Vršac
 | Ovaj članak ili neki od njegovih odlomaka nije dovoljno potkrijepljen izvorima (literatura, veb-sajtovi ili drugi izvori). |
Vršac | |
|---|---|
grad | |
| Град Вршац | |
 Vršac | |
 Grb | |
  Vršac | |
| Koordinate: 45°07′00″N 21°18′00″E / 45.11667°N 21.30000°E | |
| Država |  Srbija |
| Okrug | Južnobanatski okrug |
| Vlada | |
| • Gradonačelnik | Branislava Vukajlović |
| Površina | |
| • Metro | 198,5 km2 |
| Nadmorska visina | 101 m |
| Stanovništvo | |
| • Urbano | 35.701 |
| • Metro | 52.026 |
| • Metro (gustoća) | 262,1 /km2 |
| Vremenska zona | CET (UTC+1) |
| • Ljeti (DST) | CEST (UTC+2) |
| Poštanski broj | 26300 |
| Pozivni broj | (+381) 013 |
| Registracija vozila | VŠ |
| Veb-sajt | http://www.vrsac.com/ |
Vršac, jedan od najstarijih banatskih gradova, nalazi se na jugoistočnom rubu Panonske nizije, u podnožju Vršačke planine.
Geografija
[uredi | uredi izvor]Geografski položaj
[uredi | uredi izvor]Vršac leži sjeveroistočno od Beogradа na 83. kilometru međunarodnog magistralnog puta prema Rumuniji, od koje je udaljen 14 km. Vršac odlikuje dobra povezanost sa okolnim mjestima kao i gradovima u ovom dijelu Vojvodine, i to kako cestovnim, tako i željezničkim saobraćajem. U samom Vršcu nalazi se željeznički granični prijelaz prema Rumuniji, a cestovni kod Vatina.
Vršac leži u samom podnožju Vršačkih planina, a na nevelikoj udaljenosti nalazi se i Deliblatska pješčara, specifičan geografski kompleks i jedno od najvećih pješčanih prostranstava u Evropi. Vršačke planine, na krajnjem jugoistoku Banata, zauzimaju površinu od oko 170 km2. Imaju pretežno odlike brdsko-brežuljkastih predjela čiji centralni dio ima planinski karakter. Počinjući sa brdima Kapela (252 m) i Kula (399 m) nad samim gradom, prostiru se na istoku sve do rječice Černe u Rumuniji, na sjevernoj strani oivičene su Markovačkim potokom i Malim Ritom u koji se strmo spuštaju. Sa južne strane blago opadaju i završavaju se dolinama potoka Mesića i Guzajne. U uzdužnom profilu, na pravcu istok-zapad nalaze se najveći vrhovi, među kojima dominira Gudurički vrh (641 m), ujedno i najviši vrh u Vojvodini.
Klima
[uredi | uredi izvor]Klima je umjereno kontinentalna, sa slijedećim obilježjima: dugo i toplo ljeto, nešto hladnije, a ponekad hladne i snjegovite zime, svježija i kraća proljeća, dok su jeseni duže i toplije. Posebnu specifičnost Vršcu daje košava. Najčešće puše u rano proljeće i poznu jesen, odnosno u hladnijoj polovini godine. Brzina košave je promjenljiva i kreće se od 18 do 40 km na sat, a pojedini udari i do 140 i više km na sat. Osim košave puše i sjeverac i sjeverozapadni vjetar.
Vode
[uredi | uredi izvor]Vršački predio je prilično siromašan vodotokovima prirodnog porijekla. Jedina rijeka je Karaš, koja izvire u Rumuniji i protiče nedaleko od Vršca. Mesić, najveći od nekoliko potoka, izvire u brdima iznad istoimenog sela i protiče kroz sam grad. Na teritoriji južnog Banata izgrađena je od 18. vijeka do danas, čitava mreža kanala za odvođenje atmosferskih i podzemnih voda. U samom gradu je vještačko jezero koje je uređeno kao gradsko kupalište, a u blizini, u Velikom Ritu postoji ribnjak površine 906 hektara, poznat i kao stanište velikog broja vrsta barskih ptica i druge divljači.
Životinjski svijet
[uredi | uredi izvor]U životinjskom svijetu Vršačkih planina ima srna, divljih svinja, zečeva, divljih mačaka, lisica, a u prolazu se zadržavaju i vukovi. Iz ptičijeg svijeta zastupljeni su: divlja patka i guska, divlji golub, jarebica, fazan, veliki i mali djetlić, kraguj, pupovac, a od grabljivica: jastreb, orao, sova, soko. Na području Vršca žive: vjeverica, šumski puh, siva i crna vrana, gavran i mnoge druge vrste rijetkih ptica. Od zmija najzastupljenija je bjelouška, rjeđe šarka, a ima i sljepića i smuka. Jedna vrsta zelenog guštera smatra se da je raritet u Vojvodini. U riječnim tokovima i u kanalima ima raznih vrsta riba: štuka, šaran, som, kečiga, karaš i sitne bijele ribe.
Biljni svijet
[uredi | uredi izvor]Biljni svijet je veoma raznolik. Najviše je trava od kojih poseban značaj ima kostrika. Na vršačkim planinama rastu: smreka, crni bor, poljski i brdski brijest, bukva, pitomi kesten, više vrsta hrasta, bijeli grab, više vrsta lipa, kupina, šipak, poljska ruža, divlja jabuka i kruška, bijeli i crveni glog, oskoruša, rašljika, divlja trešnja, ruj, klen, bršljan, kurika, bijeli i crni jasen, crvena zova. Naknadno unijete drvenaste vrste su: bagrem, jasika, bijela i crna topola, vrba rakita, divlji kesten i razni četinari. Na vršačkim planinama ima 1024 vrsta drveća, šiblja i zeljastog bilja. Zna se za 22 biljne zajednice i to 10 stepsko-livadskih i 12 šumskih.
Naseljena mjesta
[uredi | uredi izvor]
Vatin, Veliko Središte, Vlajkovac, Vojvodinci, Vršac, Vršački Ritovi, Gudurica, Zagajica, Izbište, Jablanka, Kuštilj, Mali Žam, Malo Središte, Markovac, Mesić, Orešac, Pavliš, Parta, Potporanj, Ritiševo, Sočica, Straža,CrvenaCrkva, BelaCrkva, Kusic, Uljma i Šušara.
Historija
[uredi | uredi izvor]Prvi tragovi naselja na Vršačkom brdu potiču iz vremena prahistorije. Podgrađe ispod Vršačke kule (srednjovjekovno utvrđenje) visoko je 21m, sa zidovima debelim 2,5m. Područje današnjeg grada i okoline bilo je također naseljeno u davnoj prošlosti.
Naselje na ovom mjestu razvilo se u sjenci srednjevjekovnog grada koji je podigao ugarski kralj Žigmund početkom 15. vijeka na vrhu brda da bi zaštitio južne granice svoje države od stalnih turskih upada. Uskoro je grad predat srpskom despotu Đurđu koji ga je povezao sa svojim glavnim utvrđenjima južno od Dunava u odbrambeni sistem.
Godine 1425. srpske izbjeglice sa juga nastanile su se u podnožju brijega i svoje naselje nazvali su "Podvršac". Turci su grad zauzeli 1552. no Vršac je i dalje ostao nastanjen Srbima. Ovo se promijenilo nakon 1594. kada su Srbi u nadi da će se osloboditi u sadejstvu sa austrijskom armijom, podigli Banatski ustanak. Turci su potukli ustanike i započeli sa osvetom. Većina Srba pobjegla je u Erdelj, a Vršac je u potpunosti poprimio orijentalni izgled.
1716. Turke je iz grada protjerao Eugen Savojski, čime je otvorio novu epohu u historiji grada. U grad su uskoro kolonizirani Nijemci iz oblasti oko rijeke Mozela. Brzi privredni uspon krunisan je dobijanjem povelje slobodnog kraljevskog grada 1817. Grad je znatno nazadovao za vrijeme revolucije 1848. kada su se oko njega tukli Srbi i Mađari. Ostatak 19. vijeka protekao je u miru i napretku koji je presjekla zaraza filoksere koja je zaprijetila uništenjem sve vinove loze. No katastrofalne posljedice filoksere brzo su poništene u ovoj oblasti planskim sađenjem američkih sorti loze.
Najveća etnička promjena nastupila je u posljednjim danima Drugog svjetskog rata kada su lokalni Nijemci izbjegli pred nastupajućom Crvenom armijom. Tada dolazi do sistematske demografske i političke promjene u gradu. Komunisti preuzimaju sve oblike vlasti.
Kultura
[uredi | uredi izvor]Vršac ima znamenitu historijsku prošlost sa spomenicima od praistorije do današnjeg doba. Mnogobrojne karakteristične građevine iz 18. i 19. vijeka, gradska kuća, stara apoteka (1783), barokna zgrada "Dva pištolja", kuća u kojoj je živio i umro Jovan Sterija Popović, Vladičin dvor, crkve, stari park sa spomenicima, Narodni muzej (osnovan 1882 - najstariji muzej u Vojvodini), a glavno obilježje grada je stara kula stražara na Vršačkom brijegu iz ranog srednjeg vijeka, simbol grada i najstariji zamak na teritoriji Vojvodine. U ovom gradu je rođen dramaturg Jovan Sterija Popović i slikar Paja Jovanović. Grad ima profesionalno pozorište, razvijena je izdavačka djelatnost u kojoj prednjači KOV - Književna opština Vršac. U gradu se održava Jesenji pozorišni festival, međunarodni festival folklora.
Privreda
[uredi | uredi izvor]Danas su od značaja vinogradarstvo, zanatstvo, trgovina i industrija. Vršačka vina su poznata širom Srbije. U okolini Vršca ima dosta izletišta i lovišta. U gradu je poznati Centar za sportsko jedriličarstvo sa aerodromom. Osim toga, tu su i izletišta Ritiševo, Straža, Parta, kanal Dunav-Tisa-Dunav i vještačka jezera koja obogaćuju izvanrednu okolinu grada.
Sport
[uredi | uredi izvor]Vršac je danas jedan od najznačajnijih sportskih centara u Vojvodini i Srbiji. Gradski klubovi takmiče se u najjačim ligama u odbojci, tenisu, stonom tenisu, košarci, šahu... Popularan je paraglajding, orijentaciono trčanje, sportski ribolov, planinarstvo, atletika, te biciklizam. Najpoznatiji i najtrofejniji je ženski košarkaški klub Hemofarm sa šest osvojenih titula šampiona države. Vršac ima gradski stadion sa oko 10000 mjesta, moderni sportski kompleks sa oko 3500 mjesta, nekoliko manjih sportskih sala, terena i igrališta.
