Хімічнае рэчыва

Хімічныя рэчывы: цукроза, сульфат медзі, соль, вада.

Хімічнае рэчыва — тып матэрыі, устойлівая сістэма часціц (атамаў, іонаў або малекул) з пэўнымі фізічнымі і хімічнымі ўласцівасцямі і саставам, які не змяняецца ў залежнасці ад пробы.

Камбінацыя некалькіх рэчываў, якія захоўваюць свае хімічныя ўласцівасці, завецца сумессю.

Элементы і злучэнні

Рэчывы падзяляюцца на элементы і злучэнні. Элементы складаюцца з атамаў аднаго тыпу (кісларод, азот, і г.д.) і не могуць быць раздзелены на больш простыя рэчывы. Злучэнні складаюцца з двух ці больш элементаў і маюць атамы розных тыпаў. Напрыклад, злучэнне вада складаецца з элементаў кіслароду і вадароду.

Хімічныя злучэнні могуць утварацца і распадацца ў выніку ўзаемадзеяння паміж элементамі. Напрыклад, вада ўтвараецца ў працэсе гарэння вадароду ў кіслародзе. Таксама ваду можна раздзяліць на вадарод і кісларод, калі прагнаць праз яе электрычны ток — такі працэс завецца электролізам.

Уласцівасці вады істотна адрозніваюцца ад уласцівасцей ізаляваных кіслароду і вадароду. Пры хатняй тэмпературы і ціску вада вадкая, тым часам як кісларод і вадарод знаходзяцца ў стане газу. У тых жа ўмовах шчыльнасць вады нашмат перавышае шчыльнасць кіслароду і вадароду. Гэта адрознівае хімічныя злучэнні ад сумесей, якія захоўваюць уласцівасці сваіх кампанентаў.

Хімічная класіфікацыя

У хіміі прынята падзяляць усе аб’екты вывучэння на індывідуальныя рэчывы (інакш — злучэнні) і іх сумесі. Пад індывідуальным рэчывам разумеюць абстрактнае паняцце, якое пазначае набор атамаў, звязаных адзін з адным па пэўнаму закону. Мяжа паміж індывідуальным рэчывам і сумессю рэчываў даволі расплыўчатая, бо існуюць рэчывы непастаяннага саставу, для якіх, наогул кажучы, нельга прапанаваць дакладнай формулы. Акрамя таго, індывідуальнае рэчыва застаецца абстракцыяй з-за таго, што практычна дасягальная толькі канечная (не 100%-ая) чысціня рэчыва. Гэта значыць, што любы канкрэтны, рэальна існуючы ўзор уяўляе сабой сумесь рэчываў, хай і з вялікай перавагай аднаго з іх. Нягледзячы на ўяўную надуманасць гэтага абмежавання, часта чысціня рэчыва іграе ключавую ролю ў яго ўласцівасцях. Так, знакамітая трываласць тытану праяўляецца толькі пасля таго, як ён ачышчаны ад кіслароду да пэўнай граніцы (менш за сотыя долі працэнта).

Неарганічныя рэчывы

Асноўны артыкул: Неарганічнае рэчыва

• солі
• кіслоты
• гідраксіды
• аксіды

Арганічныя рэчывы

Асноўны артыкул: Арганічныя рэчывы

• аміды
• аміны
• ангідрыды
• кетоны і альдэгіды
• карбонавыя кіслоты
• нітрылы
• сераарганічныя злучэнні
• спірты
• вуглевадароды
• замешчаныя вуглевадароды
• простыя эфіры
• складаныя эфіры
• амінакіслоты
• трывіяльныя назвы неарганічных злучэнняў

Агрэгатныя станы

Асноўны артыкул: Агрэгатны стан

Хімічныя рэчывы могуць існаваць у трох агрэгатных станах — цвёрдым, вадкім і газападобным. Так, лёд, вадкая вада і вадзяная пара — гэта цвёрды, вадкі і газападобны стан аднаго і таго ж хімічнага рэчыва — вады H₂O.

Цвёрдыя, вадкія і газападобныя формы не з’яўляюцца індывідуальнымі характарыстыкамі хімічных рэчываў, а адпавядаюць толькі розным станам існавання хімічных рэчываў, якія залежаць ад знешніх фізічных умоў. Таму нельга прыпісваць вадзе толькі прыкметы вадкасці, кіслароду — прыкметы газу, а хларыду натрыю — прыкметы цвёрдага стану. Кожнае з гэтых (і ўсіх іншых рэчываў) пры змене ўмоў можа перайсці ў любы іншы з трох агрэгатных станаў.

Пры пераходзе ад ідэальных мадэлей цвёрдага, вадкага і газападобнага станаў да рэальных выяўляецца некалькі пагранічных прамежкавых тыпаў, агульнавядомымі з якіх з’яўляюцца аморфны (шклопадобны) стан, стан вадкага крышталя і высокаэластычны (палімерны) стан. У сувязі з гэтым часта карыстаюцца больш шырокім паняццем «фаза».

Літаратура

• Theodore L. Brown et al. Chemistry: the central science. — 12th ed. — 2011. — ISBN 978-0-321-69672-4.
• Химия: Справ. изд./ В. Шретер, К.-Х. Лаутеншлегер, Х. Бибрак и др.: Пер. с нем. — М.: Химия, 1989