Kontent qismiga oʻtish

SSSR bayrogʻi

Vikipediya, erkin ensiklopediya
Sovet Sotsialistik Respublikalari Ittifoqi bayrogʻi
Mamlakat SSSR
Mutanosibligi 1:2
Qabul qilindi 18-aprel, 1924-yil (100 yil avval) (1924-04-18)

SSSR Davlat bayrogʻi — Sovet Sotsialistik Respublikalari Ittifoqining rasmiy ramzi (Davlat gerbi va Davlat madhiyasi bilan birga) „SSSR davlat suvereniteti va kommunistik jamiyatini qurish uchun kurashda ishchilar va dehqonlarning buzilmas ittifoqi ramzi“ edi[1].

Bayroqning qizil rangi KPSS boshchiligidagi sovet xalqining sotsializm va kommunizm qurilishi uchun olib borgan qahramonona kurashining ramzi; bolgʻa va oʻroq ishchilar sinfi va kolxoz dehqonlarining mustahkam ittifoqini bildiradi. SSSR bayrogʻidagi qizil besh qirrali yulduz Yer sharining beshta (aholi yashaydigan, yaʼni Antarktidadan tashqari) qitʼalarida kommunizm gʻoyalarining yakuniy gʻalabasining ramzidir.

Toʻgʻri toʻrtburchak shaklidagi qizil bayroqning yuqori burchagida, oltin bolgʻa va oʻroq tasviri va ularning tepasida oltin hoshiya bilan chizilgan qizil besh qirrali yulduz bor edi. Bayroq kengligining uzunligiga nisbati 1:2[2].

Tarix

[tahrir | manbasini tahrirlash]
1923-yil 1-iyulda Nijniy Novgorod yarmarkasi ochilishida koʻtarilgan bayroqning tasviri 1:4. Luksa Aloizs tomonidan chizilgan rasmga asoslangan (Vexilologie, № 9-10).

1922-yil 29-dekabrda RSFSR, USSR, BSSR va ZSFSR SSSRni tashkil etish toʻgʻrisidagi shartnomani imzoladilar, uning 22-moddasida:

Sovet Sotsialistik Respublikalari Ittifoqi oʻz bayrogʻi, gerbi va davlat muhriga ega

[3].

SSSR gerbi markazida tasvirlangan bayroq loyihasi. 1923. (Semenovich N., Milanov V. Bizning qizil bayrogʻimiz. // „ Ogonyok“, 1985, No 18 (3015))

SSSR bayrogʻining tavsifi SSSR Markaziy Ijroiya Qoʻmitasining 1923-yil 6-iyuldagi ikkinchi sessiyasida qabul qilingan SSSR Konstitutsiyasining (Asosiy Qonunining) 71-moddasida oʻrnatilgan:

Sovet Sotsialistik Respublikalari Ittifoqining Davlat bayrogʻi alvon yoki qizil rangli matodan iborat boʻlib, unda davlat gerbi tasvirlangan

[4]. Ushbu turdagi bayroq chizmasini tasdiqlash haqida hech qanday dalillar yoʻq. SSSR bayrogʻini ishlab chiqarishda duch kelgan qiyinchiliklarni hisobga olgan holda SSSR Markaziy Ijroiya Qoʻmitasining 1923-yil 12-noyabrdagi uchinchi sessiyasi qaror qildi:

SSSR Konstitutsiyasining 71-moddasi Markaziy Ijroiya Qoʻmitasining 3-sessiyasi qaror qiladi: Sovet Sotsialistik Respublikalari Ittifoqining Davlat bayrogʻi alvon yoki qizil rangli matodan iborat boʻlib, bayroqning yuqori burchagida, oltin bolgʻa va oʻroq tasviri va ularning tepasida oltin hoshiya bilan chizilgan qizil besh qirrali yulduz tasvirlangan.

[5].

SSSR bayrogʻi „Izvestiya“ № 83 (2118) gazetasining 1924-yil 10- apreldagi taʼrifi asosida
1924-yil 18-apreldagi SSSR bayrogʻi A.Y.Luksh eskizi boʻyicha tiklandi.(Riga)

1924-yil 31-yanvarda Sovetlarning II Butunittifoq qurultoyi oʻz qarori bilan SSSR Konstitutsiyasini (Asosiy Qonunini) tasdiqladi, ammo bayroqning tasviri hali tasdiqlanmagan edi. 1924-yil 8-aprelda SSSR Markaziy Ijroiya Qoʻmitasi Prezidiumi „SSSR Davlat bayrogʻining batafsil tavsifi toʻgʻrisida“ gi qarori bilan:

Sovet Sotsialistik Respublikalari Ittifoqi Davlat bayrogʻining quyidagi batafsil tavsifini eʼlon qiladi: Bayroq qizil (yoki alvon) toʻrtburchak shaklda, uzunligi va kengligi 2:1 nisbatda. Bayroqning yuqori chap burchagida bayroq bilan bir xil rangdagi, uzunligi bayroq uzunligining 2/6 qismiga va eni bayroq kengligining yarmiga teng. Bayroq kengligining 1/8 qismining radiusi boʻlgan tilla oʻroq va bolgʻa, oʻroq va bolgʻa ustidagi oltin hoshiya bilan oʻralgan qizil besh qirrali yulduz, bayroq kengligida diametri 1/5. Bayroq kenglikning 1/15 qismiga teng oltin chiziq bilan chegaralangan. Yulduzning diametri bayroq kengligining 1/10 qismini tashkil qiladi

[6].

SSSR Markaziy Ijroiya Qoʻmitasi Prezidiumi 1924-yil 18-aprelda bayroq bilan chegaradosh oltin chiziq uning dizaynidan chiqarib tashlaganidan soʻng, bayroq rasmi tasdiqladi.

1924-yil 29-avgustda SSSR Markaziy Ijroiya Qoʻmitasi Prezidiumi va SSSR Xalq Komissarlari Sovetining „Sovet Sotsialistik Respublikalari Ittifoqining bayroqlari toʻgʻrisida“gi farmoni bilan SSSR Davlat bayrogʻi doimiy ravishda faqat SSSR Markaziy Ijroiya Qoʻmitasi va SSSR Xalq Komissarlari Soveti binolari ustida koʻtariladi deb belgilandi. Bundan tashqari,SSSR tashqi ishlar xalq komissarligi tomonidan chiqarilgan maxsus koʻrsatmaga binoan SSSR Davlat bayrogʻi SSSR Sovetlari qurultoyi yoki SSSR Markaziy Ijroiya Qoʻmitasining sessiyasi boʻlib oʻtayotgan bino tepasida, SSSR xalq komissarliklari va boshqa organlarining markaziy va mahalliy muassasalari binolari tepasida shuningdek faqat proletar bayram kunlarida va vakolatxonalar, savdo vakolatxonalari va konsullik binolari tepasida koʻtarilishi kerak edi.

SSSR harbiy floti kemalarida, savdo kemalarida va boshqa transport vositalarida, agar ularda SSSR Markaziy Ijroiya Qoʻmitasi raisi, SSSR Xalq Komissarlari Kengashi ,SSSR Markaziy Ijroiya Qoʻmitasi va SSSR Xalq Komissarlari Sovetining rasmiy vakili boʻlgan boshqa shaxslar shuningdek, SSSRning vakolatli vakillarining buyrugʻi bilan SSSR Davlat bayrogʻi koʻtarilishi shart[7].

his is the flag of the Soviet Union in 1936. It was later replaced by File:Flag of the Soviet Union (1955-1980).svg.
SSSRninqizilg 1936-yilgi Konstitutsiyasiga muvofiq SSSR bayrogʻi

1936-yil 5-dekabrda qabul qilingan SSSR Konstitutsiyasida (Asosiy qonunida) bayroqning quyidagi tavsifi mavjud edi:

144-modda. Sovet Sotsialistik Respublikalari Ittifoqining Davlat bayrogʻi toʻgʻri toʻrtburchak shaklidagi qizil matodan iborat boʻlib, uning yuqori burchagida oltin bolgʻa oʻroqning oʻqi yonida tasvirlangan va ularning tepasida oltin chegarali besh qirrali qizil yulduz tasvirlangan. Kenglik va uzunlik nisbati 1:2

[8].

SSSR bayrogʻi 1955-yil 19- avgustdagi „SSSR Davlat bayrogʻi toʻgʻrisidagi Nizom“ ga muvofiq.

1955-yil 19-avgustda SSSR Oliy Kengashi Prezidiumining Farmoni bilan „SSSR Davlat bayrogʻi toʻgʻrisidagi Nizom“ tasdiqlandi, uning 2-moddasida:

SSSR Davlat bayrogʻi toʻgʻri toʻrtburchak shaklidagi qizil matodan iborat boʻlib, uning yuqori burchagiga yaqin oltin oʻroq va bolgʻacha joylashgan va ularning tepasida oltin chegarali besh qirrali qizil yulduz bor. Kenglik va uzunlik nisbati 1: 2 ni tashkil qiladi. Oʻroq va bolgʻa kvadratga toʻgʻri keladi, uning tomoni bayroq kengligining 1/4 qismiga teng. Oʻroqning oʻtkir uchi kvadratning yuqori tomonining oʻrtasida, oʻroq va bolgʻaning tutqichlari kvadratning pastki burchaklariga tayanadi. Tutqichli bolgʻaning uzunligi kvadrat diagonalining 3/4 qismini tashkil qiladi. Besh qirrali yulduz kvadratning yuqori tomoniga tegib, bayroq kengligining 1/8 qismiga teng boʻlgan doira ichiga mos keladi. Yulduz, oʻroq va bolgʻaning vertikal oʻqining qutbdan masofasi bayroq kengligining 1/3 qismini tashkil qiladi. Bayroqning yuqori chetidan yulduz markazigacha boʻlgan masofa bayroq kengligining 1/8 qismini tashkil qiladi.

Nizom SSSR Davlat bayrogʻini faqat SSSR Oliy Kengashi Prezidiumi va SSSR Vazirlar Kengashi binolarida doimiy ravishda koʻtarishni nazarda tutgan. Bundan tashqari, bayroqni SSSR Oliy Kengashining sessiyasi boʻlib oʻtgan binoda — sessiyaning butun davri davomida, Oliy Kengashlar Prezidiumlari va Vazirlar Kengashlari binolarida koʻtarish rejalashtirilgan edi. Ittifoq va avtonom SSR, ittifoq va respublika vazirliklari va idoralari, mehnatkashlar deputatlari mahalliy Sovetlari ijroiya qoʻmitalari va boshqa davlat organlari, jamoat tashkilotlari va muassasalari, shuningdek turar-joy binolarida faqat 8-mart, 22-aprel, 1 va 2-may 9-may, 7-va 8-noyabr va 5-dekabr kunari koʻtarilishi kerak edi. Bundan tashqari, Nizom SSSR Davlat bayrogʻini SSSR Savdo yuk tashish kodeksi va SSSR ichki suv transporti ustavida belgilangan tartibda roʻyxatga olingan kemalarda qattiq bayroq sifatida qoʻllashni nazarda tutgan. SSSR Davlat bayrogʻi tasviri SSSR Fuqarolik havo kemalari davlat reestriga kiritilgan xalqaro parvozlarni amalga oshiruvchi samolyotlarda joylashtiriladi; harbiy kemalarda — harbiy nizomlarga muvofiq; shuningdek — SSSR Vazirlar Kengashining buyrugʻi bilan. SSSR Davlat bayrogʻi davlat va jamoat organlari, korxonalar, muassasalar va tashkilotlar tomonidan oʻtkaziladigan marosimlar va boshqa tantanali tadbirlarda ham koʻtarilishi mumkin"[9].

1955-yil 30-noyabrda SSSR Vazirlar Kengashining qarori bilan „SSSR Davlat bayrogʻi toʻgʻrisidagi nizomni qoʻllash boʻyicha yoʻriqnoma“ tasdiqlandi, uning 12-bandida „Dengiz floti kemalarida, shuningdek jang paytida ham SSSR Davlat bayrogʻi koʻrinishida koʻtariladi“[10].

1977-yil 7-oktabrda qabul qilingan SSSR Konstitutsiyasi (Asosiy qonuni) SSSR bayrogʻining tavsifiga tub oʻzgarishlar kiritmadi[11]. 1980-yil 15-avgustda SSSR Oliy Kengashi Prezidiumining Farmoni bilan[12] „SSSR Davlat bayrogʻi toʻgʻrisidagi Nizom“ ning yangi tahriri[9] qabul qilindi, unda ham asosiy qoidalar kiritilmadi faqat bayroqning tasviriga oʻzgartirishlar kiritilgan, ammo SSSR Davlat bayrogʻining teskari tomonidagi rasmida oʻroq, bolgʻa va yulduz tasvirlari yoʻq edi.

1991-yil 8-dekabrda Viskuli qishlogʻida RSFSR, Ukraina SSR va Belorusiya SSR rahbarlari Mustaqil Davlatlar Hamdoʻstligini tashkil etish toʻgʻrisidagi shartnomada „SSR Ittifoqi, xalqaro huquq va geosiyosiy voqelikning sub’ekti boʻlib, oʻz faoliyatini toʻxtatadi“[13] va Mustaqil Davlatlar Hamdoʻstligi (MDH) tuzilganligini eʼlon qildi.

1991-yil 24-dekabr[14] Rossiya Federatsiyasi SSSRning voris davlati sifatida SSSRning BMTdagi oʻrnini (yangi kiritilmasdan)[15] Nyu-Yorkdagi BMT binosi oldida SSSR Davlat bayrogʻi oʻrniga Rossiya Federatsiyasi Davlat bayrogʻi koʻtarildi va 1991-yil 25-dekabrda SSSR Prezidentining Moskva Kremlidagi qarorgohi ustida SSSR Davlat bayrogʻi tushirildi[16].

Bugungi kunda SSSR bayrogʻidan muxolifatda, asosan, chap qanot koʻrinishida, butun postsovet hududida mitinglar va namoyishlarda foydalaniladi. Bunday hollarda, SSSR respublikalarining bayroqlari (xususan, namoyish oʻtayotgan joyda) tez-tez ishlatiladi.

Belarusiyada Gʻalaba kuni va Respublika kunidagi paradlarda SSSR bayrogʻi fashizm ustidan qozonilgan gʻalabaga asosiy hissa qoʻshgan davlat bayrogʻi sifatida Gʻalaba bayrogʻi va respublika bayrogʻi bilan birga olib boriladi.

2013-yil 24-oktabrda Minskdagi Ulugʻ Vatan urushi muzeyi gumbazi ustida magʻlub boʻlgan Reyxstagning ramzi - SSSR bayrogʻi koʻtarildi, bu 1991-yil dekabridan beri SSSR davlat bayrogʻining birinchi rasmiy koʻtarilishi edi[17].

Ommaviy namoyishni taqiqlash

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2022-yil 21-aprelda Estoniya parlamenti tajovuz, genotsid, insoniyatga qarshi jinoyat yoki urush jinoyatini sodir etishda foydalaniladigan ramzlarni ochiq koʻrsatishni va ushbu jinoyatlarni qoʻllab-quvvatlash yoki oqlashni taqiqlovchi qonunlarni Estoniya Respublikasining Jinoyat kodeksida qabul qildi. Hujjat matnida qonunga tegishli boʻlgan aniq belgilarga havolalar mavjud emas, ammo Estoniya matbuotida politsiya tushuntirishlari eʼlon qilingan, ular orasida SSSR va Rossiya Federatsiyasi bayroqlari, Georgiy lentasi va Sovet harbiy kiyimlari taqiqlangan[18][19][20]. Sovet Gʻalaba kunini nishonlash kunida, 2022-yil 9-may, politsiya bir nechta qonunbuzarliklar haqida xabar berdi, xususan, Sillamae shahrida politsiya xodimlari koʻp qavatli uyning derazasida SSSR bayrogʻini payqashdi. Uy egasi uyda edi, lekin politsiyaga eshikni ochishdan bosh tortdi. Politsiya kuch bilan eshikni ochib bayroqni olib tashladi va kvartira egasiga nisbatan jinoiy ish ochdi[21].

Yana qarang

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ Polojenie o Gosudarstvennom flage Soyuza Sovetskix Sotsialisticheskix Respublik, utverjdeno Ukazom Prezidiuma Verxovnogo Soveta SSSR ot 19-avgusta 1955 goda
  2. ↑ Statya 170 Konstitutsii SSSR 1977 goda
  3. ↑ Dogovor ob obrazovanii SSSR
  4. ↑ Gosudarstvenniy arxiv Rossiyskoy Federatsii, f.3316, op.16, d.45, l.29, sit. po: Veksillologicheskiy spravochnik po flagam Rossiyskoy Imperii i SSSR. T. 1. / Sost. V. A. Sokolov. — M.: MGIU, 2002. — C. 270. — ISBN 5-276-00240-1
  5. ↑ Sobranie uzakoneniy SSSR, 1923, № 113, st.1939, sit po: Veksillologicheskiy spravochnik po flagam Rossiyskoy Imperii i SSSR. T. 1. / Sost. V. A. Sokolov. — M.: MGIU, 2002. — C. 273. — ISBN 5-276-00240-1
  6. ↑ Gosudarstvenniy arxiv Rossiyskoy Federatsii, f. 3316, op. 16, d. 46, l. 23, sit. po: Veksillologicheskiy spravochnik po flagam Rossiyskoy Imperii i SSSR. T. 1. / Sost. V. A. Sokolov. — M.: MGIU, 2002, — S. 273—274. — ISBN 5-276-00240-1
  7. ↑ Postanovlenie Prezidiuma TsIK SSSR i Soveta Narodnix Komissarov SSSR ot 29-avgusta 1924 goda „O flagax i vimpelax Soyuza Sovetskix Sotsialisticheskix Respublik“, sit. po: Veksillologicheskiy spravochnik po flagam Rossiyskoy Imperii i SSSR. T. 1. / Sost. V. A. Sokolov. — M.: MGIU, 2002. — S. 279—280. — ISBN 5-276-00240-1
  8. ↑ Konstitutsiya SSSR 1936 g.
  9. ↑ 9,0 9,1 Polojenie o Gosudarstvennom flage Soyuza Sovetskix Sotsialisticheskix Respublik (utv. Ukazom Prezidiuma VS SSSR ot 19.08.1955) — Zakonodatelstvo SSSR.
  10. ↑ "Polojenie o Gosudarstvennom flage SSSR", "Instruksiya po primeneniyu „Polojeniya o Gosudarstvennogo flaga SSSR“" v kn.: Zakonodatelnie akti o Gosudarstvennom flage SSSR i Gosudarstvennom flage Armyanskoy SSR. — Yerevan, 1977.
  11. ↑ Statya 170 Konstitutsii (Osnovnogo Zakona) SSSR ot 7-oktabrya 1977 goda
  12. ↑ utverjdyon Zakonom SSSR ot 23-oktabrya 1980 goda
  13. ↑ „Исполнительный комитет СНГ (Соглашение о создании Содружества Независимых Государств)“. 2006-yil 21-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 19-yanvar.
  14. ↑ Note To the Director General From the Ministry of Foreign Affairs Of the Russian Federation
  15. ↑ Popova. Yu.//Zakonnaya naslednitsa: Kak Rossiya zanyala mesto SSSR v Sovbeze OON
  16. ↑ V. Lavrenyuk, A. Sokolov. Kosmicheskie miri Andreya Sokolova // Воин России — 2001. — № 4. — S. 94-96.
  17. ↑ „Над зданием музея ВОВ развевается советский флаг“. 2013-yil 13-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 13-noyabr.
  18. ↑ „Рийгикогу в преддверии 9 мая принял закон о запрете враждебной символики“ (ru). ERR (2022-yil 22-aprel).
  19. ↑ Riigikogu. „Karistusseadustik“ (et). Riigi Teataja (2022-yil 28-aprel).
  20. ↑ ERR. „Полиция расширила запрет на собрания с использованием враждебной символики на всю Эстонию“ (ru) (2022-yil 27-aprel).
  21. ↑ Priit Liiviste. „Politsei jaoks möödus 9. mai eriliste vahejuhtumiteta“ (et). Pealinn (2022-yil 10-may). 2022-yil 18-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 23-iyun. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=SSSR_bayrogʻi&oldid=5225137" dan olindi