Italijanska socijalistička partija
| Italijanska socijalistička partija
Partito Socialista Italiano
| |
|---|---|
| |
| Istorijski lideri | Filipo Turati, Đakomo Mateoti, Sandro Pertini, Pietro Neni, Betino Kraksi |
| Osnovana | 14. avgust 1892 |
| Raspuštena | 12. novembar 1994 |
| Prethodne stranke | Partija italijanskih radnika |
| Naslednik | vidi ovde |
| Sedište | Milano, via del Corso, 476 |
| Država |  Italija
|
| Zvanične novine | Avanti! (Napred!) |
| Mladi ogranak | Omladinska socijalistička federacija Italije (Federazione Giovanile Socialista Italiana) |
| Ideologija | Demokratski socijalizam, Socijaldemokratija, Revolucionarni socijalizam, Liberal-socijalizam. |
| Politička pozicija | Levi centar |
| Međunarodno članstvo | Socijalistička internacionala |
| Evropska stranka | Partija evropskog socijalizma |
Italijanska socijalistička partija(ital.:Partito Socialista Italiano, PSI) je bivša politička partija Italije demokratsko-socijalističke orijentacije, član Socijalističke internacionale i Partije evropskog socijalizma.
PSI je osnovan 1892 pod imenom Partija italijanskih radnika.1895 menja ime a nakon toga otpočinje sve intezivniji rad koji će dovesti već krajem 1898 do prvih represija od strane policije.
Međutim od 1907 počinju prve podele unutar partije između reformista i masimalista(komunisti). A na kongresu 1910 dolazi do direktnog konflikta između Filipa Turatija(reformisti) i Benita Musolinija(masimalisti). Ali ipak Turati je izabran za sekretara.
1914 PSI odlučno odbija ulazak Italije u Prvi Svetski rat i radi toga Musolini je izbačen iz partije jer u neslaganju sa tom odlukom,1921 on će osnovat Fašističku nacionalnu partiju, koja će 1923 dobiti vlast.
Pojava fašista na političkoj sceni, dovodi do definitivnog rascepa i krize:1921 masimalistička struja izlazi iz partije i osniva Komunističku partiju Italije(PCI). Fašistički režim,1926 proglašava nezakonitost PSI i drugih antifašističkih pokreta u Italiji.
8 septembra 1943 Kralj Italije Viktor Emanuel III i novoimenovani premijer Pietro Badoljo, će potpisat primirje sa Saveznicima. Dok će severocentralni deo Italije, ostat pod okupacijom Nemaca i Italijanske Socijalne Republike, jug će uglavnom spast pod okriljem oslobodilačkih snaga.
Primirje omogućava antifašistima povratak u otadžbinu.22 avgusta 1943 u Rimu vođe socijalista će osnovati Socijalističku partiju proleterskog jedinstva, koja 1945 preuzima svoje staro ime. Pad fašizma i oslobođenje dovode do uspostavljanja demokratske republike nakon istitucionalnog referenduma, koji će izgasat 54,3% podrške republikancima, među kojima najaktivniji su bili baš socijalisti.
U toku rata komunisti i socijalisti, su se bili odlučili za zajednički otpor. Nakon rata taj savez je doveo do stvranja socijal-komunističke koalicije pod imenom:Narodno Demokratski Front(Fronte Democratico Popolare). Deo socijalista će odbiti taj predlog i time 10 avgusta 1947 će biti formirana Socijalistička partija-Italijanska sekcija Socijalističke internacionale, kasnije Italijanska socijalističko demokratska partija.
Ipak i koalicija s komunistima, nakon poraza na izborima 1948(gde su dve partije jedva dobile 33,5%) od strane Hrišćanske demokratije (DC), je oslabila. 1956, u toku Mađarske revolucije došlo je do kraja Narodno Demokratskog Fronta radi podrške koju je Komunistička partija pružila SSSR, u neslaganju sa socijalistima.
1963 PSI ulazi u koaliciju sa Hrišćanskom demokratijom. Tzv.Vlade Levog Centra će biti rezultat koalicije tih dvih partija i još nekoliko pokreta i trajaće sve do kraja '80-ih godina.
Na izborima 1976 Socijalistička partija će doživiti jak poraz, zaustavljajući se na jedva 9,95%. Dotadašnji sekretar Frančesko Di Martino, je primoran na ostavku, dok je za sekretara izabran intraprendentni četrdesetogodišnjak Betino Kraksi.
Kraksijeva "autonomistička" struja, odlučuje definitivno odbijanje marksizma i menja simbol partije napuštajući srp i čekić i preuzimajući amblem potugalske revolucije 1974:crveni karanfil.
Ideološka okretnica omogućava porast konsenzusa. Kraksi odlučuje nastavak koalicije sa Hrišćanskom demokratijom i drugim liberalnim snagama Italije stvarajući novu antikomunističku koaliciju "Pentapartije"(Pentapartito).
1983 Kraksi postaje premijer a PSI osvaja rekordnih 14,3% glasova i liderstvo u koaliciji(iako demohrišćani ostaju prva partija).
1992 italijanski sudija Antonio di Pietro, oktriva seriju ilegalnih finansiranja partija, i umešanost Betina Kraksija i drugih političkih lidera sa italijanskom mafijom. Vrlo brzo skandal smanjuje ugled partije, dok Kraksi beži u egzil u Tunis gde će 1999 i umreti. Na izborima 1994 socijalisti osvajaju jedva 2,0% malo nakon toga 13 novembra 1994 partija je raspuštena.
Direktni naslednici SPI su:
- Italijanski socijalisti, kasnije Italijanski demokratski socijalisti;
- Socijalistička partija - Socijaldemokratija;
- Laburistička federacija Italije;
- Demokratski savez.
Pored političkih stranaka navedenih, ključni članovi raspuštene italijanske Socijalističke partije takođe su kanališu kroz različite iskustva u naredne partije:
- Demokrate levice, kasnije Demokratska partija;
- Napred Italijo, kasnije Narod slobode;
- Nova Italijanska socijalistička partija takođe kasnije u Narodu slobode;
2007. godine stranke naslednice SPI koje se nisu kanalisale u Demokratska partiju ili u Narod slobode su odlučile da se ujedine i osnovale su Socijalističku partiju,kao ideološkog naslednika istorijske socijalističke partije.