)

Tunga-tungang Kabisay-an (Rehiyon VII)

Sidlakang Kabisay-an (Rehiyon VIII)

Mga sumpay sa gawas

inquirer.net nga balita sa Kabisay-an Archived 2008-05-13 at the Wayback Machine
GMA news nga balita sa Kabisay-an
Unibersidad sa Pilipinas sa Kabisay-an
Visayas: The Festival Islands
Giya sa pagbiyahe sa Visayas gikan sa Wikivoyage

Mga paniglabot

↑ President of the Philippines. "Executive order No. 429". Office of the Press Secretary.
↑ "Palawan, Puerto Princesa Transfer to Region VI". Government of the Philippines - News. 3 June 2005. {{cite web}}: Check date values in: |date= (help)
↑ President of the Philippines (August 19, 2005). "Administrative Order No. 129". Office of the Press Secretary. {{cite web}}: Check date values in: |date= (help)

Ganghaan:Kabisay-an

[1] President of the Philippines. "Executive order No. 429". Office of the Press Secretary.

[2] "Palawan, Puerto Princesa Transfer to Region VI". Government of the Philippines - News. 3 June 2005. {{cite web}}: Check date values in: |date= (help)

[AO129-3] President of the Philippines (August 19, 2005). "Administrative Order No. 129". Office of the Press Secretary. {{cite web}}: Check date values in: |date= (help)

[1]

[2]

[3]