Gaan na inhoud

Goedhartigheid

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Twee kinders deel 'n koeldrank by die Wit Huis. 1922
Plakkaat vir goedhartigheid, by die People's Climate March (2017)

Goedhartigheid is 'n tipe gedrag wat gekenmerk word deur dade van vrygewigheid, konsiderasie, hulpverlening vir of besorgdheid oor andere, sonder om lof of beloning daarvoor terug te verwag.

Goedhartigheid, wat soms ook as vriendelikheid of gaafheid gesien word, is 'n onderwerp van belangstelling in filosofie, godsdiens en sielkunde. Goedhartigheid was een van die hoofonderwerpe in die Bybel. In Boek II van Retoriek definieer Aristoteles vriendelikheid as "behulpsaamheid teenoor iemand in nood, nie in ruil vir enigiets nie, ook nie tot voordeel van die helper self nie, maar vir dié van die persoon wat gehelp is". [1] Nietzsche het goedhartigheid en liefde as die "mees genesende kruie en middels in menslike omgang" beskou. [2] Vriendelikheid word beskou as een van die ridderlike deugde. [3] In Meher Baba se leringe is God sinoniem met goedhartigheid: "God is so goedhartig dat dit onmoontlik is om Sy onbeperkte goedheid voor te stel!" [4]

Geskiedenis

[wysig | wysig bron]

In Engels dateer die woord goedhartigheid vanuit ongeveer 1300, alhoewel die woord se betekenis oor die tyd heen ontwikkel het tot sy huidige betekenisse in die laat 1300's. [5]

Met verloop van tyd het die konsep gedeeltelik opgetree as 'n persoonlikheidseienskap, as 'n lang tradisie van vrygewigheid deur menslike kulture en ook as gesinsvriendelike voordele in die konsep van gasvryheid.

In die samelewing

[wysig | wysig bron]

In menslike keuses van lewensmaats dui studies daarop dat beide mans en vroue goedhartigheid in hul voornemende maats op prys stel, tesame met faktore soos intelligensie, fisiese voorkoms, aantreklikheid en ouderdom. [6] [7]

In sielkunde

[wysig | wysig bron]

Gebaseer op eksperimente aan die Yale Universiteit wat speletjies met babas gebruik, het sommige studies tot die gevolgtrekking gekom dat goedhartigheid inherent aan mense is. [8] Daar is soortgelyke studies oor die wortel van empatie in kinderskoene [9] – motoriese spieëlbeeldgedrag ontwikkel in die vroeë maande van die lewe, [10] om (optimaal) te lei tot die besorgdheid wat kinders toon vir hul maats in nood. [11]

Barbara Taylor en Adam Phillips het die element van noodsaaklike realisme in volwasse goedhartigheid beklemtoon, sowel as die wyse waarop "ware goedhartigheid mense verander in die doen daarvan, dikwels op onvoorspelbare wyses". [12]

2018 Vroue-optog in Missoula, Montana

Om goedhartig op te tree kan 'n persoon se meetbare sielkundige welstand verbeter. Heelwat studies het gepoog om die hipotese te toets dat om iets goedhartigs te doen 'n mens beter daaraan toe maak. 'n Meta-analise van 27 sodanige studies het bevind dat die intervensies wat bestudeer is (gewoonlik met die meting van korttermyn-effekte na kort dade van vriendelikheid, in WEIRD navorsingsvakke) die hipotese ondersteun het dat meer goedhartige optrede jou sielkundige welstand verbeter. [13]

Bewapende goedhartigheid

[wysig | wysig bron]

Sommige denkers het voorgestel dat goedhartigheid 'bewapen' kan word om vyandigheid te ontmoedig:

As jou vyand honger het, gee hom brood; en as hy dors is, gee hom water om te drink; want deur dit te doen, sal jy kole vuur op sy hoof hoop. ― Spreuke xxv 21–22
Jy moet met goedhartigheid reageer op die kwaad wat jou aangedoen word, en jy sal in 'n bose persoon die plesier vernietig wat hy uit die kwaad put.” – Leo Tolstoi [14]

In die letterkunde

[wysig | wysig bron]
  • Die Tirukkural, 'n antieke Indiese werk oor etiek en moraliteit, wy 'n hoofstuk aan goedhartigheid (hoofstuk 8, verse 71–80), wat die waarde in ander hoofstukke bevorder, soos gasvryheid (verse 81–90), die uitspreek van aangename woorde (verse 91 –100), deernis (verse 241–250), morele vegetarisme (verse 251–260), geweldloosheid (verse 311–320), nie-doodmaak (verse 321–330), en goedaardigheid (verse 571–580), onder andere. [15] [16]
  • Mark Twain het vanuit 'n deernis- oogpunt "Goedhartigheid [as 'n] taal wat die dowes kan hoor en die blindes kan sien", beskou.
  • Daar is voorgestel dat "die meeste van Shakespeare se opus as 'n studie van menslike goedhartigheid beskou kan word". [17]
  • Robert Louis Stevenson was van mening dat 'die essensie van liefde goedhartigheid is; en inderdaad kan dit die beste gedefinieer word as hartstogtelike vriendelikheid: vriendelikheid, so te sê, word mal en word oorweldigend en gewelddadig'. [18]
  • Die Christenapostel Paulus noem goedhartigheid as een van die nege eienskappe wat beskou word as die " vrug van die Gees " [19] in Galasiërs 5:22. In 1 Korintiërs 13:4 sê hy: "Die liefde is geduldig, die liefde is vriendelik." [20]

In die media

[wysig | wysig bron]

Die rolprent Pay it Forward, gebaseer op die gelyknamige roman wat in 1999 deur die stigter Catherine Ryan Hyde geskryf is, met Kevin Spacey, Helen Hunt, Haley Joel Osment en Jon Bon Jovi in die hoofrolle, illustreer die krag wat 'n mens kan hê om 'n impak te maak op 'n kettingreaksie van vriendelike dade. Die filosofie van Pay It Forward is dat ons almal deur dade van goedhartigheid onder vreemdelinge 'n meer sorgsame samelewing bevorder. In die boek en film daag Reuben St. Clair, 'n onderwyser in sosiale studies in Atascadero, Kalifornië, sy studente uit om "die wêreld te verander". Een van sy studente, Trevor, neem die uitdaging ter harte. Hy begin deur goedhartigheid aan 'n vreemdeling te betoon wat verder rimpel as wat hy ooit sou kon dink het.

In Oktober 2011 het Life Vest Inside 'n video genaamd "Kindness Boomerang" geplaas. [21] Dit wys hoe een daad van vriendelikheid soomloos van een persoon na die volgende oorgaan en boemerang terugstuur na die persoon wat dit aan die gang gesit het. Orly Wahba, Life Vest Inside-stigter en Direkteur van Kindness Boomerang verduidelik dat elke toneel gebaseer was op werklike ervarings wat sy self persoonlik deurgemaak het; oomblikke van goedhartigheid wat 'n blywende indruk op haar lewe gelaat het. Binne 'n paar maande na sy vrystelling het Kindness Boomerang viraal gegaan; meer as 20 miljoen mense wêreldwyd bereik en uiteindelik die Wahba-plek op TED2013 [22] -verhoog bereik om oor die krag van goedhartigheid te praat.

Die sanger-liedjieskrywer Harry Styles bevorder goedhartigheid ten minste sedert 2017 met sy slagspreuk 'Treat People with Kindness', wat ook afgekort word as 'TPWK'. [23]

Onderrig goedhartigheid

[wysig | wysig bron]

Goedhartigheid word meestal van ouers aan kinders geleer en word deur waarneming en direkte onderrig aangeleer. Studies het aangetoon dat goedhartigheid deur middel van programme en intervensies aangeleer en aangemoedig kan word gedurende die eerste 20 jaar van die lewe. [24] Verdere studies toon dat goedhartigheids-intervensies kan help om welstand te verbeter met vergelykbare resultate as onderrig van dankbaarheid. [25] Soortgelyke bevindinge het aangetoon dat die onderrig van vriendelikheid op organisasievlak die sielkundige welstand van volwassenes op universiteit kan verbeter. [26] Talle godsdienste leer hul lede om goedhartig te wees [27].

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ Aristotle (translated by Lee Honeycutt). "Kindness". Rhetoric, book 2, chapter 7. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 13 Desember 2004. Besoek op 22 November 2005.
  2. ↑ Nietzsche, Friedrich Wilhelm. "On the History of Moral Feelings," Human, all too human: a book for free spirits. Aphorism 48. [Original: Menschliches, Allzumenschiles, 1878.] Trans. Marion Faber with Stephen Lehman. University of Nebraska Press: First Printing, Bison Books, 1996.
  3. ↑ Singla, Parvesh. "The Manual of Life - Character". Parvesh singla – via Google Books.
  4. ↑ Kalchuri, Bhau (1986). Meher Prabhu: Lord Meher, 11, Myrtle Beach: Manifestation, Inc., p. 3918.
  5. ↑ "Kindness | Etymology, origin and meaning of kindness by etymonline".
  6. ↑ Buss, David M., et al. "Sex differences in jealousy: Evolution, physiology, and psychology." Psychological science 3.4 (1992): 251-255
  7. ↑ Gleitman, Henry; Gross, James; Reisberg, Daniel. Psychology (8th ed.).
  8. ↑ Can Babies Tell Right From Wrong?, Babies at Yale University's Infant Cognition Center respond to "naughty" and "nice" puppets., May 5, 2010
  9. ↑ Researchers Trace Empathy's Roots to Infancy, Daniel Goleman, 1989
  10. ↑ D Goleman, Emotional Intelligence (London 1996) p. 98-99
  11. ↑ A Phillips/B Taylor, On Kindness (London 2009) p. 112
  12. ↑ A Phillips/B Taylor, On Kindness (London 2009) p. 96 and p. 12
  13. ↑ Oliver Scott Curry, Lee A. Rowland, Caspar J. Van Lissa, Sally Zlotowitz, John McAlaney, & Harvey Whitehouse, “Happy to help? A systematic review and meta-analysis of the effects of performing acts of kindness on the well-being of the actor” Journal of Experimental Social Psychology (2018)
  14. ↑ Leo Tolstoy, A Calendar of Wisdom (~1910) January 30
  15. ↑ Tirukkuṛaḷ, Archived 2014-12-16 at the Wayback Machine verses 71-80.
  16. ↑ Pope, George Uglow (1886). The Sacred Kurral of Tiruvalluva Nayanar (PDF) (First ed.). New Delhi: Asian Educational Services. ISBN 8120600223.
  17. ↑ Lagrette Tallent Lenker, Fathers and Daughters in Shakespeare and Shaw (2001) p. 107
  18. ↑ Robert Louis Stevenson, Virginibus Puerisque (London 1909) p. 35
  19. ↑ Galatians 5:22, New International Version
  20. ↑ 1 Corinthians 13:4, New International Version
  21. ↑ Archived at Ghostarchive and the "Kindness Boomerang". YouTube/Life Vest Inside. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 21 November 2011. Besoek op 14 Januarie 2016.{{cite web}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (link): "Kindness Boomerang". YouTube/Life Vest Inside. Besoek op 14 Januarie 2016.
  22. ↑ "TED Talk - Kindness - Orly Wahba", YouTube/TED Conferences. Retrieved January 14, 2016.
  23. ↑ "'Small changes make a big difference': Harry Styles tells the story of Treat People with Kindness".
  24. ↑ Malti, Tina (2021-09-03). "Kindness: a perspective from developmental psychology". European Journal of Developmental Psychology. 18 (5): 629–657. doi:10.1080/17405629.2020.1837617. ISSN 1740-5629. S2CID 228970189
  25. ↑ Datu, Jesus Alfonso D.; Valdez, Jana Patricia M.; McInerney, Dennis M.; Cayubit, Ryan Francis (May 2022). "The effects of gratitude and kindness on life satisfaction, positive emotions, negative emotions, and COVID‐19 anxiety: An online pilot experimental study". Applied Psychology: Health and Well-Being. 14 (2): 347–361. doi:10.1111/aphw.12306. ISSN 1758-0846. PMC 8652666. PMID 34668323
  26. ↑ Datu, Jesus Alfonso D.; Lin, Xunyi (June 2022). "The Mental Health Benefits of kind University Climate: Perception of Kindness at University Relates to Longitudinal Increases in Well-Being". Applied Research in Quality of Life. 17 (3): 1663–1680. doi:10.1007/s11482-021-09981-z. ISSN 1871-2584. S2CID 255275797
  27. ↑ Kindness: The Core of 12 Religions: https://inspiremetoday.com/blog/kindness-the-core-of-12-religions/

Verdere leeswerk

[wysig | wysig bron]

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Goedhartigheid&oldid=2618797"