Gaan na inhoud

Svalbard

Wysig skakels
Koördinate: 78°54′N 18°01′O / 78.900°N 18.017°O / 78.900; 18.017
in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Svalbard
Die ligging van Svalbard in Europa
Die ligging van Svalbard in Europa
Geografie

Ligging Noordelike Atlantiese Oseaan
Koördinate 78°54′N 18°01′O / 78.900°N 18.017°O / 78.900; 18.017
Argipel Svalbard

Oppervlakte 61 022 vk km
Hoogste punt Newtontoppen 1 713 m
Administrasie
Vlag van Noorweë Noorweë
Provinsie Svalbard
Sysselmann van Svalbard Kjerstin Askholt

Hoofstad Longyearbyen
Grootste stad Longyearbyen (2 932 (2011)[1])

Demografie
Bevolking 2 932

Bevolkingsgroepe 72% Noorweegs
16% Russies/Oekraïens
12% Ander
.sj is toegeken as Internet-topvlakdomein maar word nie gebruik nie[2]

Svalbard is ’n argipel in die Noordpoolstreek wat die mees noordelike deel van Noorweë vorm. Dit lê ongeveer 650 km noord van die Europese vasteland, halfpad tussen Noorweë op die vasteland en die Noordpool. Die eilandgroep lê tussen 74° en 81° noord (binne die Arktiese Sirkel) en 10° en 35° oos. Spitsbergen is die grootste eiland, gevolg deur Nordaustlandet en Edgeøya. Die administratiewe sentrum is Longyearbyen en ander nedersettings sluit die Russiese myngemeenskap van Barentsburg, die navorsingsgemeenskap by Ny-Ålesund en Sveagruva, ’n mynbuitepos, in. Die argipel is onder die administrasie van die Goewerneur van Svalbard.

Die eilande is die eerste keer as ’n walvisjagbasis in die 17de en 18de eeue gebruik, maar is daarna weer verlaat. Aan die begin van die 20ste eeu is begin met die ontginning van steenkool en verskeie permanente gemeenskappe is daar gevestig. Die Spitsbergenverdrag van 1920 erken Noorweegse soewereiniteit en die Svalbard-wet van 1925 het Svalbard ’n regmatige deel van die Koninkryk van Noorweë gemaak. Hierdie wet het ook verseker dat Svalbard ’n vrye ekonomiese en gedemilitariseerde gebied is. Die Noorweegse Store Norske en die Russiese Arktikugol is die enigste mynmaatskappye wat op die eilande werksaam is. Navorsing en toerisme het belangrike aanvullende industrieë geword. Twee groot navorsingsfasiliteite is die Universiteitsentrum in Svalbard en die Svalbard Wêreldsaadkelder. Daar is geen paaie tussen nedersettings nie en daar word van sneeumobiele, vliegtuie en bote gebruik gemaak. Svalbard Lughawe, Longyear dien as die poort na Europa.

Die argipel het ’n Arktiese klimaat maar het heelwat hoër temperature as ander areas wat op dieselfde breedtegraad lê. Die flora trek voordeel uit die lang middernagson om op te maak vir die poolnag. Svalbard is die broeiplek vir baie seevoëls en daar is ook ysbere, rendiere en seesoogdiere. Twee derdes van die argipel word ingeneem deur sewe nasionale parke en 23 natuurreservate, wat die grootliks onaangeraakte dog brose omgewing beskerm. Sestig persent van die argipel is gletser en daar is baie berge en fjords.

Geografie

[wysig | wysig bron]
’n Topografiese kaart van Svalbard
Nasa-Satellietbeeld van Svalbard

Svalbard is ’n argipel tussen die Arktiese Oseaan, Barentssee, Groenlandsee en die Noorse See en maak die noordelikste deel van Noorweë uit.[3] Die verdrag definieer Svalbard as alle eilande, eilandjies en rotse van 74° tot 81° noorderbreedte en van 10° tot 35° oosterlengte.[4][5] Die eilande beslaan ’n oppervlak van 61 022 km² en Spitsbergen, wat meer as die helfte van die argipel uitmaak, is die grootste eiland, gevolg deur Nordaustlandet en Edgeøya.[1] Al die nedersettings is op Spitsbergen behalwe vir die meteorologiese buiteposte op Beereiland en Hopen.[3] Die Noorweegse staat het beheer geneem oor alle onopleëiste grond (dit is 95.2% van die argipel) ten tyde van die inwerkingtreding van die Spitsbergenverdrag; Store Norske besit 4%, Arktikugol besig 0.4% en ander privaateienaars besit 0.4%.[6]

Svalbard is geleë in die noordwestelike hoek van die Eurasiese plaat. Die seebodem na die suide en ooste is vlak (ongeveer 200 tot 300 m) terwyl die noorde en weste tot ongeveer 4 km diep is. Noord van Svalbard is pakys en die Noordpool en die Noorweegse vasteland lê na die suide. Die Russiese argipel Franz Josef-land en Nowaja Zemlja lê na die ooste en Groenland na die weste.[7]

Omdat dit noord van die Arktiese Sirkel geleë is, ervaar Svalbard die middernagson in die somer asook die poolnag in die winter. By 74° noord duur die middernagson 99 dae en die poolnag 84 dae terwyl dit by 81° noord onderskeidelik 141 en 128 dae duur.[8] In Longyearbyen duur die middernagson van 20 April tot 23 Augustus en die poolnag van 26 Oktober tot 15 Februarie.[4] In die winter kan die kombinasie van ’n volmaan en reflekterende sneeu addisionele lig bied.[8]

Vergletsering dek ongeveer 36 502 km², of 60% van Svalbard; 30% is onvrugbare rots terwyl 10% begroei is.[7] Die grootste gletser is Austfonna (8 412 km² op Nordaustlandet, gevolg deur Olav V Land en Vestfonna. Gedurende die somer is dit moontlik om van Sørkapp in die suide tot by die noorde van Spitsbergen te ski, met slegs ’n klein gedeelte wat nie deur sneeu of gletser bedek is nie. Kvitøya is 99,3% bedek deur gletser.[9]

Die landvorme van Svalbard is geskep deur herhaaldelike ystydperke, waar gletsers van die plato in die fjords, valleie en berge gesny het.[10] Die hoogste piek is Newtontoppen (1 712 m) gevolg deur Perriertoppen (1 712 m), Ceresfjellet (1 675 m), Chadwickryggen (1 640 m) en Galileotoppen (1 637 m). Die langste fjord is Wijdefjorden (108 km) gevolg deur Isfjorden (107 km), Van Mijenfjorden (83 km), Woodfjorden (64 km) en Wahlenbergfjorden (46 km).[11] Svalbard is deel van die Hoog-Arktiese Groot Vulkaniese Provinsie[12] en het Noorweë se grootste aardbewing op 6 Maart 2009 beleef; die aardbewing het 6.5 op die Richterskaal gemeet.[13]

Geskiedenis

[wysig | wysig bron]
Die walvisjagstasie van die Amsterdamse kamer van die Noordse Compagnie in Smeerenburg, deur Cornelis de Man (1639), maar gebaseer op ’n skildery van ’n Dansk hvalfangststation (Deense walvisjagstasie) deur A.B.R. Speeck (1634), wat die Deense stasie in Kopenhagenbaai (Kobbefjorden) verteenwoordig het.

Noormanne het Svalbard waarskynlik so vroeg as die 12de eeu ontdek. Tradisionele Noorse vertellings van ’n land genaamd Svalbarð — letterlik koue kus — maar dit kan ook verwys na Jan Mayen of ’n deel van Oos-Groenland.[14][15] Parallelle begrippe was dat Svalbard en Groenland aan die Europese vasteland verbind was.[16] Die argipel kon in dié tydperk gebruik gewees het vir visvang en jag.[17] Die Nederlander Willem Barentsz het die eerste onbetwisbare ontdekking van Svalbard in 1596 gemaak in ’n poging om die Noordelike Seeroete te vind.[18][19] In 1604 het ’n Engelse skip by Bjørnøya geland en walrusse begin jag; jaarlikse ekspedisies het gevolg.[20][21] Sedert 1611 het Spitsbergen ’n basis vir walvisjag geword waar die Groenlandse walvis geteiken is. Weens die wetlose aard van die omgewing het Engelse, Deense, Nederlandse en Franse maatskappye met mag probeer om die vlote van ander lande weg te hou.[22][23]

Smeerenburg, wat in 1619 deur die Nederlanders gestig is, was een van die eerste nedersettings.[24] Kleiner basisse is ook gebou deur die Engelse, Dene en Franse. Aanvanklik was hierdie buiteposte slegs somerkampe, maar van die vroeë 1630’s af het mense daar begin oorwinter. Walvisjag by Spitsbergen het tot die 1820’s voortgeduur toe die Nederlandse, Britse en Deense walvisjagters elders in die Noordpoolstreek gaan jag het.[25] Teen die laat 17de eeu het Russiese jagters daar aangekom; hulle het meer as die ander daar oorwinter en het jag gemaak op landsoogdiere soos ysbere en poolvosse.[26] Nadat Britse skepe die grootste gedeelte van die Russiese vloot vernietig het, het Russiese aktiwiteit op Svalbard afgeneem in so ’n mate dat dit in die 1820’s totaal gestaak is.[27] Noorweegse jagtogte — hoofsaaklik vir walrusse — het in die 1790’s begin maar het opgehou in dieselfde tyd as wat die Russe Svalbard verlaat het.[28] Walvisjag rondom Spitsbergen het tot die 1830’s aangehou en rondom Bjørnøya tot die 1860’s.[29]

Longyearbyen in 1925

Teen die 1890’s het Svalbard ’n bestemming vir Arktiese toerisme geword, steenkoolafsettings is ontdek en die eilande is gebruik as ’n basis vir Arktiese verkenning.[30] Die eerste mynaktiwiteite is deur die Noorweërs in 1899 by Isfjorden gedoen; teen 1904 het die Britte hulself in Adventfjorden gevestig en die eerste heeljaaraktiwiteite begin.[31] Produksie in Longyearbyen het in 1908 deur Amerikaanse belange ’n aanvang geneem;[32] Store Norske het homself in 1916 gevestig en gedurende die oorlog het ander Noorweegse belange het begin om Amerikaanse belange uit te koop.[33]

Samesprekings om die soewereiniteit van die argipel te vestig het in die 1910’s begin,[34] maar is onderbreek deur die Eerste Wêreldoorlog.[35] Op 9 Februarie 1920, na afloop van die Vredeskonferensie van Parys is die Spitsbergenverdrag geteken; dit het volle soewereiniteit aan Noorweë gegee. Alle ondertekenaars is egter nie-diskriminerende regte op visvang, jag en minerale hulpbronne gebied.[36] Die verdrag het op 14 Augustus 1925 van krag geword; op dieselfde tyd het die Svalbardwet aktiwiteite op die eilandgroep begin reguleer en het die eerste Sysselmann (goewerneur), Johannes Gerckens Bassøe, in die amp getree.[37] Die argipel het tradisioneel as Spitsbergen bekend gestaan en die hoofeiland self as Wes-Spitsbergen. In die 1920’s het Noorweë die argipel tot Svalbard hernoem en die hoofeiland het Spitsbergen geword.[38] Kvitøya, Kong Karls Land, Hopen en Bjørnøya is nie as deel van die Spitsbergen-argipel beskou nie.[39] Die Russe het die argipel Grumat (Грумант) genoem.[40] Die Sowjetunie het die naam Spitsbergen (Шпицберген) behou om ongedokumenteerde eise dat die Russe die eerste was om die plek te ontdek, te ondersteun.[41][42] In 1928 het die Italiaanse ontdekkingsreisiger Umberto Nobile en die bemanning van die lugskip Italia in die ys naby die kus van Foynøya vasgevaar. Die gevolglike reddingspogings het baie nuusdekking geniet en Svalbard het kortstondige roem beleef.

Verlate kabelbaan wat vroeër gebruik is om steenkool te vervoer

In 1941 is alle Noorweegse en Sowjet-nedersettings op Svalbard tydens Operasie Gauntlet ontruim,[43] ’n Duitse teenwoordigheid met ’n meteorologiese buitepos is daar gevestig maar ’n klein Noorweegse garnisoen is op Spitsbergen gehou. Die Duitse Operasie Zitronella het hierdie garnisoen in 1943 met mag oorgeneem en het in daardie tyd ook Longyearbyen en Barentsburg vernietig.[44] Ná die oorlog het die Sowjetunie ’n gemeenskaplike administrasie en weermag met Noorweë vir Svalbard voorgestel. Dit is in 1947 verwerp deur Noorweë wat twee jaar later by NAVO aangesluit het. Die Sowjetunie het burgerlike aktiwiteit op Svalbard gehandhaaf, deels om te verseker dat die argipel nie deur NAVO gebruik word nie.[45]

Ná die oorlog het Noorweë operasies by Longyearbyen en Ny-Ålesund hervat,[46] terwyl die Sowjetunie mynbou in Barentsburg, Pyramiden en Grumant gevestig het.[47] Die myn by Ny-Ålesund het verskeie dodelike ongelukke gehad en 71 mense is dood van 1945 tot 1954 en 1960-1963 toe die myn aktief was. Die Kings Bay-saak, wat gevolg het op die 1962-ongeluk waarin 21 mynwerkers oorlede is, het Einar Gerhardsen se derde kabinet gedwing om te onttrek.[48][49] In 1964 het Ny-Ålesund ’n navorsingsbuitepos en fasiliteit vir die Europese Ruimtenavorsingsorganisasie geword.[50] Aardolieproefboorwerk is in 1963 begin en het tot 1984 aangehou, maar geen kommersieel lewensvatbare velde is gevind nie.[51] Sedert 1960 is gereelde huurvlugte van die vasteland na ’n vliegveld by Hotellneset gemaak;[52] in 1975, is Svalbard Lughawe, Longyear geopen wat dienste deur die jaar aanbied.[53]

Prins Karls Forland is in 1973 beskerm as Forlandet Nasionale Park

Gedurende die Koue Oorlog het die Sowjetunie ongeveer twee derdes van die bevolking van ongeveer 4 000 van die eilande uitgemaak (met Noorweërs as die ander derde).[47] Russiese aktiwiteit het sedertdien aansienlik afgeneem van 2 500 in 1990 tot 450 in 2010.[54][55] Grumant is gesluit nadat dit in 1962 uitgeput is.[47] Pyramiden is in 1998 gesluit[56] en sedert 2006 word steenkool ook nie meer vanuit Barentsburg uitgevoer nie.[57] Die Russiese gemeenskap het ook twee lugongelukke meegemaak; Vnukovo Airlines-vlug 2801 waarin 141 mense oorlede is[58] en die Heerodden-helikopterongeluk.[59]

Longyearbyen het ’n suiwer maatskappydorp gebly tot 1989 toe nutsdienste, kultuur en opvoeding verdeel is in Svalbard Samfunnsdrift.[60] In 1993 is die dorp aan die nasionale regering verkoop en die Universiteitsentrum op gestig.[61] Gedurende die 1990’s het toerisme in die dorp ontwikkel en ekonomiese onafhanklikheid van Store Norske en die mynbedryf het toegeneem.[62] Longyearbyen is op 1 Januarie 2002 geïnkorporeer en het ’n gemeenskapsraad gekry.[60]

Bevolking

[wysig | wysig bron]
Die kaaihuis in Barentsburg

In 2009 het Svalbard ’n bevolking van 2 735 gehad van wie 423 Russies en Oekraïens, 10 Pools en 322 nie-Noorweërs was wat in Noorweegse nedersettings gewoon het.[1] Die grootste nie-Noorweegse groepe in Longyearbyen in 2005 was van Thailand, Swede, Denemarke, Rusland en Duitsland.[55] Svalbard is een van die veiligste plekke in die wêreld met byna geen misdaad.[63]

Longyearbyen is die grootste nedersetting op die argipel, die setel van die Sysselmann is daar en dit is die enigste dorp wat geïnkorporeer is. Die dorp het ’n hospitaal, laer- en hoërskool, universiteit, sportsentrum met swembad, biblioteek, kultuursentrum, bioskoop,[57] busvervoer, hotelle, ’n bank,[64] en verskeie museums.[65] Die koerant Svalbardposten word weekliks uitgegee.[66] Slegs ’n klein deel van die mynbouaktiwiteite is nog aktief in Longyearbyen; werkers pendeleerder na Sveagruva (of Svea) waar Store Norske ’n myn bedryf. Sveagruva is ’n tentdorp met werkers wat op ’n weeklikse basis vanaf Longyearbyen pendel.[57]

Maatskappyhuise in Longyearbyen

Ny-Ålesund is ’n permanente nedersetting wat in sy geheel rondom navorsing gebaseer is. Dit was voorheen ’n myndorp en is steeds ’n maatskappydorp wat deur die staatsbeheerde Noorweegse Kings Bay bedryf word. Hoewel daar ’n klein toerismebedryf is word toegang na dié buitepos deur die Noorweegse owerhede beperk om die impak op wetenskaplike werk te verklein.[57] Ny-Ålesund het ’n winterpopulasie van 35 en ’n somerpopulasie van 180.[67] Die Noorweegse Meteorologiese Instituut het buiteposte op Bjørnøya en Hopen, met onderskeidelik tien en vier mense wat dié poste beman. Albei buiteposte kan tydelike personeel huisves.[57] Pole bedryf die Poolse Ysbeerstasie by Hornsund met tien permanente inwoners.[57]

Barentsburg is die enigste oorblywende Russiese nedersetting nadat Pyramiden in 1998 verlaat is (sedert April 2010 is daar egter ’n klein Russiese gemeenskap van 15 na 20 mense by Pyramiden wat betrokke is by die afbreek en vervoer van bruikbare toerusting na Barentsburg). Dit is ook ’n maatskappydorp en alle fasiliteite behoort aan Artikugol, wat ’n steenkoolmyn bedryf (waarvan die operasie in 2006 gestaak is). Bykomend tot die mynfasiliteite het Artikugol ’n hotel en aandenkingswinkel oopgemaak om vir toeriste voorsiening te maak.[57] Die dorp het fasiliteite soos ’n skool, biblioteek, sportsentrum, gemeenskapsentrum, swembad, plaas en kweekhuis. Pyramiden het soortgelyke fasiliteite; albei nedersettings is gebou in tipiese post-Tweede Wêreldoorlog Sowjet argitektoniese en beplanningstyl en bevat twee van die wêreld se mees noordelike standbeelde van Lenin en ander kunswerke in sosialistiese realistiese styl.

Politiek

[wysig | wysig bron]
MS Nordsyssel, die Goewerneur se vaartuig, in die kaai by Ny-Ålesund

Die Spitsbergenverdrag van 1920 het volle Noorweegse soewereiniteit oor die argipel gevestig. Anders as die Noorweegse Antarktiese Gebied is die eilande deel van die Koninkryk van Noorweë en nie ’n afhanklikheid nie. Die verdrag het in 1925 in werking getree na die Svalbardwet. Al 40 verdragsluitende lande het die reg om kommersiële aktiwiteite op die argipel te bedryf sonder diskriminasie maar al die aktiwiteite is onderhewig aan Noorweegse wetgewing. Die verdrag beperk Noorweë se reg om belasting te vorder tot die lewering van dienste op Svalbard. Om hierdie rede is inkomstebelasting op Svalbard laer as op die Noorgwwese vasteland en daar is ook geen belasting op toegevoegde waarde nie. Daar is ’n afsonderlike begroting vir Svalbard om inskiklikheid te verseker. Svalbard is ’n gedemilitariseerde gebied en die verdrag verbied die oprigting van militêre instellings. Noorweegse militêre aktiwiteit is beperk tot visserybeheer deur die Noorweegse Kuswag aangesien die verdrag van Noorweë vereis om die natuurlike omgewing te beskerm.[5][68]

Wapen van die Noorse Goewerneur (Sysselmann) van Svalbard

Die Svalbardwet het die instelling van die Sysselmann van Svalbard (die Goewerneur) gevestig. Hy hou die verantwoordelikheid van provinsiale goewerneur en hoof van die polisie asook ander outoriteite wat deur die uitvoerende tak aan hom verleen word. Pligte sluit in die omgewingsbeleid, gesinsreg, wetshandhawing, soek- en reddingsoperasies, toerismebestuur, inligtingsdienste, kontak met vreemde nedersettings en regter in sommige areas van maritieme navrae en geregtelike ondersoeke hoewel dit nooit in dieselfde sake is as waar hy as polisielid optree nie.[69][70] Sedert 2009 is Odd Olsen Ingerø die Sysselmann;[71] hy word bygestaan deur ’n personeel van 26 kundiges. Die instelling is onderhewig aan die Ministerie van Justisie en Polisie, maar rapporteer aan ander ministeries oor sake binne hul portefeuljes[72]

Lenin-standbeeld in Barentsburg

Sedert 2002 het die Longyearbyen Gemeenskapsraad baie van dieselfde verantwoordelikhede gehad as ’n munisipaliteit, insluitend nutsdienste, onderwys, kulturele fasiliteite, brandweer, paaie en hawens.[62] Geen sorg- of verpleeginrigtings en daar word ook geen welsynsbbetalings gemaak nie. Noorweegse burgers behou pensioen en mediese regte deur hul vastelandse munisipaliteite.[73] Die hospitaal is deel van die Universiteitshospitaal van Noord-Noorweë en die lughawe word bedryf deur die staatsbeheerde Avinor. Ny-Ålesund en Barentsburg is steeds matskappydorpe met al die infrastruktuur wat besit word deur Kings Bay en Arktikugol.[62] Ander openbare kantore met ’n teenwoordigheid op Svalbard is die Noorweegse Mynboudirektoraat, die Noorweegse Poolinstituut, die Noorweegse Belastingadministrasie en die Kerk van Noorweë.[74] Svalbard is onderhewig aan die Nord-Troms Distriksraad en die Håloalang Appèlhof wat albei in Tromsø geleë is.[75]

Hoewel Noorweë deel is van die Europese Ekonomiese Gebied (EEG) en die Schengen-ooreenkoms, is Svalbard nie deel van die Schengen-area of die EEG nie.[76] Nie-Noorweegse inwoners van Svalbard het nie Schengen-visums nodig nie, maar mag dan nie vanaf die Noorweegse vasteland tot in Svalbard kom nie. Mense sonder ’n bron van inkomste kan deur die Sysselmann toegang tot die argipel verwyder word.[77] Burgers van enige van die verdragsluitende lande mag die argipel sonder ’n visum besoek.[78] Rusland behou ’n konsulaar in Barentsburg.[79]

In September 2010 is 'n verdrag gesluit tussen Rusland en Noorweë wat die grens tussen die Svalbard-argipel en die Nowaja Zemlja-argipel vasstel. Toenemende belange in aardolie-ontginning in die Noordpoolstreek het die oplos van die dispuut genoodsaak. Die ooreenkoms neem die relatiewe posisies van die argipels in ag, eerder as wat dit bloot gebaseer is op noordwaartse uitbreiding in die kontinentale grens van Noorweë en Rusland.[80]

Ekonomie

[wysig | wysig bron]
Toeriste bekyk ’n gletser.

Die drie kernindustrieë op Svalbard is steenkool, toerisme en navorsing. In 2007 was daar 484 mense wat in die mynbedryf gewerk het, 211 mense in die toerismebedryf en 111 in die opvoedingsektor. Dieselfde jaar het die mynbedryf ’n inkomste van NOK 2 008 miljoen gehad, toerisme NOK 317 miljoen en navorsing NOK 142 miljoen.[62] In 2006 was die gemiddelde inkome vir ekonomies aktiewe mense NOK 494 700 — 23% hoër as op die vasteland.[81] Naastenby alle behuising word besit deur die verskeie werkgewers en instellings wat daan aan die werknemers verhuur word; daar is slegs ’n paar huise in privaat besit, waarvan die meeste ontspanningshutte is. As gevolg hiervan is dit so te sê onmoontlik om op Svalbard te leef sonder om vir ’n gevestigde instelling te werk.[77]

Sedert die hervestiging van Svalbard in die vroeë 20ste eeu is die steenkoolmynbedryf die oorheersende kommersiële aktiwiteit. Store Norske Spitsbergen Kulkompani, ’n filiaal van die Noorweegse Ministerie van Handel en Nywerheyd, bedryf Svea Nord en Sveagruva en Myn 7 in Longyearbyen. Die eersgenoemde het 3.4 miljoen ton in 2008 vervaardig terwyl die laasgenoemde 35% van sy uitsette na die Longyearbyen-kragstasie versit. Sedert 2007 is daar geen noemenswaardige aktiwiteit deur die Russiese staatsbeheerde Arktikugol in Barentsburg. Daar is voorheen geproefboor vir aardolies maar die resultaat was nie bevredigend genoem om permanente aksie te regverdig nie. Die Noorweegse owerhede laat nie aardolie-aktiwiteite van die kus af toe nie as gevolg van omgewingsredes en die grond waarop vroeër geboor is, is nou verklaar tot reservate of nasionale parke.[62] In 2011 is ’n 20-jaar plan vir die ontwikkeling van olie- en gashulpbronne aan die Svalbardse kus bekendgestel.[82]

NASA navorsingsfasiliteit in Ny-Ålesund.

Svalbard het ’n geskiedenis van die basis wees vir walvisjag en visvangs, Noorweë het in 1977 ’n eksklusiewe ekonomiese sone (EES) van 200 seemyl om Svalbard opgeëis,[6] met 31 688 km² se interne water en 770 565 km² van EES.[83] Noorweë behou ’n beperkendevisserybeleid in die sone[6] en die eise word deur Rusland betwis.[3] Toerisme is gefokus op die omgewing en is rondom Longyearbyen gesentreer. Aktiwiteite sluit in voetslaantogte, kayakritte, grottogte in gletsers en sneeumobiel en hondesleesafari’s. Passasierskepe genereer ’n noemenswaardige deel van die verkeer, insluitend ontdekkingsreise wat in Svalbard begin en eindig en stoppe deur aflandige vaartuie. Die argipel is die besigste tussen Maart en Augustus; oornagverblyf het vervyfvoudig van 1991 tot 2008, toe daat 93,000 gaste oorgebly het.[62]

Navorsing op Svalbard is rondom Longyearbyen en Ny-Ålesund gesentreer, wat die mees toeganklike gebiede in die Noorpoolstreek is. Noorweë verleen toestemming vir enige land om navorsing op Svalbard te doen met die gevolg dat daar ’n Poolse Poolstasie en ’n Sjinese Arktiese Geelrivierstasie is, tesame met die Russiese fasiliteite in Barentsburg[84] Die Universiteitsentrum in Svalbard in Longyearbyen bied voorgraadse en nagraadse kursusse aan 350 studente in verskeie arktiese wetenskappe, veral in biologie, geologie en geofisika. Kursusse word aangebied as aanvullend tot studies op die vastelandse universiteite; daar is geen klasgelde nie en klasse word in Engels aangebied met Noorweegse en internasionale studente wat in ’n gelyke mate verteenwoordig word.[61] Die Svalbard Wêreldsaadkelder is ’n saadkelder wat sade van so veel as moontlik van die wêreld se gewasvariëteite en hul wilde botaniese verwante plante, stoor. Dit is ’n samewerkingsooreenkoms tussen die regering van Noorweë en die Wêreldtrustfonds vir Gewasdiversiteit en die kluis is gesny in rotse naby Longyearbyen waar die sade teen ’n natuurlike -6 °C bewaar word en verkoel word tot -18 °C.[85][86] Die Svalbard Ondersese Kabelstelsel is ’n 1 440 km optiese vesellyn van Svalbard na Harstad en word gebruik vir kommunikasie met satelliete wat in ’n polêre baan om die aarde wentel; dit word beheer deur die Svalbard Satellietstasie en inrigtings by Ny-Ålesund.[87][88]

Een bron van inkomste vir die gebied is die besoekende passasierskepe. Die Noorweegse regering het in die laaste jare bekommerd begin raak oor die hoeveelheid passasiers wat skielik aan wal gaan by klein nedersettings soos Ny-Ålesund wat gunstig geleë is naby die skilderagtige Magdalenefjorden. Met die toenemende hoeveelheid groter skepe kan tot 2 000 mense teenwoordig wees in ’n gemeenskap wat normaalweg uit minder 40 mense bestaan. Die enigste deel van die Ny-Ålesund-gemeenskap wat voordeel trek uit die besoekers is die eienaars van aandenkingswinkels waar daar altyd lang toue is en die beperkte voorraad wat daar is, word gereeld uitverkoop. Die regering het onlangs wetgewing deurgevoer (wat in Januarie 2014 in werking tree) wat die getal passasierskepe wat mag Svalbard besoek, baie inperk.

Vervoer

[wysig | wysig bron]
Sneeumobiele is ’n belangrike vervoermiddel in Svalbard, soos hier by Longyearbyen. Foto 03:00 in die oggend in middel April geneem

Binne Longyearbyen, Barentsburg en Ny-Ålesnud is daar paaie maar hulle is nie met mekaar verbind nie. Viertrekvoertuie word verbied waar geen paaie is nie, maar sneeumobiele word wyd gebruik in die winter — vir kommersiële en ontspanningsaktiwiteite. Vervoer van Longyearbyen na Barentsburg (45 km) en Pyramiden (100 km) is moontlik met ’n seeumobiel in die winter, of per skip regdeur die jaar. Alle nedersettings het hawens en Longyearbyen het ’n busstelsel.[89]

Svalbard Lughawe, Longyearbyen, 3 km van Longyearbyen af, is die enigste lughawe na en van die argipel. Scandinavian Airlines het daaglikse geskeduleerde dienste na Tromsø en Oslo; daar is ook onreëlmatige huurdienste na Rusland.[90] Lufttransport bied gereelde korporatiewe huurdienste van Longyearbyen na Ny-Ålesund Lughawe en Svea Lughawe vir Kings Bay en Store Norske; hierdie vlugte is gewoonlik nie oop vir die publiek nie.[91] Daar is helikopterhawens in Barentsburg en Pyramiden en helikopters word dikwels deur die goewerneur en in ’n mindere mate deur Arktikugol gebruik.[92]

Klimaat

[wysig | wysig bron]
Spitsbergen gedurende Augustus

Die klimaat van Svalbard word deur sy hoë breedtegraad gedomineer met die gemiddelde somertemeratuur wat tussen 4 °C en 6 °C is en die gemiddeld vir Januarie wat tussen −16 °C en −12 °C is.[93] Die Noord-Atlantiese seestroom hou die temperatuur van Svalbard gematig deurdat dit tot 20 °C meer is as areas in Rusland en Kanada wat op dieselfde breedtegraad lê. Dit beteken ook dat die omliggende water vir die grootste gedeelte van die jaar oop en navigeerbaar is. Die binnelandse fjordareas en valleie, wat deur berge beskut word, het groter temperatuurverskille as by die kus met somers wat ongeveer 2 °C warmer en winters wat ongeveer 3 °C kouer is. Op die suide van Spitsbergen is die temperatuur effens hoër as verder noord en wes. Gedurende die winter is die temperatuurverskil tussen suid en noord naastenby 5 °C en in die somer ongeveer 3 °C. Bjørnøya het gemiddelde hoër temperature as die res van die argipel.[94]

Koue poollug van die noorde en nat seelud van die suide ontmoet by Svalbard. Dit skep ’n lae druk en lei veral in die winter tot verandering in die weer en vinnige winde; in Januarie registreer ’n sterk bries 17% van die tyd by Isfjord Radio, maar slegs 1% van die tyd in Julie. In die somer is mis baie algemeen op die see (veral by Hopen en Bjørnøya) en 20% van die tyd is die sigbaarheid minder as 1 km, waar dit in Januarie slegs 1% van die tyd die geval is.[95] Neerslag vind gereeld plaas maar die val in klein hoeveelhede, dikwels minder as 400 mm in wes-Spitsbergen. Meer reën val in die onbewoonde ooste waar dit meer as 1000 mm kan wees.[95]

Natuur

[wysig | wysig bron]
Langstert roofmeeu

Naas mense is daar vier primêr terrestriële soogdierspesies wat die argipel bewoon: die poolvos, die Svalbard-rendier, ysbere en die oostelike veldmuis — wat per abuis op die eilande beland het en tradisioneel slegs in Grumant te vinde is.[96] Pogings om die poolhaas en die muskusos op die eilande te vestig het misluk.[97] Daar is tussen vyftien en twintig tipes seesoogdiere insluitend walvisse, dolfyne, robbe en walrusse.[96]

Ysbere is die ikoniese simbool van Svalbard en een van die hoof toeristeaantreklikhede.[98] Hoewel die diere ’n kwesbare spesie is, word vereis van enigiemand wat hulself buite die nedersettings bevind, om ’n geweer te dra vir selfverdediging in die geval van ’n ysbeeraanval.[99] Svalbard en Franz Josef-land het ’n gedeelde ysbeerbevolking van 3 000 ysbere, met Kong Karlsland wat die belangrikste broeiarea is. Die Svalbard-rendier (R. tarandus platyrhynchus) is ’n aparte subspesie en hoewel die dier vroeër byne uitgesterf het, word die jag op hulle en die poolvos toegestaan.[96] Daar is ’n beperkte aantal mak rendiere in Russiese nedersettings.[100]

’n Ysbeer op Svalbard

Ongeveer dertig voëlspesies is op Svalbard te vinde waarvan die meeste trekvoëls is. Die Barentssee is een van die areas in die wêreld met die meeste seevoëls, met ongeveer 20 miljoen in die laat somer. Die mees algemene voëls is die klein alk, noordse stormvoël, kortbekseekoet en drietoonmeeu. Daar is sestien spesies op die IUBN Rooilys. Veral Bjørnøya, Storfjorden, Nordvest-Spitsbergen en Hopen is belandrige broeiareas vir seevoëls. Die noordse stern migreer al die pad tot by Antarktika.[96] Slegs twee sangvoëls, die sneeugors en die bontrokkie migreer na Svalbard om te broei. Die rotspatrys is die enigste voël wat op Svalbard oorwinter.[101] Oorblyfsels van Predator X van die Jura-era is al daar gevind; dit is die grootste seereptiel van die dinosourus-era wat nog gevind is — dit is waarskynlik ’n pliosaurus van ongeveer 15 meter in lengte.[102]

Toendra by Bellsund

Svalbard het ysgrond en toendra met lae, middelslag en hoë Arktiese plantegroei. 165 plantspesies is reeds op die argipel ontdek.[96] Slegs die areas wat in die somer ontdooi, dit is ongeveer 10% van die totale oppervlak, het plantegroei.[103] Plantegroei is die meeste volop in Nordenskiöld Land, om die Isfjorden en waar dit deur mis beïnvloed word.[104] Hoewel daar min neerslag is, en gevolglik ’n steppeklimaat, kry plante goeie toegang tot water want die koue klimaat verminder verdamping.[95][96] Die groeiseisoen is baie kort en kan tot so kort as een week duur.[105]

Daar is sewe nasionale parke in Svalbard: Forlandet, Indre Wijdefjorden, Nordenskiöld Land, Nordre Isfjorden, Nordvest-Spitsbergen, Sassen-Bünsow Land en Sør-Spitsbergen.[106] Die argipel het ook vyftien voëlreservate, een geotopies beskermde area en ses natuurreservate — met Nordaust-Svalbard en Søraust-Svalbard wat albei groter is as enige van die nasionale parke. Die meeste van die natuurreservate en drie van die nasionale parke is in 1973 beskerm, met die res wat in die 2000’s beskerming gekry het.[107] Alle menslike spore wat van voor 1946 dateer is outomaties beskermd.[99] Die beskermde gebiede maak 65% van die argipel uit.[81] Svalbard is op Noorweë se tentatiewe lys vir nominasie as ’n UNESCO Wêrelderfenisgebied.[108]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 (en) "Populasie in die nedersettings. Svalbard". Statistieke Noorweë. 22 Oktober 2009. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 25 Desember 2018. Besoek op 24 Maart 2010.
  2. ↑ "Die .bv en .sj topvlakdomeine" (in Noors). Norid. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 7 Februarie 2009. Besoek op 24 Maart 2010.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 "Svalbard". Wereld Feiteboek (in Engels). Central Intelligence Agency. 15 Januarie 2010. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 7 Mei 2020. Besoek op 24 Maart 2010.
  4. ↑ 4,0 4,1 "Svalbard" (in Engels). Noorweegse Poolinstituut. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 20 Oktober 2010. Besoek op 24 Maart 2010.
  5. ↑ 5,0 5,1 "Spitsbergenverdrag" (in Engels). Wikisource. 9 Februarie 1920. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 26 Mei 2020. Besoek op 24 Maart 2010.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 (en) "7 Industriële, mynbou- en kommersiële aktiwiteite". Verslag No. 9 aan die Storting (1999-2000): Svalbard. Noorweegse Ministreie van Justisie en die Polisie. 29 Oktober 1999. Besoek op 24 Maart 2010.
  7. ↑ 7,0 7,1 Umbreit (2005): 3
  8. ↑ 8,0 8,1 Torkilsen (1984): 96–97
  9. ↑ Torkildsen (1984): 102–104
  10. ↑ Umbreit (2005): 4–6
  11. ↑ "Geografiese opname. Fjords en berge" (in Engels). Statistieke Noorweë. 22 Oktober 2009. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 14 November 2012. Besoek op 24 Maart 2010.
  12. ↑ Maher, Harmon D. Jr. (November 1999). "Navorsingsprojek oor die manifestering van die Hoog-Arktiese Groot Vulkaniese Provinsie (HALIP) op Svalbard" (in Engels). Universiteit van Nebraska by Omaha. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 27 Maart 2016. Besoek op 24 Maart 2010.
  13. ↑ "Svalbard getref deur groot aardbewing". The Norway Post (in Engels). Noorweegse Uitsaaikorporasie. 7 Maart 2009. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 14 Maart 2012. Besoek op 24 Maart 2010.
  14. ↑ Torkildsen (1984): 25–26
  15. ↑ Arlov (1996): 46
  16. ↑ Arlov (1996): 26
  17. ↑ Torkildsen (1984): 26
  18. ↑ Torkildsen (1984): 30
  19. ↑ Arlov (1996): 39–40
  20. ↑ Torkildsen (1984): 32
  21. ↑ Arlov (1996): 62
  22. ↑ Torkildsen (1984): 34–36
  23. ↑ Arlov (1996): 63–67
  24. ↑ Torkildsen (1984): 37
  25. ↑ Torkildsen (1984): 39
  26. ↑ Torkildsen (1984): 40
  27. ↑ Torkildsen (1984): 44
  28. ↑ Torkildsen (1984): 47
  29. ↑ Torkildsen (1984): 50
  30. ↑ Arlov (1996): 239
  31. ↑ Arlov (1996): 249
  32. ↑ Arlov (1996): 261
  33. ↑ Arlov (1996): 273
  34. ↑ Arlov (1996): 288
  35. ↑ Arlov (1996): 294
  36. ↑ Arlov (1996): 305–306
  37. ↑ Arlov (1996): 319
  38. ↑ Umbriet (2005): XI–XII
  39. ↑ (no) "Plekname van Svalbard". Noorweegse Poolinstituut. Besoek op 24 Maart 2010.[dooie skakel]
  40. ↑ Arlov (1996): 51
  41. ↑ Fløgstad (2007): 18
  42. ↑ Arlov (1996): 50
  43. ↑ Arlov (1996): 397
  44. ↑ Arlov (1996): 402–403
  45. ↑ Arlov (1996): 407–408
  46. ↑ Torkildsen (1984): 206
  47. ↑ 47,0 47,1 47,2 Torkildsen (1984): 202
  48. ↑ "Kings Bay". Caplex (in Noorweegs). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 30 Oktober 2018. Besoek op 24 Maart 2010.{{cite web}}: AS1-onderhoud: onerkende taal (link)
  49. ↑ "Kings Bay-saak". Caplex (in Noorweegs). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 30 Oktober 2018. Besoek op 24 Maart 2010.{{cite web}}: AS1-onderhoud: onerkende taal (link)
  50. ↑ Arlov (1996): 412
  51. ↑ Torkildsen (1984): 261
  52. ↑ Tjomsland en Wilsberg (1995): 163
  53. ↑ Tjomsland en Wilsberg (1995):162–164
  54. ↑ "Mense in nedersettings 1 Januarie. 1990-2005" (in Engels). Statistieke Noorweë. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 14 November 2012. Besoek op 24 Maart 2010.
  55. ↑ 55,0 55,1 "Nie-Noorweegse populasie in Longyearbyen, volgens nasionaliteit. Per 1 Januarie 2004 en 2005. Getal persone" (in Engels). Statistieke Noorweë. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 14 November 2012. Besoek op 24 Maart 2010.
  56. ↑ Fløgstad (2007): 127
  57. ↑ 57,0 57,1 57,2 57,3 57,4 57,5 57,6 (no) "10 Longyearbyen og øvrige lokalsamfunn". St.meld. nr. 22 (2008-2009): Svalbard. Noorweegse Ministerie van Justisie en Polisie. 17 April 2009. Besoek op 24 Maart 2010.
  58. ↑ "29 Augustus 1996" (in Engels). Lugvaartveiligheidnetwerk. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 15 Augustus 2019. Besoek op 24 Maart 2010.
  59. ↑ Eisenträger, Stian en Per Øyvind Fange (30 Maart 2008). "- Kragtige rukwinde waarskynlik die oorsaak". Verdens Gang (in Noors). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 24 Februarie 2014. Besoek op 24 Maart 2010.
  60. ↑ 60,0 60,1 Arlov en Holm (2001): 49
  61. ↑ 61,0 61,1 "Arktiese wetenskap vir globale uitdagings" (in Noors). Universiteitsentrum in Svalbard. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 23 Augustus 2015. Besoek op 24 Maart 2010.
  62. ↑ 62,0 62,1 62,2 62,3 62,4 62,5 (no) "9 Næringsvirksomhet". St.meld. nr. 22 (2008-2009): Svalbard. Noorweegse Ministerie van Justisie en Polisie. 17 April 2009. Besoek op 24 Maart 2010.
  63. ↑ Umbreit (2005): 117
  64. ↑ "Winkels/dienste" (in Engels). Svalbard Reiseliv. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 27 Augustus 2010. Besoek op 24 Maart 2010.
  65. ↑ "Attraksies" (in Engels). Svalbard Reiseliv. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 27 Augustus 2010. Besoek op 24 Maart 2010.
  66. ↑ Umbreit (2005): 179
  67. ↑ (en) "Ny-Ålesund". Kings Bay. Besoek op 24 Maart 2010.
  68. ↑ "Spitsbergenverdag" (in Noors). Sysselmann van Svalbard. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 6 Mei 2012. Besoek op 24 Maart 2010.
  69. ↑ (en) "5 Die administrasie van Svalbard". Verslag no. 9 aan die Storting (1999-2000): Svalbard. Noorweegse Ministerie van Justisie en Polisie. 29 Oktober 1999. Besoek op 24 Maart 2010.
  70. ↑ (no) "Svalbardwet" (in Noorweegs). Lovdata. 19 Junie 2009. Besoek op 24 Maart 2010.{{cite web}}: AS1-onderhoud: onerkende taal (link)
  71. ↑ "Huidige sysselmann van Svalbard" (in Noorweegs). Sysselmann van Svalbard. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 23 Julie 2012. Besoek op 24 Maart 2010.{{cite news}}: AS1-onderhoud: onerkende taal (link)
  72. ↑ "Organisasie" (in Noors). Sysselmann van Svalbard. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 29 April 2012. Besoek op 24 Maart 2010.
  73. ↑ (en) "Van die wieg, maar nie na die graf" (PDF). Statistieke Noorweë. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 3 Julie 2010. Besoek op 24 Maart 2010.
  74. ↑ (no) "6 Administrasjon". St.meld. nr. 22 (2008-2009): Svalbard. Noorweegse Ministerie van Justisie en Polisie. 17 April 2009. Besoek op 24 Maart 2010.
  75. ↑ "Nord-Troms tingrett" (in Engels). Noorweegse Nasionale Howe-administrasie. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 3 April 2015. Besoek op 24 Maart 2010.
  76. ↑ (no) "Noorse wetsuitvoering van die ooreenkoms oor die Euripese Ekonomiese Gebied (EEG) m.v. (EØS-loven)" (in Noorweegs). Lovdata. 10 Augustus 2007. Besoek op 24 Maart 2010.{{cite web}}: AS1-onderhoud: onerkende taal (link)
  77. ↑ 77,0 77,1 "Toegang en verblyf" (in Engels). Sysselmann van Svalbard. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 29 April 2012. Besoek op 24 Maart 2010.
  78. ↑ Umbreit (2005): 106
  79. ↑ (en) "Diplomatieke en konsulêre sendings van Rusland". Russiese Ministerie van Buitelandse Sake. Besoek op 24 Maart 2010.
  80. ↑ (en) "Rusland en Noorweë stem ooreen oor grens" artikel deur Andrew E. Kramer in The New York Times 15 September 2010. URL besoek op 16 September 2010
  81. ↑ 81,0 81,1 "Fokus op Svalbard" (in Engels). Statistieke Noorweë. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 10 Desember 2012. Besoek op 24 Maart 2010.
  82. ↑ Gibbs, Walter; Koranyi, Balazs (18 November 2011). "Noorweë mobiliseer vir olieskuif tot in die Noordpoolgebied" (in Engels). Reuters. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 16 Oktober 2015. Besoek op 20 November 2011.
  83. ↑ "Oorsig oor geografiese voorwaardes" (in Noors). Statistieke Noorweë. 2009. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 2 Junie 2012. Besoek op 24 Maart 2010.
  84. ↑ (no) "8 Navorsing en hoër onderwys". Verslag No. 9 aan die Storting (1999-2000): Svalbard. Noorweegse Ministerie van Justisie en Polisie. 29 Oktober 1999. Besoek op 24 Maart 2010.
  85. ↑ (en) "Noorweë stel ontwerp van saadkluis vir die oordeelsdag bekend". Nature. 445. 15 Februarie 2007.
  86. ↑ "Lewe in die koue stoor". BBC News (in Engels). 26 Februarie 2008. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 16 Desember 2019. Besoek op 24 Maart 2010.
  87. ↑ (en) Gjesteland, Eirik (2004). "Tegniese oplossing en implementering van die Svalbard veselkabel" (PDF). Telektronic (3). Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 10 April 2008. Besoek op 24 Maart 2010.
  88. ↑ (en) Skår, Rolf (2004). "Waarom en hoe Svalbard die vesel gekry het" (PDF). Telektronic (3). Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 10 April 2008. Besoek op 24 Maart 2010.
  89. ↑ Umbriet (1997): 63–67
  90. ↑ "Behoefte" (in Noorweegs). Avinor. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 2 November 2014. Besoek op 9 September 2009.{{cite news}}: AS1-onderhoud: onerkende taal (link)
  91. ↑ (no) "Huurvlugte" (in Noorweegs). Lufttransport. Besoek op 9 September 2009.{{cite news}}: AS1-onderhoud: onerkende taal (link)
  92. ↑ (no) "11 See en lug – vervoer, veiligheid, hulp- en reddingsdienste". St.meld. nr. 22 (2008-2009): Svalbard. Noorweegse Ministerie van Justisie en Polisie. 17 April 2009. Besoek op 24 Maart 2010.
  93. ↑ (no) "Normale temperature vir Spitsbergen in die tydperk 1961 - 1990" (in Noorweegs). Noorweegse Meteorologiese Instituut. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 17 Julie 2012. Besoek op 24 Maart 2010.{{cite web}}: AS1-onderhoud: onerkende taal (link)
  94. ↑ Torkilsen (1984): 98–99
  95. ↑ 95,0 95,1 95,2 Torkilsen (1984): 101
  96. ↑ 96,0 96,1 96,2 96,3 96,4 96,5 "Beskermde areas in Svalbard" (in Noorweegs). Norweegse Direktoraat vir Omgewingsbestuur. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 29 Februarie 2012. Besoek op 24 Maart 2010.{{cite web}}: AS1-onderhoud: onerkende taal (link)
  97. ↑ Umbreit (2005): 33
  98. ↑ Torkildsen (1984): 174
  99. ↑ 99,0 99,1 Umbriet (2005): 132
  100. ↑ Torkildsen (1984): 165
  101. ↑ Torkilsen (1984): 162
  102. ↑ (en) "Reuse Jura-seeroofdier, Pliosaurus, in Noorweë ontdek". Science Daily. 29 Februarie 2008. Besoek op 24 Maart 2010.
  103. ↑ Torkilsen (1984): 144
  104. ↑ Umbreit (2005): 29–30
  105. ↑ Umbreit (2005): 32
  106. ↑ "Noorse nasionale parke" (in Noors). Norweegse Direktoraat vir Omgewingsbestuur. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 1 Mei 2013. Besoek op 24 Maart 2010.
  107. ↑ (no) "Beskermde gebiede in Svalbard gesorteer deur munisipaliteite" (in Noorweegs). Noorweegse Direktoraat vir Omgewingsbestuur. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 24 Augustus 2011. Besoek op 24 Maart 2010.{{cite web}}: AS1-onderhoud: onerkende taal (link)
  108. ↑ "Svalbard" (in Engels). UNESCO. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 2 Januarie 2020. Besoek op 24 Maart 2010.

Bronne

[wysig | wysig bron]

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Engelse Wikipedia vertaal.


 
Oorsese gebiede van Noorweë
Bouveteiland · Jan Mayen · Koningin Maudland · Peter I-Eiland · Svalbard
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Svalbard&oldid=2566180"