Staatspresident van Suid-Afrika
Vanaf 1961 tot 1994 was Suid-Afrika se staatshoof bekend as die Staatspresident. Dié amp is geskep tydens republiekwording in 1961, waar koningin Elizabeth II as staatshoof vervang en die amp van Goewerneur-generaal van Suid-Afrika ooreenkomstig afgeskaf is.
Seremoniële pos
[wysig | wysig bron]
Die Republiek van Suid-Afrika is uitgeroep op 31 Mei 1961. Charles Robberts Swart, die laaste Goewerneur-generaal, is beëdig as die eerste Staatspresident. Soos Paul Kruger en presidente van die Boererepublieke het die Staatspresident 'n ampsserp met die Republiek se wapenskild gedra, en meestal seremoniële pligte uitgevoer. Die regerende Nasionale Party het besluit teen 'n uitvoerende presidentskap, en het pleks daarvan 'n minimalistiese benadering gevolg as 'n versoenende gebaar teenoor Engelssprekende blanke Suid-Afrikaners wat teen 'n Republiek gekant was. Soos Goewerneurs-generaal voor hulle was alle staatspresidente afgetrede Nasionale Party-ministers, en daarom blank, Afrikaans en manlik.
Uitvoerende pos
[wysig | wysig bron]Na grondwetlike hervorming in 1984 word die amp van Staatspresident 'n uitvoerende pos, soos in die Verenigde State van Amerika, en die amp van Eerste Minister van Suid-Afrika word afgeskaf. P.W. Botha word die nuwe Staatspresident, tot sy uittrede in 1989, waarna hy deur Frederik Willem de Klerk vervang is wat die oorgang na meerderheidsregering in 1994 bewerkstellig het.
Einde van blanke minderheidsregering
[wysig | wysig bron]Onder Suid-Afrika se eerste nie-rassige Grondwet, wat in 1994 aanvaar is, staan die staatshoof (en regeringshoof) eenvoudig bekend as die president. Die eerste sodanige president, Nelson Mandela, destyds leier van die ANC, is as die land se president beëdig op 11 Mei 1994.
Lys van Staatspresidente van Suid-Afrika (1961–1994)
[wysig | wysig bron]- Partye
| # | Naam (Geboorte–Dood) |
Portret | Ampsaanvaarding | Amp verlaat | Gekies (Parlement) |
Party |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Staatspresidente as staatshoofde (seremonieël, 1961–1984) | ||||||
| 1 | Charles Robberts Swart (1894–1982) |
|
31 Mei 1961 | 31 Mei 1967 | — | Nasionale Party |
| — | Theophilus Ebenhaezer Dönges (1898–1968) |
|
Verkies, maar het nie die amp aanvaar nie weens siekte | — | Nasionale Party | |
| — | Tom Naudé (1889–1969) (waarnemend) |
|
1 Junie 1967 | 10 April 1968 | — | Nasionale Party |
| 2 | Jim Fouché (1898–1980) |
|
10 April 1968 | 9 April 1975 | — | Nasionale Party |
| — | Jan de Klerk (1903–1979) (waarnemend) |
|
9 April 1975 | 19 April 1975 | — | Nasionale Party |
| 3 | Nicolaas Johannes Diederichs (1903–1978) |
|
19 April 1975 | 21 Augustus 1978 (oorlede in amp) |
— | Nasionale Party |
| — | Marais Viljoen (1915–2007) (waarnemend) |
|
21 Augustus 1978 | 10 Oktober 1978 | — | Nasionale Party |
| 4 | John Vorster (1915–1983) |
|
10 Oktober 1978 | 4 Junie 1979 (bedank) |
— | Nasionale Party |
| 5 | Marais Viljoen (1915–2007) |
|
19 Junie 1979 waarnemend sedert 4 Junie 1979 |
3 September 1984 | — | Nasionale Party |
| Staatspresidente as staatshoofde en regeringshoofde (uitvoerend, 1984–1994) | ||||||
| 1 | Pieter Willem Botha (1916–2006) |
|
14 September 1984 waarnemend sedert 3 September 1984 |
15 Augustus 1989 (bedank) |
1987 (20) | Nasionale Party |
| 2 | Frederik Willem de Klerk (1936–2021) |
.jpg)
|
20 September 1989 waarnemend sedert 15 Augustus 1989 |
10 Mei 1994 | 1989 (21) | Nasionale Party |
Sien ook
[wysig | wysig bron]- Adjunkpresident van Suid-Afrika
- Eerste Minister van Suid-Afrika
- Goewerneur-generaal van Suid-Afrika
- President van Suid-Afrika
- Speaker van die Nasionale Vergadering
- Lys van Suid-Afrikaanse staatshoofde
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron] |
Wikimedia Commons bevat media in verband met State Presidents of South Africa. |
- (en) Lys van Presidente Geargiveer 4 Oktober 2013 op Wayback Machine
- (en) Lyste van Staatshoofde met skakels na bios