Байройт

Байройт
	Байройт
	нем. Bayreuth
Байраҡ	Герб
Рәсми атамаһы	Bayreuth
Ҡыҫҡаса атамаһы	Bh
Архивы хранятся в	Stadtarchiv Bayreuth[d]
Дәүләт	Германия
Административ үҙәге	Верхняя Франкония[d], Майнский округ[d] һәм Байройт[d]
Административ-территориаль берәмек	Верхняя Франкония[d]
Сәғәт бүлкәте	UTC+1:00[d] һәм UTC+2:00[d]
Һыу ятҡылығы буйында урынлашҡан	Ротер-Майн[d], Варме-Штайнах[d], Мистель[d] һәм Sendelbach[d]
Тәбиғи-географик объекты сиктәрендә урынлашҡан	Q2010347? һәм Nuremberg Metropolitan Region[d]
Хөкүмәт башлығы	Томас Эберсбергер[d]
Ойошма ағзаһы	Bayerischer Städtetag[d] һәм Working Group of Bicycle-Friendly Municipalities in Bavaria[d]
Халыҡ һаны	74 907 кеше (31 декабрь 2023)
Ир-егеттәр	36 469
Административ рәүештә бүленә	Colmdorf[d], Эрмитаж в Байрейте[d], Friedrichsthal[d], Meyernberg[d], Laineck[d], Oberkonnersreuth[d], Oberpreuschwitz[d], Oschen Berg[d], Rodersberg[d], Saas[d], St. Johannis[d], Seulbitz[d] һәм Thiergarten[d]
Диңгеҙ кимәленән бейеклек	344 метр
Туғандаш ҡала	Анси, Рудольштадт, Специя[d] һәм Текирдаг[d]
Милке	Hans-Walter-Wild-Stadion[d]
Сиктәш	Байройт[d]
Майҙан	66,89 км² (31 декабрь 2017)
Адрес	Luitpoldplatz
Почта индексы	95401–95448
Рәсми сайт	bayreuth.de
Һәйкәлдәр исемлеге	list of architectural heritage monument of Bayreuth[d]
Иң тәүге яҙма ваҡыты	1194
Социаль селтәрҙә күҙәтеүселәр	2152
Урындағы телефон коды	921, 9201 һәм 9209
Номер тамғаһы коды	BT
Категория для почётных граждан субъекта	Q8942680?
Бында ерләнгән кешеләр категорияһы	Категория:Похороненные в Байройте[d]
Элементтың күренеше өсөн категория	Category:Views of Bayreuth[d]
	Байройт Викимилектә

Байройт^[7]^[8]^[9], шулай уҡ Байрейт^[9]^[10]^[11] (нем. Bayreuth, бав. Bayreith) — Германияның Бавария еренә буйһонған һөм был ер территорияһында урынлашҡан ҡалаһы.

Үрге Франкония округының административ үҙәге. Халыҡ һаны-72 683 кеше (2010 йылдың 31 декабренә ҡарата). Ҡала 66,92 км² майҙанды биләй. Рәсми коды — 09 4 62 000.

Тарих

1194 йылдағы документтарҙа епископ II Отто Бамберг тарафынан Баварияның киҫелгән урманы тип беренсе тапҡыр телгә алынған. 1200—1230 йылдар араһында Байройт ҡала байройт хоҡуғын ала. 1248 йылға тиклем ҡала хакимы булып граф Андекс-Мераниялар тора. 1248 йылда ҡала бургграф III Фридрих милкенә күсә һәм Гогенцоллерндар ҡулындағы дәүләттең бер өлөшөнә әйләнә. 1361 йылда император Карл IV бургграф V Фридрихҡа Кульмбах һәм Байройт өсөн тәңкә һуғыу хоҡуғын бирә.

1421 йылда тәүге тапҡыр Байройт географик картала күрһәтелә. Дәүләт бүленгәндән һуң, Байройт Кульмбах кенәзлегенең өлөшө булып китә. Бер нисә тапҡыр ҡала чума эпидемияһынан һәм һуғыштарҙан яфалана. 1430 йылда Гуситтар һуғышы барышында емерелә. 1528 йылда (Реформация башланғандан һуң 10 йыл үткәс) фФранконияның маркграф өлкәһе хакимдарылютеран диненә күсә.

Байройттың алтын быуаты маркграф ҡатын Вильгельмина, Пруссия короле I Фридрих Вильгельмдың өлкән ҡыҙы һәм Бөйөк Фридрихтың апаһы хакимлыҡ иткән осорҙа була. Ул бында бер нисә замок һәм парк төҙөй, улар бөгөнгө көнгә тиклем һаҡланған һәм ҡаланың йөҙөн билдәләп тора. Шулай уҡ уның заманында ЮНЕСКО-ның бөтә донъя мираҫы ҡомартҡыһы тип билдәләнгән Маркграф опера һарайы төҙөлгән.

1769 йылда Байройттың һуңғы маркграфы вариҫ ҡалдырмай вафат була. Байройт Ансбах кенәзлеге тарафынан аннексиялана. Бер аҙҙан һуң ҡала һәм уның тирә-яғы Пруссия провинцияһына әйләнә (1792), шунан Францияға (1806) һәм, ниһайәт, Баварияға ҡарай (1810).

1872 йылда ҡалаға композитор Рихард Вагнеркүсеп килә. Ул бында үҙенең иң күренекле әҫәрен: «Кольца Нибелунгов» — ижад итә. Икенсе донъя һуғышы ваҡытында, Гитлерҙың Вагнер фестивалдәренә ҙур иғтибар биреүе арҡаһында, Байройт нацизм идеология үҙәге булып һанала.

Бында ҡала үҫешенә етди этәргес көс булып 1975 йылда университет асыу тора.

Географияһы

Байройт ҡалаһы Ҡыҙыл Майнда, Майн йылғаһы башынан көньяҡтараҡ, Фихтель һәм Швейцария Франконияһы араһында урынлашҡан.

Ҡаланың административ бүленеше

Байройт 39 райондан тора:

1: Westliche Innenstadt
2: Östliche Innenstadt/Obere Röth
3: Cosima-Wagner-Straße/ Nürnberger Straße/Universitätsstraße
4: Südöstliche Innenstadt
5: Südwestliche Innenstadt
6: Birken
7: Justus-Liebig-Straße/Quellhöfe/Rückertweg
8: Leuschnerstraße/Ludwig-Thoma-Straße
9: Saas
10: Bismarckstraße/Friedrichstraße/Moritzhöfen
11: Freiheitsplatz/Malerviertel
12. Erlanger Straße/Wolfsgasse
13: Jakobshof
14: Hetzennest/Braunhof/Fantaisiestraße
15: Meyernberg
16: Nördlicher Roter Hügel
17: Grüner Hügel/Wendelhöfen
18: Kreuz
19: Herzoghöhe/Am Bauhof
20: Nördliche Innenstadt
21: Carl-Schüller-Straße/Bürgerreuther Straße/Gutenbergstraße
22: Gartenstadt
23: Bürgerreuth/Gravenreutherstraße
24: St. Georgen/Grüner Baum/Burg
25: Östliche Hammerstatt
26: Westliche Hammerstatt
27: Bernecker Straße/Insel/Riedelsberg
28: Industriegebiete St. Georgen
29: St. Johannis
30: Neue Heimat
31: Oberkonnersreuth
32: Laineck
33: Westlicher Roter Hügel
34: Eubener Straße/Furtwänglerstraße/Schupfenschlag/Hohe Warte
35: Seulbitz
36: Aichig/Grunau
37: Thiergarten/Destuben
38: Oberpreuschwitz
39: Wolfsbach

Халыҡ

Ҡалып:Pop DE-BY

Рәсми демографик күрһәткес за 1840—2011: Байройт

(халыҡ иҫәбе хәҙерге иҫәпкә алыу сиктәрендә: кеше)^[12]^[13]
Дата	1840-12-01	1871-12-01	1900-12-01	1925-06-16	1939-05-17	1950-09-13	1961-06-06	1970-05-27	1987-05-25	2011-05-09
Халыҡ	19636	21347	33506	39665	47731	62585	66219	69212	69813	70808

Демографик күрһәткестәр халыҡ иҫәбен алыу аралығы йылдарында 1960—2015: Байройт

(халыҡ иҫәбе 31 декабргә ҡарата: кеше)^[14]^[15]
Дата	1960	1970	1980	1990	2000	2009	2010	2011	2012	2013	2014	2015
Халыҡ	65288	69005	70633	72345	74153	72576	72683	71214	71482	71572	71601	72148

Иҡтисад

Производство компаниялары

medi GmbH & Co KG — медицина компрессион трикотаж етештереү һәм протез-ортопедия изделиелары етештереү.
Штайнгребер һәм улдары — пианино, рояль етештерә.

Мәҙәниәт

Ҡала даими үткәрелә торған Вагнер фестивалдәре менән данлыҡлы.

Билдәле шәхестәр

Ридель Август (1799—1883) — немец рәссамы, Байройтта тыуған.
Зигфрид Вагнер Байройтта тормошоноң һуңғы йылдарын үткәргән.
Макс Штирнер (1806—1856) — немец философы, Байройтта тыуған.
Макс Зенгер (1853—1903) — немец табип-акушеры, Байройтта тыуған.
Ференц Лист — композитор, 1886 йылдың 31 июлендә Байройтта вафат булған.
Браун Андрей Георгиевич (ырыу. 1937) — совет һәм ҡаҙағстан дәүләт эшмәкәре. Социалистик Хеҙмәт Геройы. Целиноград (Акмолинский) өлкәһенең (СССР, Ҡаҙағстан республикаһы) 1997—1986 йылдарҙағы етәксеһе.