Vespazijan
Vespazijan, punim imenom Imperator Cezar Vespazijan Avgust (lat. Imperator Caesar Vespasianus Augustus, rođen 9. god. n. e. kao Tit Flavije Vespazijan, stupio na presto 69. god. n. e., umro 79. godine), bio je rimski car i osnivač carske dinastije Flavijeveca, koji je na vlast došao kao pobednik nad Vitelijem u građanskom ratu 69. godine n.e. poznatom kao Godina četiri cara.
Vespazijan nije poticao iz Rima ili rimske aristokratije. Njegova je porodica bila iz sabinskog grada Reate, te je s njegovim uzdizanjem na presto italska aristokratija dobila na ugledu. On i njegova dva sina, koja su ga nasledila, čine dinastiju Flavijevaca (69―96).
Po stupanju na presto položaj novog cara bio je težak: veliki neproduktivni rashodi Nerona i njegovih prethodnika te građanski rat iz 69. godine ispraznili su državnu blagajnu; disciplina u vojsci bila je pokolebana; odnosi između novog cara i senata nisu bili regulisani. Vespazijan se trudio da vlada u saglasnosti sa senatorskim staležom. Jedan od njegovih prvih koraka bilo je donošenje zakona o Vespazijanovoj vrhovnoj vlasti (lex de imperio Vespasiani), koji je Vespazijanu dodeljivao ista prava koja su uživali i njegovi prethodnici i koji je svakoga obavezivao na izvršavanje carevih naređenja, koja su mogla i ukidati ranije zakone. Princepsova ovlašćenja su proširena, ali je to bio rezultat zakona, a ne proste uzurpacije. Vespazijanov stariji sin Tit proglašen je za cara, dobio je tribunsku vlast i učestvovao u upravljanju državom. Svake godine Vespazijan je biran za konzula. On je po senatorskoj tradiciji smatran za jednog od "dobrih" careva, ali je i u to vreme postojala opozicija među senatorima, koja, istina, nije imala raniji značaj. Vespazijan se trudio da poboljša vojnu disciplinu; veliki deo vojske je raspušten. Što se tiče sopstvenih pristalica među vojnicima, isplatio im je samo obećane sume, ali ne i dodatne nagrade koje su očekivali.
Vespazijan se suočio s istim teškim zadatkom kao i Avgust: uspostavljanje mira i stabilnosti. Neredi iz 69. n. e. odveli su trupe s rajnske i dunavske granice. Stoga su podunavske zemlje napali Sarmati, koji su preplavili istočnu Evropu i zamenili Skite, svoje udaljene srodnike. Oni su bez većih teškoća bili odbijeni; ali sarmatski Jazigi, koji su sada čvrsto kontrolisali oblast između Tise i Dunava, predstavljali su ozbiljnu pretnju za budućnost.
Događaji u rajnskoj oblasti bili su u tom trenutku ozbiljniji. Tamo je 69. n. e. podigao ustanak Civilis, vođa germanskog plemena Batava, koji su kao pomoćnici služili u rimskoj vojsci. Pokretu su se pridružila galska plemena i pobunjenici su nezadrživo napadali rimske trupe. Na sreću Rimljana, pobunjenici nisu bili ujedinjeni u svojim ciljevima, pa su Rimljani do 70. n. e. ponovo uspostavili red. Iste godine Vespazijanov stariji sin Tit završio je krvavi rat u Judeji tako što je zauzeo i uništio Jerusalim.
Vespazijan je uspeo da uredi državne finansije i da popuni državnu blagajnu, pre svega uspostavljajući stare i zavodeći nove poreze. On je 73. n. e. uzeo cenzorska ovlašćenja i revidirao sastav senata, u koji je uveo ne samo predstavnike italske aristokratije, već i stanovnike romanizovanih provincija.
Pod Vespazijanom počinje nova etapa u rimskoj politici prema provincijama. On teži da nađe oslonca među romanizovanom provincijskom aristokratijom. Naročitu carevu zaštitu uživali su zapadni gradovi; svi oni hispanski gradovi koji nisu imala prava rimskog ili latinskog građanstva, dobili su latinsko građansko pravo. Posebni municipalni statuti (leges) propisuju način upravljanja i unutrašnji život tih provincija. Njihovi bivši magistrati postaju rimski građani. Drugačije je bilo stanje u istočnim oblastima: grčkim gradovima oduzeta je autonomija koju su dobili od Nerona; možda je u vezi s tim opozicija grčkih filozofa prema dinastiji Flavijevaca.
| Prethodnik: | Rimski car 69. - 79. |
Nasljednik: |
| Vitelije 69. |
Tit 79. - 81. |
Medijski sadržaji Vespasian na Wikicommonsu.- Life of Vespasian (Suetonius; English translation and Latin original)
- Biography on De Impertoribus Romanis.
