Tibet: Redaktələr arasındakı fərq

Tibet
Tibet
	29°40′ şm. e. 91°04′ ş. u.HGYO
Ölkə	Çin;
Tarixi və coğrafiyası
Sahəsi	2.500.000 km²;
Mərkəzin hündürlüyü	4.380 m
Əhalisi
Əhalisi	3.002.166 nəf. (2010);
	Xəritəni göstər/gizlə Tibet
	Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Tarixə interaktiv şəkildə baxın

← Əvvəlki redaktə

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun

VizualVikimətn

Sətirdə

Səhifəsinin 10:49, 13 yanvar 2024 tarixinə olan son versiyası

Tibet (çin. 西藏 Şican, tib. བོད་ Bod, Bö, q.türk 𐱅𐰇𐰯𐰇𐱅 Tüpüt) — Mərkəzi Asiyada Tibet dağətəyində yerləşən tarixi-coğrafi ərazi. Fərqləndirici cəhəti tibet dili və tibet buddizmi olan mədəni və dini birlik.^[1] Yerli əhalisi — tibetlilərdir.

1950-ci ildə Çin tərəfindən işğal edildikdən sonra Tibet xarici vətəndaşlar üçün qapalı məkan olub. Yalnız 1984-cü ildə Çin mərkəzi hökumətinin icazəsindən sonra bura səyahət etmək imkanı yaranıb. Tibetin ərazisinə yalnız Çin hökumətinin nəzarəti altında turistik qrupların tərkibində daxil olmaq olar. Paytaxtı Lxasa şəhəridir. Şəhər VII əsrdə şahzadə Sronçzen Qamponun əmri ilə Tibetin rəsmi paytaxtına çevrilmişdir. Sonralar Lxasa paytaxt statusunu itirmiş və yalnız 1642-ci ildə Beşinci Dalay Lamanın əmri ilə yenidən paytaxt olmuşdur.

Adları və kökənləri

Çincə bə bölgəyə Şican (西藏) deyilir. Anlamı "Tibetli bölgəsi", şi - bölgə, can (zang) isə tibet dili, milləti, mədəniyyəti üçün işlənən sözdür.
Yerli əhalinin, Tibetlilərin mənbələrində བོད olaraq yazılırdı, bunun tələffüzü qədimi ləhcədə Bod idi, çağdaş ləhcədə isə Bö kimi tələffüz olunur.
Qədim türk dilində bu məkanın adı Tüpüt (𐱅𐰇𐰯𐰇𐱅) olaraq tanınırdı. Bu sözün qədim türkcə 𐱅𐰇𐰯𐰇‎ (töpö/töpü/tüpü - təpə) sözündən gəlməsi ehtimal olunur.^[2]
Mahmud Qaşqarlının məşhur Divanü Lüğat-it-Türk kitabında Qaraxanlı türkcəsində eyni qədim türk dilindəki kimi Tübüt (تُبُتْ) olaraq qeydə alınıb, lakin həmin əlifbada olmadığına görə P hərfinin işlənməməsini qeyd etmək olar.

Mətbəxi

Tibetdə ənənəvi içki – "düyü şərabıdır". Onun hazırlanması üçün qaynadılmış düyüyə xüsusi ədviyyatlar əlavə edilir, bir həftə saxlandıqdan sonra süzülür və nəticədə, cüzi spirtli ekzotik içki əldə olunur.

Tibet çayı digər çaylardan öz qeyri-adi dadı ilə fərqlənir.

Tibetin tanınmış tsampa yeməyi arpa unu, yağ, çay və ya arpa pivəsindən hazırlanır.

Təbabəti

Tibet təbabəti barədə məlumat XI əsrdə yazılmış və XVII əsrdə tərcümə olunmuş "Cud Şi" əsərində toplanıb. Burada əsas diqqət xəstəliyin müalicəsinə və uzunömürlülüyə ayrılır. Bəzi bölmələr yuxu, yemək, xəstəliklərin yaranma səbəbinə, hamiləlik, cinsi həyat və düzgün həyatın qaydalarına həsr olunub.

İstinadlar

↑ Tibet Arxivləşdirilib 2012-11-17 at the Wayback Machine // Britannica
↑ Bazin, Louis; Hamilton, James (1991), “L’origine du nom Tibet”, in Ernst Steinkellner, editor, , pages 9–28.

Həmçinin bax

Taşilunpo

Xarici keçidlər

[Britannica-1] Tibet Arxivləşdirilib 2012-11-17 at the Wayback Machine // Britannica

[2] Bazin, Louis; Hamilton, James (1991), “L’origine du nom Tibet”, in Ernst Steinkellner, editor, , pages 9–28.

[1]

[2]

@@ Sətir 1: / Sətir 1: @@
+{{mənbə azlığı}}
-[[Şəkil:Tibet in China (undisputed + other de-facto hatched) (+all claims hatched).svg|thumb|]]
+{{YM}}
-'''Tibet''' ({{lang-zh|西藏}}) — [[Mərkəzi Asiya]]da, [[Çin Xalq Respublikası]]nın qərbində yerləşən muxtar rayon.
+[[Fayl:Tibet Autonomous Region in China (undisputed + other de-facto hatched) (+all claims hatched).svg|thumb|]]
+'''Tibet''' ({{Dil-zh|西藏}} ''Şican'', {{dil-bo|བོད་}} ''Bod'', ''Bö'', {{dil-otk|𐱅𐰇𐰯𐰇𐱅}} ''Tüpüt'') — [[Mərkəzi Asiya]]da [[Tibet dağətəyi]]ndə yerləşən tarixi-coğrafi ərazi. Fərqləndirici cəhəti [[tibet dili]] və [[tibet buddizmi]] olan mədəni və dini birlik.<ref name="Britannica">[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/594898/Tibet Tibet] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20121117141741/http://www.britannica.com/EBchecked/topic/594898/Tibet |date=2012-11-17 }} // [[Britannica]]</ref> Yerli əhalisi — [[tibetlilər]]dir.
--ci ildə Çin tərəfindən işğal edildikdən sonra Tibet xarici vətəndaşlar üçün qapalı məkan olub. Yalnız 1984-cü ildə Çin mərkəzi hökumətinin icazəsindən sonra bura səyahət etmək imkanı yaranıb. Tibetin ərazisinə yalnız Çin hökumətinin nəzarəti altında turistik qrupların tərkibində daxil olmaq olar. Paytaxtı [[Lxasa]] şəhəridir. Şəhər VII əsrdə şahzadə Sronçzen Qamponun əmri ilə Tibetin rəsmi paytaxtına çevrilmişdir. Sonralar Lxasa paytaxt statusunu itirmiş və yalnız 1642-ci ildə Beşinci [[Dalay Lama]]nın əmri ilə yenidən paytaxt olmuşdur.
+[[1950-ci il]]də [[Çin]] tərəfindən işğal edildikdən sonra Tibet xarici vətəndaşlar üçün qapalı məkan olub. Yalnız 1984-cü ildə Çin mərkəzi hökumətinin icazəsindən sonra bura səyahət etmək imkanı yaranıb. Tibetin ərazisinə yalnız Çin hökumətinin nəzarəti altında turistik qrupların tərkibində daxil olmaq olar. Paytaxtı [[Lxasa]] şəhəridir. Şəhər VII əsrdə şahzadə Sronçzen Qamponun əmri ilə Tibetin rəsmi paytaxtına çevrilmişdir. Sonralar Lxasa paytaxt statusunu itirmiş və yalnız [[1642-ci il]]də Beşinci [[Dalay Lama]]nın əmri ilə yenidən paytaxt olmuşdur.
+== Adları və kökənləri ==
+* Çincə bə bölgəyə ''Şican'' (西藏) deyilir. Anlamı "Tibetli bölgəsi", ''şi'' - bölgə, ''can'' (zang) isə tibet dili, milləti, mədəniyyəti üçün işlənən sözdür.
+* Yerli əhalinin, Tibetlilərin mənbələrində བོད olaraq yazılırdı, bunun tələffüzü qədimi ləhcədə ''Bod'' idi, çağdaş ləhcədə isə ''Bö'' kimi tələffüz olunur.
+* [[Qədim türk dili]]ndə bu məkanın adı ''Tüpüt'' (𐱅𐰇𐰯𐰇𐱅) olaraq tanınırdı. Bu sözün qədim türkcə 𐱅𐰇𐰯𐰇‎ (''töpö/töpü/tüpü'' - təpə) sözündən gəlməsi ehtimal olunur.<ref>Bazin, Louis; Hamilton, James (1991), “L’origine du nom Tibet”, in Ernst Steinkellner, editor, , pages 9–28.</ref>
+* [[Mahmud Qaşqarlı]]nın məşhur [[Divanü Lüğat-it-Türk]] kitabında [[Qaraxanlı türkcəsi]]ndə eyni qədim türk dilindəki kimi ''Tübüt'' (تُبُتْ) olaraq qeydə alınıb, lakin həmin əlifbada olmadığına görə P hərfinin işlənməməsini qeyd etmək olar.
 == Mətbəxi ==
 Tibetdə ənənəvi içki – "düyü şərabıdır". Onun hazırlanması üçün qaynadılmış düyüyə xüsusi ədviyyatlar əlavə edilir, bir həftə saxlandıqdan sonra süzülür və nəticədə, cüzi spirtli ekzotik içki əldə olunur.
 Tibet çayı digər çaylardan öz qeyri-adi dadı ilə fərqlənir.
 Tibetin tanınmış tsampa yeməyi arpa unu, yağ, çay və ya arpa pivəsindən hazırlanır.
@@ Sətir 14: / Sətir 22: @@
 Tibet təbabəti barədə məlumat XI əsrdə yazılmış və XVII əsrdə tərcümə olunmuş "Cud Şi" əsərində toplanıb. Burada əsas diqqət xəstəliyin müalicəsinə və uzunömürlülüyə ayrılır. Bəzi bölmələr yuxu, yemək, xəstəliklərin yaranma səbəbinə, hamiləlik, cinsi həyat və düzgün həyatın qaydalarına həsr olunub.
+== İstinadlar ==
-[[Kateqoriya:Coğrafiya]]
+{{İstinad stili}}
+{{İstinad siyahısı}}
+== Həmçinin bax ==
+* [[Taşilunpo]]
+== Xarici keçidlər ==
-{{Link GA|de}}
-[[ace:Tibèt]]
+[[Kateqoriya:Tibet| ]]
-[[af:Tibet]]
-[[bar:Tibet]]
-[[bcl:Tibet]]
-[[be:Тыбецкі аўтаномны раён]]
-[[bg:Тибетски автономен регион]]
-[[bo:བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས།]]
-[[br:Rannvro Emren Tibet]]
-[[bs:Tibet]]
-[[bxr:Түбэд]]
-[[ca:Regió Autònoma del Tibet]]
-[[cs:Tibetská autonomní oblast]]
-[[da:Autonom Region Tibet]]
-[[de:Autonomes Gebiet Tibet]]
-[[el:Θιβέτ]]
-[[en:Tibet Autonomous Region]]
-[[eo:Tibeto]]
-[[es:Tíbet]]
-[[et:Tiibeti autonoomne piirkond]]
-[[eu:Tibeteko eskualde autonomoa]]
-[[fa:منطقه خودمختار تبت]]
-[[fi:Tiibet]]
-[[fr:Région autonome du Tibet]]
-[[gan:西藏]]
-[[gv:Tibet (ard hene-reiltagh)]]
-[[hak:Sî-tshông Tshṳ-tshṳ-khî]]
-[[he:המחוז האוטונומי הטיבטי]]
-[[hi:बोड स्वायत्त क्षेत्र]]
-[[hr:Tibet (regija)]]
-[[hu:Tibeti autonóm tartomány]]
-[[hy:Տիբեթի ինքնավար շրջան]]
-[[ia:Xizang]]
-[[id:Tibet]]
-[[is:Tíbet]]
-[[it:Regione Autonoma del Tibet]]
-[[ja:チベット自治区]]
-[[ka:ტიბეტის ავტონომიური რეგიონი]]
-[[ko:티베트 자치구]]
-[[ku:Tîbet]]
-[[lmo:Tibet (regiun autonoma)]]
-[[lt:Tibeto autonominis regionas]]
-[[lv:Tibetas autonomais reģions]]
-[[mr:तिबेट स्वायत्त प्रदेश]]
-[[ms:Kawasan Autonomi Tibet]]
-[[nl:Tibetaanse Autonome Regio]]
-[[nn:Den autonome regionen Tibet]]
-[[no:Den autonome region Tibet]]
-[[os:Тибеты автономон район]]
-[[pl:Tybetański Region Autonomiczny]]
-[[pnb:تبت]]
-[[pt:Região Autônoma do Tibete]]
-[[qu:Tibet Awtunumu Suyu]]
-[[ro:Regiunea autonomă Tibet]]
-[[ru:Тибетский автономный район]]
-[[sco:Tibet Autonomous Region]]
-[[simple:Tibet]]
-[[sk:Tibet (autonómna oblasť)]]
-[[sr:Тибет (аутономна област)]]
-[[su:Tibét]]
-[[sv:Tibet]]
-[[ta:திபெத் தன்னாட்சிப் பகுதி]]
-[[te:టిబెట్ స్వాధికార ప్రాంతం]]
-[[th:เขตปกครองตนเองทิเบต]]
-[[tl:Nagsasariling Rehiyon ng Tibet]]
-[[tr:Tibet Özerk Bölgesi]]
-[[ug:شىزاڭ ئاپتونوم رايونى]]
-[[uk:Тибетський автономний район]]
-[[vec:Tibet (rejon autonoma)]]
-[[vi:Khu tự trị Tây Tạng]]
-[[war:Naglulugaring nga Rehiyon han Tibet]]
-[[wuu:西藏]]
-[[yo:Agbègbè Aladawa Tibet]]
-[[za:Sihcang Swcigih]]
-[[zh:西藏自治区]]
-[[zh-classical:西藏]]
-[[zh-min-nan:Se-chōng Chū-tī-khu]]
-[[zh-yue:西藏]]

Tibet: Redaktələr arasındakı fərq

Səhifəsinin 10:49, 13 yanvar 2024 tarixinə olan son versiyası

Mündəricat

Adları və kökənləri

Mətbəxi

Təbabəti

İstinadlar

Həmçinin bax

Xarici keçidlər

Naviqasiya menyusu

Tibet


29°40′ şm. e. 91°04′ ş. u.^HGYO
Ölkə	Çin
Tarixi və coğrafiyası
Sahəsi	2.500.000 km²
Mərkəzin hündürlüyü	4.380 m
Əhalisi
Əhalisi	3.002.166 nəf. (2010)
Xəritəni göstər/gizlə Tibet
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Tibet: Redaktələr arasındakı fərq

Səhifəsinin 10:49, 13 yanvar 2024 tarixinə olan son versiyası

Adları və kökənləri

Mətbəxi

Təbabəti

İstinadlar

Həmçinin bax

Xarici keçidlər

Naviqasiya menyusu

Axtar