Suriye Kürdistanı
Suriye Kürdistanı, Batı Kürdistan[1][2][3][4] veya Rojava (Türkçe: Batı), Suriye'nin kuzeyinde ve doğu kesiminde çoğunlukla Kürtler olmak üzere Arap, Çerkes, Süryani[5] ve Türkmenlerin[6] yaşadığı bölge. Orta Doğu coğrafyasında Kürtlerin yoğun olarak yaşadığı Kürdistan'ın, Suriye sınırları içinde kalan kısmını tanımlar. PYD tarafından bölgede Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi ilan edilmiş; fakat Suriye hükûmeti veya diğer ülkeler tarafından tanınmamıştır.[7]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Tarih öncesi dönem
[değiştir | kaynağı değiştir]Bereketli hilalde yer alan Suriye Kürdistanı'nda Tell Halaf gibi neolitik dönem arkeolojik sitleri bulunmaktadır.
İmparatorluklar
[değiştir | kaynağı değiştir]Rojava, tarihi boyunca Hitit, Mitanni, Asuri, Ahameniş İmparatorluğu, Grek, Arsak Krallığı, Roma İmparatorluğu, Part İmparatorluğu, Sasaniler, Bizans İmparatorluğu, Abbasiler, Osmanlılar ve Fransa tarafından yönetildi.
Suriye
[değiştir | kaynağı değiştir]20. yüzyılda Osmanlı Devleti'nde patlak veren Süryani ve Ermeni Kırımı döneminde birçok Süryani ve Ermeni bölgeye sürgün edilmiş, Şeyh Said İsyanı ardından da bölge Kürt göçü almıştır.[kaynak belirtilmeli]
Suriye devleti, sınırları içerisinde ikamet eden Kürtlere 1962 yılından beri vatandaşlık hakkı tanımamaktadır.[8] Aynı zamanda bu bölgeyi Araplaştırmak için bir Arap Kuşağı inşa etmeye çalışmış ve 1963'te Baas Partisi hükûmeti de "Cezire'nin Araplığını koruma" sloganını kullanarak Araplaştırma politikasını sürdürmüştür.[8]
Suriye İç Savaşı ve Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi
[değiştir | kaynağı değiştir]Toponimi
[değiştir | kaynağı değiştir]Rojava[9](Kürtçe: Rojavaya Kurdistanê, rojava "Batı" anlamına gelir) Batı Kürdistan ya da Suriye Kürdistanı olarak bilinir.[kaynak belirtilmeli]
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Rojava Türkiye sınırı boyunca Dicle'nin batısında yer almaktadır. Cezire Bölgesi, Kürdistan Bölgesel Yönetimi ile komşudur. Cezire kantonu petrol kaynaklarının bulunduğu bir noktada bulunur. Cezire ve Fırat Bölgesi arazi bakımından çoğunlukla düzlüklerden oluşur, Afrin Bölgesi ise dağlık bir araziye sahiptir.[10]
İklim ve bitki örtüsü
[değiştir | kaynağı değiştir]Bölgede soğuk ve kurak kışlar, sıcak, bulutsuz yazlar görülür. Çoğunlukla düzlük olması bu sayılan iklimsel sonuçları doğurur. Irak ve Türkiye sınırı boyunca uzanan kuzeydeki dağlık bölgeler, yoğun kar yağışı altındadır.
Rojava'nın topoğrafik ve dağlık yapısı nedeniyle, ülkede bitki örtüsü olarak genellikle bozkır olmakla birlikte yer yer orman görülür. Bölgenin kuzeyindeki dağlık bölgede kavak, söğüt ve meşe ağaçları bulunur. Güneyinde ise genelde çöl ağaçları olan hurma ve palmiye ağaçları vardır.
Ekonomi
[değiştir | kaynağı değiştir]Rojava'nın ekonomisini petrol ihracatı ve tarım oluşturmaktadır.[11][12]
Tarım
[değiştir | kaynağı değiştir]Koyun, tahıl ve pamuk var.[5] Tarımı geliştirebilmek için gübre gerekiyor.[12]
Ticaret
[değiştir | kaynağı değiştir]Petrol ve gıda üretimi talebi aştığı için ihracatın önemli bir kısmını karşılamaktadır.[13] Güvenlik gerekçesi ile Türkiye ile olan sınır kapılarından gerçekleştirilen ticaret sınırlıdır.[14]
Eğitim
[değiştir | kaynağı değiştir]Kürtçe, Arapça ve diğer azınlık dillerinde eğitim yapılmaktadır.[11]
Kamışlı'da Rojava Üniversitesi bulunmaktadır.
Kültür
[değiştir | kaynağı değiştir]Rojava'nın kültürü Mezopotamya kültürü, İslam dini ve geleneksel Arap ve Kürt kültürü etrafında biçimlenmiştir.[kaynak belirtilmeli] Buna karşın, Rojava çeşitlilikler içinde yüksek bir kozmopolit toplum ve canlı bir kültüre sahiptir.[kaynak belirtilmeli] İslam etkisi Arap ve Kürt kültürünün mimari, müzik, giyim, mutfak ve yaşam tarzında görülebilmektedir.
PYD tarafından jineoloji öğretilmektedir.
Demografi
[değiştir | kaynağı değiştir]Rojava halkının çoğunluğu Kürtlerden oluşmaktadır.[15] Cezire Kantonu'nda az sayıda Arap yerleşim yeri vardır. Cezire Kantonu'nda Süryaniler de bulunmaktadır. Türkmenler, Çerkesler(anayasa), Yezîdîler,[16][17] Ermeniler de bölgedeki azınlık halklardandır.
Mülteciler
[değiştir | kaynağı değiştir]Rojava'da iki milyon mülteci bulunmaktadır.[18]
Nüfus bakımından büyük şehirler
[değiştir | kaynağı değiştir]2004 Suriye nüfus sayımına göre Rojava'da nüfusu on binden fazla olan şehir ve kasabaların listesi:[19]
| Türkçe Adı | Kürtçe Adı | Arapça Adı | Nüfus | Kanton |
|---|---|---|---|---|
| Haseki (Hasiçi) | Hesîçe | الحسكة | 319.641 | Cezire Kantonu |
| Kamışlı | Qamişlo | القامشلي | 184.231 | Cezire Kantonu |
| Münbiç | Mabuk | منبج | 99.497 | Şahba Kantonu |
| El-Bab | El-Bab | الباب | 63.069 | Şahba Kantonu |
| Tabka | Tabqa | الطبقة | 62,425 | Kobani Kantonu |
| Resulayn | Serêkanî | رأس العين | 55.247 | Cezire Kantonu |
| Mürşitpınar (Arappınar) | Kobanî | عين العرب | 44.821 | Kobani Kantonu |
| Afrin | Efrîn | عفرين | 36.562 | Afrin Kantonu |
| Amudiye | Amûdê | عامودا | 26.821 | Cezire Kantonu |
| Deyrik | Dêrika Hemko | المالكية | 26.311 | Cezire Kantonu |
| Tel Rıfat | Arpêt | تل رفعت | 20.514 | Afrin Kantonu |
| Kubur el Bid | Tirbespî | القحطانية | 16.946 | Cezire Kantonu |
| Şeddade (Şeddadi) | Şeddadê | الشدادي | 15.806 | Cezire Kantonu |
| Muabbada | Girkê Legê | المعبدة | 15.759 | Cezire Kantonu |
| Tel Abyad | Girê Spî | تل أبيض | 14.825 | Kobani Kantonu |
| El Seba ve Arbayn | السبعة وأربعين | 14.177 | Cezire Kantonu | |
| Cenderes | Cindarêsê | جنديرس | 13.661 | Afrin Kantonu |
| Menacir (Mancar) | Menacîr | المناجير | 12.156 | Cezire Kantonu |
| Cerablus | Cerablus | جرابلس | 11.570 | Şahba Kantonu |
| Başköy | Kıbbesin | قباسين | 11.383 | Şahba Kantonu |
Din
[değiştir | kaynağı değiştir]Rojava halkının çoğu Sünni Müslümandır.[20] Bölgede Ezidiler ve Hristiyanlar da yaşamaktadır.[5]
Dil
[değiştir | kaynağı değiştir]
Konuşulan diller Kürtçe, Arapça, Türkçe ve Süryanice'dir.[21]
Ulaşım
[değiştir | kaynağı değiştir]Kamışlı'da uluslararası Kamışlı Havaalanı bulunmaktadır.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir] | Bu madde önerilmeyen biçimde kaynaklandırılmıştır. (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
- ^ "Second day of Northern Syria Constituent Assembly conference takes place" (İngilizce). Hawar News Agency. 28 Aralık 2016. 11 June 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2016.
- ^ "Syrian Kurdish groups, allies say approve blueprint for federal system". Reuters. 29 Aralık 2016. 12 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2017.
- ^ "'Rojava' no longer exists, 'Northern Syria' adopted instead". Kurdistan24. 31 Aralık 2016. 25 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2017.
- ^ "ܩܝܡܐ ܟܢܘܫܝܝܐ ܕܦܕܪܐܠܝܘܬ݂ܐ ܕܝܡܩܪܐܛܝܬܐ ܕܓܪܒܝ ܣܘܪܝܐ". 2 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2019.
- ^ a b c "A Mountain River Has Many Bends". 20 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2017.
- ^ "'Rojava modelinin önünde çok önemli sınavlar var'". Agos. 6 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2017.
- ^ Suriyeli Kürtler federasyon ilan etti, Şam 'tanımıyoruz' dedi 19 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., BBC Türkçe, 17 Mart 2016.
- ^ a b Emir Hasanpur (çev: Cemil Gündoğan), Kürt Diliyle İlgili Devlet Politikaları ve Dil Hakları, Avesta Yayınları, İstanbul, Ocak 1997, ISBN 975-7112-20-8, s. 64.
- ^ "Iraq and Syria face further instability as Isis influence wanes". Financial Times. 2 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2017.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2015.
- ^ a b Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;Khalaf1isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ a b "Kadınlar tarımda güçlü". Politika. 27 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2017.
- ^ "Striking out on their own". The Economist. 11 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2018.
- ^ "Syrian Kurds risk their lives crossing into Turkey". Middle East Eye. 29 Aralık 2014. 10 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2015.
- ^ "Rojava's Sustainability and the PKK's Regional Strategy". Washington Institute. 10 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2017.
- ^ "Revenge for Sinjar: Syrian Kurds free Islamic State slaves". Reuters. 19 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2017.
- ^ "ROJAVA AS HOME TO OVER TWO MILLION IDPS". 19 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2017.
- ^ "Rojava as home to over 2 million IDPs". 19 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2017.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 10 Mart 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2016.
- ^ "Suriye'deki Siyasi Kürt Tablosunda Dini Hareketler". jusoor.co. 4 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2022.
- ^ "What languages are spoken in Rojava, and what is the proportion and distribution?". 27 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2017.