Viebe sins djin
On viebe sins djin, c' est on viebe ki n' si codjowe nén ås diferinnès djins (cåzant, atôtchî, riwaitant).
Mwaissès dnêyes
[candjî | candjî l’ côde wiki]Il est todi eployî come si l' sudjet sereut on rwaitant singulî.
Å pus sovint, il est eployî avou l' prono "i", afeye eto avou l' prono "ça".
Dins des fråzes espontanêyes di djins ki n' avént nén aprins l' francès a scole, on pout trover eto des djerondifs et des infinitifs sins djin.[1]
Kékès egzimpes classikes
[candjî | candjî l’ côde wiki]Fråzes djeneråles
[candjî | candjî l’ côde wiki]Il a stî on tins k' on-z aveut l' permis sins egzamin.
Il avize kel voleu n' a nén moussî pa l' ouxh.
I fåt çk' i fåt.
Vos n' åroz k' a mete on coplemint, s' il astchait.
I gn è vneut podecô do waeraxhe vint.
I lyi prind co ene zine.
Cwand i tchôkive dins l' taeye (dins les houyires), i faleut rastoker.
I va! Ça vos va?
Ça va drole, pa côps !
I fwait målåjhey è plaecî ene avou lu.
I fwait åjhey si pormoenner dins ç' pazea la.
Dins les fråzes sol tins k' i fwait
[candjî | candjî l’ côde wiki]I ploût; la k' i ratake a ploure; il a rploû so les fours.
I vôreut rploure, sabaye ?
I lût les cwate soleas; i lût l' solea des cwate costés.
I brouwene; i mozene.
Il alome; i tone; il a craké après Mierdo.
I nive; i nivtêye; i paytêye.
Il a djalé a pire finde; il a co rdjalé.
Cwand i rlegne, c' est todi k' i disdjale.[2]
I fwait spès; i freut spès ou çk' i s' piedreut.
I fjheut on bea clair di bele.
I n' fwait nén åjhey rôler pa ç' tins la.
I fwait fenant, i fwait brexhlant, i fwait ridant, i fwait glimonant, i fwait soelant; i fjheut ene bonté d' tos les diåles.
I s' acleve des walêyes après Maissin.
Il a do må do ploure.
I n' pout må di rfé bon, avou ces nûlêyes la.
Uzaedjes a pårt
[candjî | candjî l’ côde wiki]Les fråzes ciddé padzo ont stî oyowes pa Louwis Rmåke di ses pus vîs temoens del Gléjhe.[1]
Djerondifs sins djin
[candjî | candjî l’ côde wiki]| Fråze avou on djerondif sins djin | Fråze avou ene fråzlete |
|---|---|
| Tot plovant, tot fjhant come i fwait, on n' ireut ddja lon | cwand ti voes come i ploût et fé come i fwait, on n' såreut aler lon. |
| On s' si rwene, paret, tot magnant tos ses fours, et tot tot ndè falant atchter a deus francs. | … et k' i ndè fåt ratchter a deus francs |
Infinitifs sins djin
[candjî | candjî l’ côde wiki]| Fråze avou èn infinitif sins djin | Fråze avou on codjowa (ou èn ôte viebe) |
|---|---|
| Li baromete ridschindrè motoit sins fé bê | … sins k' i fwaiye bea |
| Toltins, ça a stou aveur l' air di fé bea et d' ploure | Toltins ça a stou k' il aveut l' air di fé bea, ey i ploveut. |
| Dj' a vindou l' vea malåde, po-z esse cwite d' el faleur bouter e trô | … po nel nén dveur bouter e trô |
| C' esteut todi ene sacwè d' drole di lyi esse vinou on porea so tchaeke mwin e l' minme plaece | … k' i lyi a vnou on porea so tchaeke mwin e l' minme plaece |
| Dj' inme mî l' tchamp Colete, po fé åjhey î aler | Dj' inme mî l' tchamp Colete ca i fwait åjhey î aler |
| Dji n' comprind nén ces djins la, lezî aveur arivé çoula, et k' i n' î pinsèt ddja pus. | … k' i lzî a-st arivé çoula, et k' i n' î pinsèt ddja pus |
Alére
[candjî | candjî l’ côde wiki]Ristudiaedje des viebes sins djin ås scoles di Bive
Sourdants
[candjî | candjî l’ côde wiki]- ↑ 1,0 et 1,1 Louis Remacle, Sintake do walon del Gléjhe, tome II, p. 29-33; sacwants des fråzes ciddé padzo sont saetcheyes did la.
- ↑ François Loriaux, Tchanson des verités