Ir al contenido

Ebro

De Biquipedia
(Reendrezau dende Río Ebro)
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Ebro
Ebre

O río Ebro en trescruzando Zaragoza.
Administración
Estaus {{{estaus}}}
Cheografía
Longaria 910 km
Altaria d'o naixedero 1980 m
Naixedero Fontibre
Desembocadura Mar Mediterranio
Hidrolochía
Superficie d'a cuenca 83.093 km²
Cabal meyano 426 m³/s
Mapa

L'Ebro en Aragón
Mapa d'a cuenca d'Ebro, con os suyos afluents
Vista d'o río Ebro y o Puent de Piedra dende a torre d'o campanal d'a Basilica d'o Pilar.

L'Ebro (en catalán Ebre) ye o río mas cabaloso d'a Peninsula Iberica, recorre a val d'o suyo nombre en dirección norueste-sudeste. Tien una longaria total de 910 km y 83.093 km² superficie de cuenca.

Naixe en Fontibre (d'o latín Fontes Iberis, Fuents de l'Ebro, en griego Έβρος) amán de Reinosa, en a Comunidat Autonoma de Cantabria, pasando por Miranda d'Ebro, Haro, Logronyo, Tudela, Alagón, Zaragoza, Mequinenza y Tortosa.

Os prencipals macizos montanyosos que amugan a suya cuenca son: os Pireneus a lo norte, o Sistema Iberico a lo sud y os Picos d'Europa en o suyo naixedero.

Desemboca en o mar Mediterranio en Deltebre (Delta d'Ebro), a mán de Tortosa y d'Amposta (zaguera ciudat por a que pasa) (Tarragona), formando un Delta a on a Isla de Buda divide a corrient en dos brazos prencipals (Golas Norte y Sud). O Delta d'Ebro cubre 330 km², un 20% d'os cuals son arias naturals y a resta ye superficie agricola y urbana; os campos de roz en o Delta cubren unas 21.000 ha.

L'Ebro tien as suyas creixitas mas cutianas en a estación freda, d'octubre a marzo, anque a vegatas se producen incluso en mayo con influencia d'o mayenco en os Pireneus. As baixatas se producen en estiu: de chulio a octubre, en Miranda d'Ebro y de remates d'agosto a primers de setiembre en Tortosa.

As auguas de l'Ebro s'aproveitan en muitos puntos ta o regano por meyo d'as canals Imperial y de Taust. O suyo cabal ye regulato por os entibos de l'Ebro, Mequinenza y Ribarroya. Istos entibos fan que en l'actualidat en o Delta se produzca un fenomeno cheolochico clamato regresión, porque aturan os sedimentos que deberban arribar a la desembocadura.

O suyo nombre deriva de l'antigo toponimo Iber, que da tamién nombre a los lugars ibers. En basco "ibar" significa ribera u márguin d'o río.

Datos basicos

[editar | modificar o codigo]
A Basilica de Nuestra Sinyora d'o Pilar y o puent de Piedra sobre o río Ebro en Zaragoza, a capital d'Aragón.

Afluents prencipals

[editar | modificar o codigo]
L'Ebro a o suyo paso por Miravet.

Por a ezquierda

[editar | modificar o codigo]

Por a dreita

[editar | modificar o codigo]

Entibo d'Ebro en su curso alto.

Entibos de Mequinenza y Ribarroya en lo suyo curso baixo.

Producción hidroelectrica

[editar | modificar o codigo]

En Aragón se troban instalatas:

  • 74 centrals en a provincia de Uesca con una potencia instalata de 847.297 kW con una producción d'electrecidat de 2.787.000.000 kW/h.
  • 30 centrals en a provincia de Zaragoza con una potencia instalata de 372.437 kW con una producción d'electrecidat de 761.000.000 kW/h.
  • 34 centrals en a provincia de Teruel con una potencia instalata de 24.135 kW con una producción d'electrecidat de 28.000.000 kW/h.

Rechimen fluvial

[editar | modificar o codigo]

L'Ebro ye un río cabaloso pero con un cabal irregular, a remates d'estiu tien cerenyas baixatas y en primavera, con o mayenco en os Pireneus tien o suyo maximo cabal. En Tortosa ha arribato a tener un caval de 32m³/s en periodo d'ixuquera y se superoron os 10.000 m³/s en bella creixita.

As prencipals inundacions en Zaragoza dende remates d'o sieglo XIX son:

  • marzo 1888 3.760 m³/s
  • chinero 1891 3.250 m³/s
  • febrero 1892 3.790 m³/s
  • chinero 1895 3.118 m³/s
  • marzo 1930 3.600 m³/s
  • aviento 1930 3.000 m³/s
  • octubre 1937 3.000 m³/s
  • chinero 1941 4.000 m³/s
  • febrero 1952 3.260 m³/s
  • chinero 1961 4.130 m³/s
  • noviembre 1966 3.154 m³/s
  • febrero 2003 2.957 m³/s
  • marzo 2003 2.220 m³/s
  • abril 2007 2.282 m³/s

Os ríos Isuela (río de Uesca afluent d'o Flumen; río de Zaragoza afluent de l'Aranda) y Cidacos (con a mesma pronuncia y diferent grafía en espanyol: Cidacos río riojano y Zidacos, río navarro) son afluents con o mesmo nombre, por a marguin dreita y por a ezquierda.

Se veiga tamién

[editar | modificar o codigo]

Vinclos externos

[editar | modificar o codigo]


Afluents d'o río Ebro
Marguin izquierda Nela · Xerea · Bayas · Zadoya · Ega · Aragón · Arba · Galligo · Segre
Marguin dreita Oca · Tirón · Nacheriella · Iregua · Leza · Cidacos · Alhama · Queiles · Uecha · Xalón · Uerba · Chiner · Lopín · Aguas · Martín · Regallo · Guadalop · Matarranya