Tiếng Bemba
| Tiếng Bemba | |
|---|---|
| Chibemba | |
| Sử dụng tại | Zambia, Cộng hòa Dân chủ Congo, Tanzania |
| Tổng số người nói | 5,3 triệu |
| Dân tộc | Bemba, Twa Bangweulu |
| Phân loại | Niger-Congo |
| Phương ngữ | |
| Hệ chữ viết | chữ Latinh (bảng chữ cái Bemba) Bemba Braille |
| Địa vị chính thức | |
Ngôn ngữ thiểu số được công nhận tại | |
| Mã ngôn ngữ | |
| ISO 639-2 | bem |
| ISO 639-3 | bem |
| Glottolog | bemb1257[1] |
| Linguasphere | 99-AUR-r ichiBemba + ichiLamba incl. 24 inner languages 99-AUR-ra...-rx + varieties 99-AUR-rca...-rsb |
Tiếng Bemba (hay ChiBemba, Cibemba, Ichibemba, Icibemba và Chiwemba) là một ngôn ngữ Bantu được sử dụng chủ yếu ở vùng đông bắc Zambia bởi người Bemba và là lingua franca của khoảng 18 dân tộc liên quan, bao gồm cả người Bisa ở Mpika và hồ Bangweulu và một số ít hơn ở Katanga thuộc Cộng hòa Dân chủ Congo, Tanzania và Botswana. Tiếng Bemba và các phương ngữ của nó còn là lingua franca ở Zambia, nơi người Bemba là sắc tộc đông đảo nhất.[2] Tiếng Lamba, một ngôn ngữ có liên quan chặt chẽ với tiếng Bemba và một số người coi nó là một phương ngữ của tiếng Bemba. Ngôn ngữ này có trật tự câu SVO (chủ-động-tân).
Lịch sử
[sửa | sửa mã nguồn]Người Bemba là hậu duệ của cư dân vương quốc Luba, tồn tại ở nơi nay là tỉnh Katanga của Cộng hòa Dân chủ Congo và đông bắc Zambia.
Tiếng Bemba là một trong những ngôn ngữ được sử dụng rộng rãi nhất ở Zambia, được nói bởi nhiều người sống ở khu vực thành thị và là một trong bảy ngôn ngữ khu vực được công nhận của Zambia. Lingua franca của thủ đô Zambia Lusaka là một phương ngữ của tiếng Nyanja nhưng nó trộn lẫn nhiều từ và cách diễn đạt của tiếng Bemba.[3]
Phương ngữ
[sửa | sửa mã nguồn]Tiếng Bemba có một số phương ngữ, nhiều phương ngữ Bemba được nói bởi một số bộ lạc đã bị mai một.[4] Tiếng Twa của người Bangweulu là một phương ngữ khác của tiếng Bemba.
Có một dạng được gọi là Bemba Thành thị, với ngữ pháp thay đổi một chút và kết hợp nhiều từ mượn tiếng Anh và tiếng Sawhili, được sử dụng tại các thành phố lớn của Copperbelt.
Tiếng Bemba khá gần gũi với tiếng Shona, ngôn ngữ chính của người Zimbabwe. Một người nói tiếng Bemba sẽ hiểu cuộc trò chuyện của người nói tiếng Shona; mức độ thông hiểu chừng 80%-95%, và nói chung, chỉ có một ít từ vựng khác nhau.
Tham khảo
[sửa | sửa mã nguồn]- ^ Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin biên tập (2013). “Bemba (Zambia)”. Glottolog. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
- ^ Zambia at Ethnologue
- ^ Gray, Lubasi & Bwalya 2013, Town Nyanja: a learner's guide to Zambia's emerging national language
- ^ NALRC. “Bemba language & culture” (PDF). nalrc.indiana.edu. Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 8 tháng 8 năm 2017.
Đọc thêm
[sửa | sửa mã nguồn]- Posner, Daniel N. (2003). "The Colonial Origins of Ethnic Cleavages: The Case of Linguistic Divisions in Zambia". Comparative Politics. 35 (2): 127–146.
Liên kết ngoài
[sửa | sửa mã nguồn]- Dự án trực tuyến Bemba, https://scholarbloss.emory.edu/bemba/
- Liên kết đến Bemba Mô tả ngữ pháp, văn bản và tệp âm thanh
- Trang PanAfrican L10n trên Bemba
- Amalombelo Mu Cilala Các phần của cuốn sách cầu nguyện chung ở Bemba, được số hóa bởi Richard Mammana và Charles Wohlers
- Daniel Chola Musatwe, Mulenga Wa Mpanga, Bộ sưu tập đặc biệt của Thư viện Lubuto, truy cập ngày 3 tháng 5 năm 2014.
- Edward Mwango Kasase, Ku Bwaice, Bộ sưu tập đặc biệt của Thư viện Lubuto, truy cập ngày 3 tháng 5 năm 2014.
- Kapwepwe, SM, Shalapa Canicadala, Bộ sưu tập đặc biệt của Thư viện Lubuto, truy cập ngày 3 tháng 5 năm 2014.
- Lehmann, Dorothea, Truyện dân gian từ Zambia: Các văn bản bằng sáu ngôn ngữ châu Phi và bằng tiếng Anh, Bộ sưu tập đặc biệt của Thư viện Lubuto, truy cập ngày 3 tháng 5 năm 2014.
- Nyambe Sumbwa, Tục ngữ Zambian, Bộ sưu tập đặc biệt của Thư viện Lubuto, truy cập ngày 3 tháng 5 năm 2014.
- Tài nguyên OLAC trong và về ngôn ngữ Bemba
- Cơ sở dữ liệu có thể tìm kiếm của tục ngữ Bemba Lưu trữ 2020-02-20 tại Wayback Machine
