Web3

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Semantik veb ilə səhv salmayın.

"Web3" (həmçinin Veb 3.0 olaraq tanınır [1][2][3]) Ümumdünya hörümçək torunun yeni bir iterasiyası olub, məzmunu desentralizasiya, blokçeyn texnologiyaları və token əsaslı iqtisadiyyat kimi konseptləri əhatə edən bir ideyadır.[4] Bəzi texnoloqlar və jurnalistlər onu Veb 2.0 ilə müqayisə ediblər. Burada məlumat və məzmunun əsasən "Böyük Texnologiya" adlandırılan sayca kiçik şirkətlər qrupunda mərkəzləşdiyini söyləyiblər.[5] "Web3" termini 2014-cü ildə Ethereum həmtəsisçisi Gavin Vud tərəfindən irəli sürülüb və bu ideya 2021-ci ildə kriptovalyuta həvəskarları, böyük texnologiya şirkətləri və vençur kapitalı firmaları tərəfindən maraqla qarşılanıb.[5][6] Web3 anlayışı ilk dəfə 2013-cü ildə təqdim edilmişdir.[7][8]

Tənqidçilər sərvətin kiçik bir qrup investor və fərdə mərkəzləşdirilməsi[9] və ya daha geniş məlumatların toplanması səbəbindən məxfiliyin itirilməsi ilə bağlı narahatlıqlarını ifadə etdilər.[10] İlon Mask və Cek Dorsi kimi milyarderlər "Web3"-ün dəbə görə deyilən sadə bir söz və ya marketinq termini kimi xidmət etdiyini iddia edirlər.[11][12][13]

Fon

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Veb 1.0 və Veb 2.0 müxtəlif texnologiyalar və formatlar vasitəsilə inkişaf etdiyi üçün Ümumdünya İnternet tarixindəki dövrlərə aiddir. Veb 1.0 təxminən 1989-cu ildən 2004-cü ilə qədər olan dövrə aiddir, burada əksər saytlar statik səhifələrdən ibarət idi və istifadəçilərin böyük əksəriyyəti məzmun istehsalçıları deyil, istehlakçılar idi.[14][15] Veb 2.0 "veb platforma kimi"[16] ideyasına əsaslanır və digər xidmətlər arasında forumlara, sosial mediaya və şəbəkə xidmətlərinə, bloqlara və vikilərə yüklənmiş istifadəçi tərəfindən yaradılmış məzmuna əsaslanır.[17] Veb 2.0 ümumiyyətlə 2004-cü ildə başlamış sayılır və indiki günə qədər davam edir.[16][18][5]

Terminologiya

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Web3 Tim Berners-Linin 1999-cu ildə Semantik veb konsepsiyasından fərqlidir.[19] 2006-cı ildə Berners-Li Semantik vebi Veb 3.0-ın bir komponenti kimi təsvir etdi. Bu blokçeyn kontekstlərində "Web3" mənasından fərqlidir.[20]

"Web3" termini Polkadot qurucusu və Ethereum həmtəsisçisi Gavin Vud tərəfindən 2014-cü ildə "blokçeyninə əsaslanan mərkəzləşdirilməmiş onlayn ekosistem"ə istinad edərək yaradılmışdır.[1] 2021-ci ildə "Web3" ideyası populyarlıq qazandı.[21] Kriptovalyuta həvəskarlarının yüksək profilli texnoloqlar və şirkətlərin investisiyaları sayəsində 2021-ci ilin sonuna doğru marağları artdı.[5][6] Vençur kapitalı firması Andreessen Horowitz-in rəhbərləri siyasətçilərin mübarizə apardıqları internetin tənzimlənməsi ilə bağlı sualları müzakirə etmək üçün 2021-ci ilin oktyabr ayında Vaşinqtona səfər etdilər.[22]

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 Edelman, Gilad. "What Is Web3, Anyway?". Wired (ingilis). ISSN 1059-1028. February 10, 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: December 3, 2021.
  2. ↑ Alford, Harry. "Crypto's networked collaboration will drive Web 3.0". TechCrunch (ingilis). September 16, 2021. November 10, 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: November 9, 2021.
  3. ↑ Khoshafian, Setrag. "Can the Real Web 3.0 Please Stand Up?". RTInsights (ingilis). March 12, 2021. March 12, 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: November 9, 2021.
  4. ↑ Fenwick, Mark and Jurcys, Paulius, The Contested Meaning of Web3 and Why it Matters for (IP) Lawyers (January 27, 2022). Available at SSRN: Şablon:SSRN or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.4017790
  5. ↑ 1 2 3 4 Mak, Aaron. "What Is Web3 and Why Are All the Crypto People Suddenly Talking About It?". Slate (ingilis). November 9, 2021. November 9, 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: November 9, 2021.
  6. ↑ 1 2 Read, Max. "Why Your Group Chat Could Be Worth Millions". Intelligencer (ingilis). October 24, 2021. October 24, 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: November 9, 2021.
  7. ↑ Bodrenko, Andrei I. "METHOD OF ORGANIZING E-MAIL" (ingilis). December 6, 2013. 2023-06-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-06-10.
  8. ↑ Bodrenko, Andrei I. "Video Calling System and Browser for I2P network" (ingilis). October 24, 2013. 2023-06-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-06-10.
  9. ↑ Kastrenakes, Jacob. "Jack Dorsey says VCs really own Web3 (and Web3 boosters are pretty mad about it)". The Verge. December 21, 2021. December 24, 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: December 22, 2021.
  10. ↑ "People are talking about Web3. Is it the Internet of the future or just a buzzword?". NPR.org (ingilis). November 21, 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-01-21.
  11. ↑ Locke, Taylor. "To Elon Musk, Web3 seems more like a 'marketing buzzword' than a reality". CNBC (ingilis). December 20, 2021. December 24, 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: December 24, 2021.
  12. ↑ "Jack Dorsey Stirs Uproar by Dismissing Web3 as a Venture Capitalists' Plaything". Bloomberg.com (ingilis). 2021-12-21. 2022-01-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-07-05.
  13. ↑ Macaulay, Thomas. "Elon Musk and Jack Dorsey are right to raise concerns about Web3". TNW | Hardfork (ingilis). 2021-12-21. April 18, 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-04-18.
  14. ↑ Cormode, Graham; Krishnamurthy, Balachander. "Key differences between Web 1.0 and Web 2.0". First Monday. 13 (6). June 2, 2008. October 25, 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: November 9, 2021.
  15. ↑ Carter, Jamie. "Back to basics: is Web 1.0 making a comeback?". TechRadar (ingilis). April 18, 2015. December 12, 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: December 12, 2021.
  16. ↑ 1 2 Hosch, William L. Web 2.0 // Encyclopedia Britannica. September 7, 2017. January 20, 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: November 9, 2021.
  17. ↑ Hosch, William L. "Web 2.0". Encyclopedia Britannica (ingilis). September 7, 2017. January 20, 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: December 12, 2021.
  18. ↑ O'Reilly, Tim. "What Is Web 2.0". O'Reilly. November 30, 2005. April 24, 2013 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: November 9, 2021.
  19. ↑ Shannon, Victoria. "A 'more revolutionary' Web". International Herald Tribune. May 23, 2006. November 26, 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: November 9, 2021.
  20. ↑ Shannon, Victoria. "A 'more revolutionary' Web". International Herald Tribune. 23 May 2006. November 26, 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 June 2006.
  21. ↑ Nield, David. "What Is Web3 and Why Should You Care?". Gizmodo (ingilis). December 14, 2021. February 9, 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: December 19, 2021.
  22. ↑ Feiner, Lauren. "Prominent Silicon Valley VC firm Andreessen Horowitz embarks on major crypto policy push in Washington". CNBC (ingilis). October 13, 2021. October 13, 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: November 9, 2021.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Web3&oldid=7265925"