Dalida
Dalida | |
|---|---|
 | |
| Vida | |
| Nacimientu |
Shubrā (es)  [1], 17 de xineru de 1933[2] |
| Nacionalidá |
 Exiptu (1933 -  Francia (1961 - |
| Llingua materna |
árabe exipcianu italianu |
| Muerte | XVIII Distritu de París[3], 3 de mayu de 1987[2] (54 años) |
| Sepultura |
Cementerio de Montmartre (es) [4] |
| Causa de la muerte | sobredosis |
| Familia | |
| Padre | Pietro Gigliotti |
| Madre | Giuseppina Gigliotti |
| Casada con | Lucien Morisse (1961 – década de 1960) |
| Pareyes |
Christian de La Mazière Luigi Tenco Richard Chanfray Alain Delon |
| Hermanos/es | |
| Estudios | |
| Llingües falaes |
francés[5] inglés árabe exipcianu castellanu italianu |
| Oficiu | actriz de cine, cantante, modelu, baillarina |
| Premios | |
| Seudónimos | Dalida |
| Xéneru artísticu |
chanson pop cantar tradicional Música discu música árabe (es) |
| Mena de voz | contraltu |
| Instrumentu musical | voz |
| Discográfica |
Barclay Orlando |
| IMDb | nm0197931 |
 | |
 | |
Dalida (17 de xineru de 1933, Shubrā (es) – 3 de mayu de 1987, XVIII Distritu de París) foi una cantante y actriz de nacionalidá italiana y francesa que nació n'Exiptu.
instalándose en Francia, conoz el so primer ésitu de cantante con títulu Bambino, en 1956[6]. Dándose forma un repertoriu que reagrupa cerca de 2 000 cantares, ye interpretáu en numberoses llingües, faise una gran cara del cantar francés y una estrella a escala internacional. Tamién participó na popularización de ciertos xéneros musicales como'l twist, el folk, el discu, el reggae, la pop o inclusive'l raï.
En 1981 foi la primer muyer en recibir un discu de diamante en reconocencia a la cantidá de copies vendíes, que-y valieron un total de 55 disco d'oru a lo llargo de la so carrera[7]. Ente los sos ésitos más conocíos se listan Bambino, Les enfants du pirée, T'aimer follement, Ciao Amore Ciao, Je Suis Malade, Dala Dirladada, Gigi l'amorosu, Paroles...Paroles..., Il Venait D'avoir 18 Ans, J'attendrai, Le Lambeth Walk, Avec Le Temps, Salma Yá Salama, o Soleil, Soleil, Laissez-moi danser y Mourir sur scène[8]. Colos títulos J'attendrai y Besame enforma, Dalida ye una de les primeres artistes franceses qu'interpreten canciones disco. Rexistró numberosos duos con personalidaes de la escena mundial como Julio Iglesias, Johnny Hallyday, Mireille Mathieu, Nana Mouskouri, Petula Clark, Charles Aznavour, Claude François, Sheila, Johnny Mathis, Umberto Tozzi o inda Gloria Lasso.
Suicidar en 1987, dellos meses dempués de ser l'actriz principal de la película dramática « Le sixième jour ». La so muerte intervién en consecuencia de dellos drames personales, de los que la muerte brutal del so compañeru Luigi Tenco, los que lu conduxera a una tentativa de suicidiu venti años antes.
Ella vendió más de 140 millones de discos en tol mundu[9].
Biografía
[editar | editar la fonte]Iolanda Cristina Gigliotti —darréu'l so primer nome sería afrancesáu como Yolande— nació'l 17 de xineru de 1933 en Choubrah, un barriu a les puertes d'El Cairu, nel senu d'una familia de clase media. Los sos padres yeren calabreses orixinarios de Serrastretta, na provincia de Catanzaro. Iolanda foi la segunda de tres hermanos. El so proxenitor yera primer violín de la Ópera d'El Cairu[10].
En 1954 ye escoyida Miss Exiptu[6]. Esi mesmu añu treslladar a Francia col enfotu de faese un espaciu nel cine galu.
En 1955 Dalida forma parte del repartu na película A Glass and a Cigarette empobinada por Niazi Mostafa y basada nuna hestoria de Abdel Aziz Salam. N'este mesmu filme, Dalida canta una tema inédita tituláu "La Lluna Negra".
En 1956 graba'l so primer cantar, Madona, una versión en francés d'un ésitu d'Amália Rodrigues. Siguirálu 039;'Bambino, unu de los sos grandes ésitos, una traducción de la cantar napolitán Guaglione, compuesta por Giuseppe Fanciulli (música) y el lletrista Nisa. En principiu taba destinada a conocese na voz de Gloria Lasso, pero Lucien Morisse, direutor de programación de Radio Europe 1, fai-y grabala nuna nueche. Na emisora oise constantemente y Dalida consigue un discu d'oru.
En marzu de 1957 presentar nel teatru Olympia de París acompañando a Charles Aznavour y en setiembre a Gilbert Bécaud.
En 1959 llogra ex aequo con Tinu Rossi el Oscar del cantar y unu dempués el Oscar de Radiu Monte Carlo como vedette preferida de l'audiencia y el gran premiu del cantar pola interpretación en francés de Romántica, cantar ganador del Festival de Sanremo.
El 8 d'abril de 1961 casóse con Lucien Morisse, pero pocos meses dempués abandónalu pol nuevu pintor Jean Sobieski, padre de l'actriz Leelee Sobieski. N'avientu de 1961 presentar nel Olympia como estrella principal, con gran ésitu.
En 1967 presentar en Sanremo, xunto al cantautor italianu Luigi Tenco, la so pareya d'entós, col cantar compuestu por él Ciao amore, ciao. Dempués de ser refugada la composición por un xuráu y pol públicu, Luigi Tenco suicídase, un asuntu qu'entá nun paez tar del tou esclariáu[11]. A finales de 2005 un fiscal italianu reabrió'l casu,[12] al paecer una muerte mal investigada y rápido archivada pos nun hubo nin autopsia nin prueba pericial sobre la nota de suicidiu.
En 1972 escuchar en Méxicu, n'Estaos Xuníos y en Hispanoamérica la so voz acompañada del actor Alain Delon interpretando la melodía "Paroles, Paroles" (Pallabres, pallabres) n'idioma francés con gran aceptación nesos llugares yá mentaos. Tanto ésitu tuvo qu'esa melodía foi darréu traducida al idioma español y al idioma inglés.
En 1975, Dalida vuelve poner de moda'l cantar J´attendrai pero esta vegada afecha a la música discu, El cantar foi cantada orixinalmente por Rina Ketty en 1938; al poco tiempu grabar tamién Tinu Rossi y Jean Sablon. El cantar ye una adautación de la italiana Tornerai (lletra de Nino Rastelli y música de Dino Olivieri), inspirada nuna melodía de Madama Butterfly.
En 1981 Dalida ye la primer cantante en recibir un discu de diamante[13]. A lo llargo de la so carrera consiguió cincuenta y cinco discos d'oru interpretaos en diez idiomes, y vendió un total de 140 millones de discos.
En 1985 vuelve a Exiptu pa rodar la película L'a el-Yawm al-Sadis (Le sixième jour en Francia) del direutor Youssef Chaine, que lu trai escelentes crítiques, anque tamién múltiples alcordances que la acoradarán mientres los sos últimos meses.
Ciao Dalida
[editar | editar la fonte]Dalida morrió'l 3 de mayu de 1987 de resultes d'una sobredosis de somníferos, na soledá de la so maraviyosa casa de la rue d´Orchampt nº 11 bis, sita nel barriu parisín de Montmartre[14]. Cuntaba 54 años. Siguía asina la sienda que tamién siguieren los sos trés grandes amores: Luigi Tenco (muertu en 1967), Lucien Morisse (primer maríu de Dalida, que suicídase en 1970) y Richard Chanfray (suicidáu en 1983). Al pie del so cuerpu atopó una nota de despidida: La vie m'est insupportable... Pardonnez-moi (La vida yeme insoportable... Perdonáime). Ta soterrada na capital francesa, nel campusantu de Montmartre.
La muerte de Dalida dexó conmocionada a Francia entera. Nel funeral, Claude Manceron, oficialmente en nome del presidente de la República, François Mitterrand, faló en nome de tola nación al espresar como despidida: «Yolanda, adiós. Dalida, gracies».
El mitu
[editar | editar la fonte]Dende la so muerte Dalida convirtióse en toa una figura de cultu pa una nueva xeneración d'aficionaos[15].
En 1997, foi inaugurada la plaza de Dalida, ente les cais Girardon y Abreuvoir del so amáu París.
En 2005 la direutora Joyce Buñuel, nuera de Luis Buñuel, realizó una mini serie pa la televisión francesa sobre la so vida, titulada "Dalida".[16] Protagonizada pola actriz italiana Sabrina Ferilli, anque la voz apaecía doblada por Vittoria Scognamiglio, y cola participación de Christopher Lambert, como Richard Chanfray conde de Saint-Germain, y Alessandro Gassman, como Luigi Tenco.
Del 11 de mayu a setiembre de 2007, la Municipalidá de París conmemoró'l XX aniversariu de la muerte de Dalida con una esposición de los sos traxes y fotografíes inédites[17].
Los sos ésitos (1956-1987)
[editar | editar la fonte]Dalida grabó cantares en diez idiomes. Ye difícil numberar toles temes qu'ella dexó rexistraos: cerca de 500 cantares en francés, 200 n'italianu y otres 200 en distintos idiomes: inglés, árabe, español, alemán, hebréu, griegu, neerlandés, turcu y xaponés[18]. Dalgunos de los sos mayores ésitos fueron:
- À ma manière (1980)
- Am Tag als der Regen kam (1973), lletra d'Ernst Bader
- Amore Scusami (1964)
- Amoureuse de la vie (1977)
- Anima Mia (1974)
- Aranjuez la tua voce (1967)
- Avec le temps (1971), versión d'un cantar del cantautor Léo Ferré.
- Bambino (1956)
- Bang Bang (1966)
- Bésame mucho (Embrasse-moi) (1976), boleru compuestu por Consuelo Velázquez en 1940.
- Paroles, paroles (con Alain Delon) (1973) (lletra de Michaële )
- Bravo (1983)
- Buenas Noches mi Amor (1957)
- C´etait mon ami (1984)
- Ciao Amore, Ciao (1967)
- Ciao, Ciao Bambina (1959)
- Come Prima (Tu me donnes) (1958)
- Comme disait Mistinguett
- Concerto pour une voix (1970)
- Ça me fait rêver (1978) con Bruno Guillain
- Danza (1982)
- Darla Dirladada (1970)
- Ensemble (1982)
- Et de l'amour... de l'amour (1975) con Richard Chanfrey como « St-Germain »
- Eux (1963)
- Fini, la comédie (1981)
- Garde-moi la dernière danse (1961)
- Génération 78 (1978) con Bruno Guillain
- Gigi l'amoroso (1974) (lletra de Michaële)
- Gondolier (1958)
- Hava Naguila (1958)
- Helwa ya balady
- Histoire d'un amour (1957)
- Il faut danser reggae (1979)
- Il Silenzio (Bonsoir mon amour) (1965)
- Il venait d'avoir 18 ans / 18 Anni / He must have been eighteen (1973), compuestu por Pascal Sevran
- Ils ont changé ma chanson (1970)
- Itsi bitsi petit bikini (1960) : versión del cantar de Brian Hyland : Itsy bitsy teenie weenie yellow polka dot bikini
- J'attendrai / Tornerai (1975)
- Je reviens te chercher (1967)
- Je suis malade (1973), versión d'un cantar de Serge Lama
- Jouez Bouzouki (1982)
- Jusqu'au bout du rêve
- Kalimba de Luna (1984), versión d'un cantar de Boney M
- Laissez-moi danser
- L'amour et moi (1981)
- L'An 2005 (1969)
- L'Arlequin de Tolède / Arlecchino (1960)
- L'Innamorata (1984)
- L'ultimo valzer (1967)
- La chanson du Mundial '82 (1982)
- La colpa e tua (1971)
- La Danse de Zorba / La Danza di Zorba (1965/1986)
- La leçon de Twist (1962)
- La Mamma (1975, inédit 1996)
- La Sainte Totoche (1965)
- La vie en rose (1965/1976), lletra d'Édith Piaf, música de Louiguy (Louis Gugliemi) y Marguerite Monnot, grabada pola so autora en 1945.
- Lady d'Arbanville (1970), versión d'un cantar de Cat Stevens
- Le Flamenco (1965)
- Le jour du retour (1963)
- Le jour le plus long (1962)
- Le jour où la pluie viendra (1958/1982)
- Le Lambeth Walk / The Lambeth Walk (1978)
- Le petit bonheur (1976)
- Le petit Gonzalès (1962)
- Le promesse d'amore (1969)
- Le ranch de Maria (1957)
- Le restaurant italien (1983)
- Les feuilles mortes, lletra de Jacques Prévert, música de Joseph Kosma
- Le Sixième Jour (1986)
- Le temps d'aimer (1985)
- Le temps des fleurs (1968), versión d'un cantar de Mary Hopkin Those where the days
- Le Vénitien de Levallois (1985)
- Les anges noirs (1968)
- Les choses de l'amour (1971)
- Les enfants du Pirée (1960). Música y lletra orixinal: Mános Hadjidakis, lletra francesa Jacques Larue. Títulu orixinal: Ta pedia tou Pirea.
- Les Gitans (1958)
- Les hommes de ma vie (1986)
- Les grilles de ma maison (1967)
- Les p'tits mots (1983)
- Love in Portofino (1959)
- Lucas (1983) (lletra de Michaële)
- Ma vie je la chante (1974)
- Mama (1967)
- Mama Caraïbo (1986)
- Maman, la plus belle du monde (1957)
- Mamina (1970)
- Marjolaine (1981)
- Milord (1960)
- Monday, Tuesday...Laissez-moi danser / Let me dance tonight (1979)
- Mourir sur scène (1983)
- Ne lui dis pas (1975) (paroles de Michaële)
- Nuits d'Espagne (1961)
- Nostalgie (1981)
- Oh! Lady Mary (1969)
- Ô Sole Mio (1960)
- Parce que je ne t'aime plus (1986)
- Parle plus bas (Le Parrain) (1972)
- Parlez-moi de lui (1966)
- Paroles... Paroles... (1972) con Alain Delon (de Mina y Alberto Lupo, lletra de Michaële)
- Pour te dire je t'aime (1984)
- Quand je n'aime plus je m'en vais (1981)
- Quand on n'a que l'amour (1957/1979)
- Salma Ya Salama (1977), del compositor exipcianu Sayed Darwich.
- Si j'avais des millions (1968) (versión de If I Were A Rich Man, que volverá ser un ésitu col dúu Gwen Stefani y Eve), col títulu de Rich Girl en 2004)
- Soleil / Mediterraneo (1984)
- Téléphonez-moi (1983)
- T'aimer follement (1960)
- Ti Amo (Je t'aime) (1977)
- Tico, tico
- Une femme à quarante ans (1981)
- Vado Via (1973)
- Voilà pourquoi je chante
Filmografía
[editar | editar la fonte]- 1954: Joseph et ses frères con Omar Sharif
- 1954: Le masque de Toutankhamon
- 1954: Un verre, une cigarette
- 1957: Brigade des mœurs
- 1958: Rapt au deuxième bureau
- 1960: Parlez-moi d'amour
- 1963: L'inconnue de Hong Kong de Jacques Poitrenaud con Serge Gainsbourg
- 1965: Ménage à l'italienne con Ugo Tognazzi
- 1968: Io ti amu
- 1977: Comme sur des roulettes de Guy Lux
- 1977: Dalida pour toujours documental
- 1986: Le sixième jour de Youssef Chahine
Referencies
[editar | editar la fonte]- ↑ Afirmao en: Gemeinsame Normdatei. Data de consulta: 15 avientu 2014. Llingua de la obra o nome: alemán. Autor: Biblioteca Nacional d'Alemaña.
- ↑ 2,0 2,1 Afirmao en: Gemeinsame Normdatei. Data de consulta: 2 mayu 2014. Llingua de la obra o nome: alemán. Autor: Biblioteca Nacional d'Alemaña.
- ↑ Afirmao en: Gemeinsame Normdatei. Data de consulta: 31 avientu 2014. Llingua de la obra o nome: alemán. Autor: Biblioteca Nacional d'Alemaña.
- ↑ Afirmao en: Find a Grave. Data de consulta: 29 xunu 2024. Llingua de la obra o nome: inglés.
- ↑ Identificador CONOR.SI: 81744483. Afirmao en: CONOR.SI.
- ↑ 6,0 6,1 «Dalida site Officiel - Son histoire||du Caire à Paris» (francés). Consultáu'l 30 d'avientu de 2017.
- ↑ Dalida n'español (consultáu'l 23/03/2008
- ↑ (en francés) VIDÉO - Les 8 titres forts de la carrière de Dalida. RTL.fr. http://www.rtl.fr/culture/medies-people/videos-dalida-les-8-titres-forts-qui-ont-marque-sa-carriere-7786671321. Consultáu'l 30 d'avientu de 2017.
- ↑ «Biographie de Dalida - Universal Music France» (francés). Consultáu'l 2 d'avientu de 2017.
- ↑ «Dalida - Biographie, discographie et fiche artiste» (francés). Consultáu'l 30 d'avientu de 2017.
- ↑ Ridet, Philippe (20 de xineru de 2017) (en francés). Dalida et Luigi, ils se sont tant aimés. Monde.fr. ISSN 1950-6244. http://www.lemonde.fr/m-moyen-format/article/2017/01/20/dalida-et-luigi-ils-se-sont-tant-aimes_5066157_4497271.html. Consultáu'l 30 d'avientu de 2017.
- ↑ «Periódicu d'Aragón». Archiváu dende l'orixinal, el 2007-10-10.
- ↑ Kiko. «Dalida site Officiel - Les récompenses» (francés). Consultáu'l 30 d'avientu de 2017.
- ↑ (en francés) 3 mai 1987, Dalida se donne la mort à son domicile parisien. La Croix. 3 de mayu de 2017. ISSN 0242-6056. https://www.la-croix.com/Debats/Ce-jour-la/3-1987-Dalida-donne-mort-domicile-parisien-2017-05-03-1200844157. Consultáu'l 30 d'avientu de 2017.
- ↑ (en francés) Dalida, une vie ente strass et stress. ladepeche.fr. https://www.ladepeche.fr/article/2004/10/26/299405-dalida-une-vie-ente-strass-et-stress.html. Consultáu'l 30 d'avientu de 2017.
- ↑ «Dalida, miniserie tv». Archiváu dende l'orixinal, el 2017-02-05.
- ↑ (en francés) Dalida, une garde-robe de la ville à la scène. Palais Galliera | Musée de la mode de la Ville de Paris. http://www.palaisgalliera.paris.fr/fr/expositions/dalida-une-garde-robe-de-la-ville-la-scene. Consultáu'l 30 d'avientu de 2017.
- ↑ Kiko. «Dalida site Officiel - Afrique du Sud» (francés). Archiváu dende l'orixinal, el 2019-03-29. Consultáu'l 30 d'avientu de 2017.
Enllaces esternos
[editar | editar la fonte]
Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Dalida.- dalida-show.com (en francés)
- Dalida el so IMDb (n'inglés)
