İçeriğe atla

Sera gazı emisyonları

Vikipedi, özgür ansiklopedi
En yüksek emisyon salımı olan ülkeler için "kişi başına" sera gazı emisyonları[1]

İnsan faaliyetlerinden kaynaklanan sera gazı emisyonları sera etkisini güçlendirerek iklim değişikliğine neden oluyor. Çoğu fosil yakıtların yakılmasından kaynaklanan karbondioksittir: kömür, petrol ve doğal gaz. En büyük kirleticiler arasında Çin'deki kömür ile çoğu OPEC ve Rusya'da devlete ait olan büyük petrol ve gaz şirketleri yer alıyor. İnsan kaynaklı emisyonlar, Dünya atmosferindeki Karbondioksiti yaklaşık %50 oranında artırdı.

Elektrik üretimi ve taşıma başlıca yayıcılardır; en büyük tek kaynak, sera gazlarının %20 ile kömürle çalışan elektrik santralleridir. Ormansızlaşma ve arazi kullanımındaki diğer değişiklikler de karbondioksit ve metan yayar. En büyük antropojenik metan emisyonları kaynağı tarımdır ve bunu yakından gaz tahliyesi ve fosil yakıt endüstrisinden kaynaklanan kaçak emisyonlar izlemektedir. En büyük tarımsal metan kaynağı hayvancılık'dır. Tarım toprakları kısmen gübreler nedeniyle azot oksit yayar. Benzer şekilde, soğutucu akışkanlardan kaynaklanan florlu gazlar, toplam insan emisyonlarında çok büyük bir rol oynamaktadır.

Yılda kişi başına ortalama altı buçuk ton olan mevcut emisyon oranlarında, 2030'dan önce sıcaklıklar, G7 ülkeleri için limit ve Paris Anlaşması'nın arzu edilen limiti olan 1,5 °C (2,7 °F) artmış olabilir.

Ölçümler ve hesaplamalar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Yıllık CO2 emisyonları, ülkeye göre toplam, kişi başına değil (2017 verileri)
Gaz bazında Küresel Sera Gazı Emisyonları

Küresel sera gazı emisyonları yılda yaklaşık 50 Gt'dir[2] (kişi başına 6,6 ton[3]) ve 2019 için arazi kullanımı değişikliği nedeniyle 5 Gt dahil olmak üzere 57 Gt CO2 eşdeğeri olarak tahmin edilmiştir.[4]

Karbondioksit, azot oksit, metan, üç grup florlu gazlar, hidroflorokarbonlar (HFC'ler) ve perflorokarbonlar (PFC'ler) başlıca antropojenik sera gazlarıdır ve Paris Anlaşması kapsamında düzenlenirler.[5]:147[6]

CFC'ler sera gazı olmalarına rağmen, CFC'lerin küresel ısınmaya katkısından ziyade ozon deliğine olan katkısıyla motive edilen Montreal Protokolü tarafından düzenlenirler. Ozon tabakasının incelmesinin sera ısınmasında yalnızca küçük bir rolü olduğuna dikkat edin, ancak bu iki süreç bazen medyada karıştırılıyor. 2016'da Birleşmiş Milletler Çevre Programı zirvesinde bir araya gelen 170'ten fazla ülkeden müzakereciler, Montreal Protokolü'nün Kigali Değişikliği'nde, hidroflorokarbonları (HFC'ler) aşamalı olarak kaldırmak için yasal olarak bağlayıcı bir anlaşmaya vardılar.[7][8][9]

Sera gazı emisyonlarını ölçmenin birkaç yolu vardır. Bildirilen bazı değişkenler şunları içerir:[10]

  • Ölçüm sınırlarının tanımı: Emisyonlar, coğrafi olarak, yayıldıkları alana (bölge ilkesi) veya faaliyet ilkesine göre emisyonları üreten bölgeye atfedilebilir. Bu iki ilke, örneğin bir ülkeden diğerine elektrik ithalatı veya uluslararası bir havaalanındaki emisyonlar ölçülürken, farklı toplamlarla sonuçlanır.
  • Farklı gazların zaman ufku: Verilen sera gazının katkısı CO2 eşdeğeri olarak rapor edilir. Bunu belirlemek için yapılan hesaplama, o gazın atmosferde ne kadar süre kaldığını hesaba katar. Bu her zaman tam olarak bilinmez ve yeni bilgileri yansıtmak için hesaplamalar düzenli olarak güncellenmelidir.
  • Ölçüm protokolünün kendisi: Bu, doğrudan ölçüm veya tahmin yoluyla olabilir. Dört ana yöntem, emisyon faktörü tabanlı yöntem, kütle dengesi yöntemi, tahmine dayalı emisyon izleme sistemleri ve sürekli emisyon izleme sistemleridir. Bu yöntemler doğruluk, maliyet ve kullanılabilirlik açısından farklılık gösterir. Climate Trace tarafından uzaya dayalı karbon dioksit ölçümlerinden elde edilen kamuya açık bilgilerin 2021 Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Konferansı öncesinde tek tek büyük bitkileri ortaya çıkarması bekleniyor.[11]

Bu önlemler bazen ülkeler tarafından iklim değişikliğine ilişkin çeşitli politika/etik pozisyonlar öne sürmek için kullanılır.[12]:94 Farklı önlemlerin kullanılması, hedeflere yönelik ilerlemeyi izlerken sorunlu olan karşılaştırılabilirlik eksikliğine yol açar. Ortak bir ölçüm aracının benimsenmesi veya en azından farklı araçlar arasında iletişimin geliştirilmesi için tartışmalar vardır.[10]

Emisyonlar, geçmiş veya kümülatif emisyon ölçümleri olarak bilinen uzun zaman periyotları boyunca izlenebilir. Kümülatif emisyonlar, sera gazı atmosferik konsantrasyon oluşumundan neyin sorumlu olduğuna dair bazı göstergeler sağlar.[13]:199

Ulusal hesaplar dengesi, bir ülkenin ihracatı ve ithalatı arasındaki farka dayalı olarak emisyonları izler. Birçok zengin ülke için denge negatiftir çünkü ihraç edildiğinden daha fazla mal ithal edilmektedir. Bu sonuç büyük ölçüde gelişmiş ülkeler dışında mal üretmenin daha ucuz olmasından ve gelişmiş ülkelerin giderek artan oranda mallara değil hizmetlere bağımlı hale gelmesinden kaynaklanmaktadır. Pozitif bir hesap dengesi, bir ülkede daha fazla üretimin gerçekleştiği anlamına gelir, bu nedenle daha fazla faal fabrika karbon emisyon seviyelerini yükseltir.[14]

Emisyonlar ayrıca daha kısa zaman dilimlerinde ölçülebilir. Emisyon değişiklikleri, örneğin, 1990 temel yılına karşı ölçülebilir. 1990, Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi'nde (UNFCCC) emisyonlar için temel yıl olarak kullanıldı ve aynı zamanda Kyoto Protokolü'nde de kullanıldı (bazı gazlar ayrıca 1995 yılından itibaren ölçülmüştür).[5]:146, 149 Bir ülkenin emisyonları, belirli bir yıl için küresel emisyonların bir oranı olarak da rapor edilebilir.

Başka bir ölçüm kişi başına emisyonlardır. Bu, bir ülkenin toplam yıllık emisyonlarını yıl ortası nüfusuna böler.[15]:370 Per capita emissions may be based on historical or annual emissions.[12]:106–107

Şehirler bazen emisyonlara orantısız katkıda bulunanlar olarak kabul edilirken, kişi başına emisyonlar şehirler için ülkelerindeki ortalamalardan daha düşük olma eğilimindedir.[16] Mevcut emisyon oranlarında, 2030'dan önce sıcaklıklar, G7 ülkelerinin limiti ve Paris Anlaşması'nın istek sınırı olan 1,5 °C (2,7 °F) artmış olabilir.[17]

Kaynaklar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Fosil yakıtların yakılmasından kaynaklanan modern küresel CO2 emisyonları.

Yaklaşık 1750'den beri insan faaliyetleri karbondioksit ve diğer sera gazlarının konsantrasyonunu artırdı. 2021 itibarıyla, ölçülen atmosferik karbondioksit konsantrasyonları, sanayi öncesi seviyelerden neredeyse %50 daha yüksekti.[18] Doğal karbon dioksit kaynakları, insan faaliyetlerinden kaynaklanan kaynaklardan 20 kat daha fazladır, ancak birkaç yıldan uzun süreler boyunca, doğal kaynaklar, doğal yutaklarla, özellikle bitkilerin karbon bileşikleri fotosentezi ve denizlerdeki plankton ile neredeyse eşit bir şekilde dengelenir.[19] Karasal kızılötesi radyasyonun uzun dalga emici gazlar tarafından emilmesi, Dünya'yı daha az verimli bir yayıcı yapar. Bu nedenle, Dünya'nın emdiği kadar enerji yayması için küresel sıcaklıkların artması gerekir.

Yakılan fosil yakıtların 2015 insan sera gazlarının %62'sini yaydığı tahmin edilmektedir.[20] En büyük tek kaynak, 2021 itibarıyla sera gazının %20'si ile kömürle çalışan elektrik santralleridir.[21]

İnsan faaliyetlerinden kaynaklanan başlıca sera gazı kaynakları şunlardır:

  • Fosil yakıtların yakılması ve havadaki daha yüksek karbondioksit konsantrasyonlarına yol açan ormansızlaşma. Arazi kullanımı değişikliği (esas olarak tropik bölgelerde ormansızlaşma) toplam insan kaynaklı sera gazı emisyonlarının yaklaşık dörtte birini oluşturmaktadır.[22]
  • hayvancılık enterik fermantasyonu ve gübre yönetimi, çeltik pirinç çiftçiliği, arazi kullanımı ve sulak alan değişiklikleri, insan yapımı göller, boru hattı kayıpları ve daha yüksek metan atmosferik konsantrasyonlarına yol açan kapalı havalandırmalı çöp sahası emisyonları.[23]

[24] Fermantasyon sürecini geliştiren ve hedefleyen yeni tarz tamamen havalandırmalı septik sistemlerin çoğu da atmosferik metan kaynaklarıdır.

  • soğutma sistemlerinde kloroflorokarbon gazları (CFC'ler) kullanımı ve yangın söndürme sistemlerinde ve üretim süreçlerinde CFC'ler ve halonların kullanımı.
  • daha yüksek azot oksit (N2O) konsantrasyonlarına yol açan gübre kullanımı dahil tarımsal faaliyetler. Fosil yakıt yanmasından kaynaklanan yedi CO2 kaynağı (2000–2004 için yüzde katkılarla birlikte):[25]
  • Sıvı yakıtlar (örn. benzin, fuel oil): %36
  • Katı yakıtlar (örn. kömür): %35
  • Gaz yakıtlar (ör. doğal gaz): %20
  • Çimento üretimi: 3 %
  • Endüstriyel ve kuyularda yanan gaz: %1
  • Yakıt dışı hidrokarbonlar: 1%
  • ulusal envanterlere dahil olmayan uluslararası taşımacılıkta kullanılan yakıtlar: %4

En büyük antropojenik metan emisyonları kaynağı tarım'dır ve gaz havalandırma ve fosil yakıt endüstrisi kaynaklı kaçak emisyonlar bunu yakından takip eder.[26][27] En büyük tarımsal metan kaynağı hayvancılıkdır. Tarımsal topraklar kısmen gübrelerden dolayı azot oksit yayar.[28]

Küresel emisyonlardan sorumlu şirketlerle ilgili 2017 yılında yapılan bir ankette, 100 şirketin küresel doğrudan ve dolaylı emisyonların %71'inden sorumlu olduğu ve devlete ait şirketlerin emisyonlarının %59'undan sorumlu olduğu bulundu.[29][30]

Sektöre göre emisyonlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
IPCC Beşinci Değerlendirme Raporu'na göre Ekonomik Sektöre Göre Sera Gazı Emisyonları
Sektörlere göre 2016 küresel sera gazı emisyonları.[31] Yüzdeler, tüm Kyoto Sera Gazlarının CO2 eşdeğer miktarlarına (GtCO2e) dönüştürülen tahmini küresel emisyonlarından hesaplanır.

Küresel sera gazı emisyonları, ekonominin farklı sektörlerine atfedilebilir. Bu, farklı ekonomik faaliyet türlerinin küresel ısınmaya değişen katkılarının bir resmini sunar ve iklim değişikliğini azaltmak için gereken değişikliklerin anlaşılmasına yardımcı olur.

Yapay sera gazı emisyonları, enerji üretmek için yakıtların yanmasından kaynaklananlar ve diğer işlemler tarafından üretilenler olarak ikiye ayrılabilir. Sera gazı emisyonlarının yaklaşık üçte ikisi yakıtların yanmasından kaynaklanmaktadır.[32]

Enerji, tüketim noktasında veya başkaları tarafından tüketilmek üzere bir jeneratör tarafından üretilebilir. Bu nedenle, enerji üretiminden kaynaklanan emisyonlar, nerede yayıldıklarına veya ortaya çıkan enerjinin nerede tüketildiğine göre kategorize edilebilir. Emisyonlar üretim noktasında ilişkilendirilirse, elektrik üreticileri küresel sera gazı emisyonlarının yaklaşık %25'ine katkıda bulunur.[33] Bu emisyonlar nihai tüketiciye atfedilirse, toplam emisyonların %24'ü imalat ve inşaattan, %17'si ulaşımdan, %11'i yerel tüketicilerden ve %7'si ticari tüketicilerden kaynaklanmaktadır.[34] Emisyonların yaklaşık %4'ü, enerji ve yakıt endüstrisi tarafından tüketilen enerjiden kaynaklanmaktadır.

Emisyonların geri kalan üçte biri, enerji üretimi dışındaki süreçlerden kaynaklanmaktadır. Toplam emisyonların %12'si tarımdan, %7'si arazi kullanımı değişikliği ve ormancılıktan, %6'sı endüstriyel süreçlerden ve %3'ü atıklardan kaynaklanmaktadır.[32] Emisyonların yaklaşık %6'sı, fosil yakıtların çıkarılmasıyla açığa çıkan atık gazlar olan kaçak emisyonlardır.

2020 itibarıyla Secunda CTL, yılda 56,5 milyon ton CO2 ile dünyanın en büyük tek yayıcısıdır.[35]

Tarım

[değiştir | kaynağı değiştir]

Geleneksel pirinç ekimi, çiftlik hayvanlarından sonra ikinci en büyük tarımsal metan kaynağıdır ve tüm havacılıktan kaynaklanan karbondioksit emisyonlarına eşdeğer bir ısınma etkisine sahiptir.[36]

Havacılık

[değiştir | kaynağı değiştir]

İklim üzerindeki genel insan etkilerinin yaklaşık %3,5'i havacılık sektöründen kaynaklanmaktadır. Son 20 yılda sektörün iklim üzerindeki etkisi iki katına çıktı, ancak diğer sektörler de büyüdüğü için sektörün katkısının diğer sektörlere göre payı değişmedi.[37]

Denizcilik

[değiştir | kaynağı değiştir]

Deniz yolu taşımacılığı, yoğun fosil yakıt tüketimi sebebi ile önemli CO2 emisyon kaynaklarından birisidir. Emisyonların tespiti ve düşürülmesi ile ilgili küresel ve bölgesel düzenlemeler bulunmaktadır.

Küresel ölçekte Uluslararası Denizcilik Örgütü (IMO) Data Collecting System (IMO DCS), Carbon Intensity Indicator (CII) ve bölgesel ölçekte Avrupa Birliği (EU MRV[38], EU ETS, Fuel EU) gibi kuralları yürürlüğe koymuş olup; raporlama, vergilendirme ve yaptırımlar uygulama yoluna gitmiştir.

Karayolu Taşımacılığı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Küresel taşımacılık CO2 emisyonlarının dörtte birinden fazlası karayolu taşımacılığından kaynaklanmaktadır, bu nedenle birçok ülke İklim değişikliğini hafifletmeye yardımcı olmak için kamyon CO2 emisyonlarını daha da kısıtlamaktadır.[39]

Binalar ve inşaat

[değiştir | kaynağı değiştir]

2018 yılında, inşaat malzemeleri üretimi ve binaların bakımı, enerji ve süreçle ilgili emisyonlardan kaynaklanan karbondioksit emisyonlarının %39'unu oluşturdu. Cam, çimento ve çelik imalatı, enerji ve prosesle ilgili emisyonların %11'ini oluşturdu.[40] Bina inşaatı önemli bir yatırım olduğundan, mevcut binaların üçte ikisinden fazlası 2050'de hala var olacak. Paris Anlaşması'nın hedeflerine ulaşmak için mevcut binaların daha verimli hale getirilmesi için gerekli olacak; sadece yeni inşaatlara düşük emisyon standartlarını uygulamak yetersiz kalacaktır.[41] Tükettiği kadar enerji üreten binalara sıfır enerjili bina, tükettiğinden fazlasını üreten binalara enerji-artı denir. Düşük enerjili binalar, düşük toplam enerji tüketimi ve karbon emisyonu ile yüksek verimli olacak şekilde tasarlanmıştır ve popüler bir tür pasif ev'dir.[40]

Dijital sektör

[değiştir | kaynağı değiştir]

Dijital sektör küresel sera gazı emisyonlarının %2 ila %4'ünü üretir,[42] ve büyük bir kısmı yonga yapımından kaynaklanır.[43] Ancak sektör, insan taşımacılığı ve muhtemelen binalar ve sanayi gibi daha büyük küresel paya sahip diğer sektörlerden kaynaklanan emisyonları azaltır.[44][45][46]

Sağlık hizmetleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Sağlık sektörü, küresel sera gazı emisyonlarının %4,4 - %4,6'sını üretmektedir.[47]

Çelik ve alüminyum

[değiştir | kaynağı değiştir]

Çelik ve alüminyum, karbondioksitin jeolojik depolanması için kilit ekonomik sektörlerdir. 2013 yılında yapılan bir araştırmaya göre, "2004'te çelik endüstrisi, küresel antropojenik sera gazı emisyonlarının %5,2'sini oluşturan yaklaşık 590 milyon ton CO2 yayar. Çelik üretiminden yayılan CO2, esas olarak demir oksitleri saflaştırmak için kireçtaşı kullanımının yanı sıra,fosil yakıt enerji tüketiminden gelir."[48]

Elektrik üretimi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kömürle çalışan elektrik santral leri, 2018'de küresel GhG'nin %20'sinden fazlası ile tek en büyük yayıcıdır.[49] Kömür santrallerinden çok daha az kirletici olmasına rağmen, Doğalgaz yakıtlı elektrik santralleri de başlıca emisyon kaynaklarıdır ve 2018'de elektrik üretiminde bir bütün olarak %25'in üzerinde bir paya sahiptir.[50] 221 ülkede 29.000'den fazla fosil yakıtlı elektrik santralinin envanterine göre, dünyadaki elektrik santrallerinin sadece %5'i elektrik üretiminden kaynaklanan karbon emisyonlarının neredeyse dörtte üçünden sorumlu.[51]

Plastikler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Plastikler esas olarak fosil yakıtlardan üretilir. Küresel sera gazı emisyonlarının %3 ila %4'ünün plastiklerin yaşam döngüleriyle ilişkili olduğu tahmin ediliyor.[52] EPA tahminlerine göre, üretilen polietilen tereftalat (PET)'in her bir kütle birimi için beş kütle birimi kadar karbondioksit yayılıyor (içecek şişeleri için en yaygın olarak kullanılan plastik türü), ulaşım da sera gazı üretiyor.[53][54] Plastik atık, bozulduğunda karbondioksit yayar. 2018'de yapılan araştırmalar, çevredeki en yaygın plastiklerden bazılarının, güneş ışığına maruz kaldıklarında dünya iklimini etkileyebilecek miktarda sera gazları metan ve etilen saldığını iddia etti.[55][56]

Plastiğin cam veya metale göre hafifliği nedeniyle, plastik enerji tüketimini azaltabilir. Örneğin, cam veya metal ambalaj tek kullanımlık ise, içeceklerin cam veya metal yerine PET plastikten ambalajlanmasının nakliye enerjisinde %52 tasarruf sağladığı tahmin edilmektedir.

2019 yılında yeni bir "Plastik ve İklim" raporu yayınlandı. Rapora göre, plastiklerin üretimi ve yakılması, 2019'da atmosfere 850 milyon ton karbondioksit (CO2) eşdeğerinde katkıda bulunacak. Mevcut eğilimle birlikte, plastiklerin yıllık yaşam döngüsü sera gazı emisyonları 2030 yılına kadar 1,34 milyar tona yükselecek. 2050 yılına kadar, plastiklerin yaşam döngüsü emisyonları 56 milyar tona, yani Dünya'nın kalan karbon bütçesinin yüzde 14'üne ulaşabilir.[57] Rapor, yalnızca tüketimde azalma içeren çözümlerin sorunu çözebileceğini, biyolojik olarak parçalanabilen plastik, okyanus temizliği, plastik endüstrisinde yenilenebilir enerji kullanımı gibi diğer çözümlerin ise çok az şey yapabileceğini ve hatta bazı durumlarda bu sorunu daha da kötüleştirebileceğini söylüyor.[58]

Sanitasyon sektörü

[değiştir | kaynağı değiştir]

Atık su ve sanitasyon sistemlerinin, esas olarak arıtma işlemi sırasında dışkının parçalanması yoluyla sera gazı emisyonlarına (GHG) katkıda bulunduğu bilinmektedir. Bu, daha sonra çevreye salınan metan gazı üretimi ile sonuçlanır. Sanitasyon ve atık su sektöründen kaynaklanan emisyonlar, esas olarak arıtma sistemlerine, özellikle arıtma tesislerine odaklanmıştır ve bu, sektör için karbon ayak izinin büyük bir kısmını oluşturmaktadır.[59]

Atık su ve sanitasyon sistemlerinden kaynaklanan iklim etkileri küresel riskler oluştursa da, düşük gelirli ülkeler birçok durumda daha büyük risklerle karşı karşıyadır. Son yıllarda, sanitasyon sektöründeki adaptasyon ihtiyaçlarına ilgi yeni yeni ivme kazanmaya başlıyor.[60]

Turizm

[değiştir | kaynağı değiştir]

UNEP'e göre, küresel turizm, atmosferdeki artan sera gazı konsantrasyonlarına önemli bir katkıda bulunuyor.[61]

Sosyo-ekonomik sınıfa göre

[değiştir | kaynağı değiştir]

Zengin insanların tüketici yaşam tarzı tarafından beslenerek, dünya nüfusunun en zengin %5'i, dünya çapındaki sera gazı emisyonlarındaki mutlak artışın %37'sinden sorumlu olmuştur. Mutlak küresel emisyonlardaki artışın neredeyse yarısına nüfusun en zengin %10'u neden oldu.[62]

Enerji kaynağına göre

[değiştir | kaynağı değiştir]
Elektrik tedarik teknolojilerinin yaşam döngüsü sera gazı emisyonları, IPCC tarafından hesaplanan medyan değerler[63]
IPCC 2014'e göre seçilmiş elektrik tedarik teknolojilerinden Yaşam döngüsü CO2 eşdeğeri (Yansıtabilirlik etkisi dahil).[63][64] medyan (gCO2eq/kWh) değerleri düşürülerek düzenlenmiştir.
Teknoloji Min. Medyan Max.
Şu anda ticari olarak mevcut teknolojiler
Kömür – Toz haline getirilmiş kömür brülörü 740 820 910
Doğalgaz – kombine çevrim enerji santrali 410 490 650
Biyokütle – Özel 130 230 420
Güneş enerjisi – Fayda ölçeği 18 48 180
Güneş enerjisi – çatı üstü 26 41 60
Jeotermal 6.0 38 79
Yoğunlaştırılmış güneş enerjisi 8.8 27 63
Hidroelektrik 1.0 24 22001
Rüzgar açık deniz 8.0 12 35
Nükleer 3.7 12 110
karada rüzgar 7.0 11 56
Ön ticari teknolojiler
Okyanus (Gelgit ve dalga) 5.6 17 28

1 ayrıca bkz. Rezervuarların çevresel etkisi#Sera gazları.

UNECE 2020'ye göre AB28 ülkeleri, kWh başına Yaşam döngüsü CO2 emisyonları.[32]
Teknoloji gCO2eq/kWh
Antrasit Pulverize kömür yakıtlı brülör, Karbondioksitin jeolojik depolanması olmadan 1000
IGCC, Karbondioksitin jeolojik depolanması olmadan 850
SC, Karbondioksitin jeolojik depolanması olmadan 950
PC, Karbondioksitin jeolojik depolanması ile 370
IGCC, Karbondioksitin jeolojik depolanması ile 280
SC, Karbondioksitin jeolojik depolanması ile 330
Doğalgaz NGCC, Karbondioksitin jeolojik depolanması olmadan 430
NGCC, Karbondioksitin jeolojik depolanması ile 130
Hidro 660 MW 150
360 MW 11
Nükleer average 5.1
CSP tower 22
trough 42
PV poli-Si, yere monte 37
poli-Si, çatıya monte 37
CdTe, yere monte 12
CdTe, çatıya monte 15
CIGS, yere monte 11
CIGS, çatıya monte 14
Rüzgar karada 12
açık deniz, beton temel 14
açık deniz, çelik temel 13

Kısaltmalar listesi:

Çeşitli yakıtlardan kaynaklanan nispi CO2 emisyonu

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir litre benzin, yakıt olarak kullanıldığında, bir sera gazı olan 2,32 kg (yaklaşık 1300 litre veya 1,3 metreküp) karbondioksit üretir. Bir ABD galonu 19.4 lb (1.291.5 galon veya 172.65 fit küp) üretir.[65][66][67]

Çeşitli yakıtlar için enerji miktarı başına yayılan karbondioksit kütlesi[68]
Yakıt adı CO2
yayılan
(lbs/106 Btu) 		CO2
yayılan
(g/MJ) 		CO2
yayılan
(g/kWh)
Doğalgaz 117 50.30 181.08
Sıvılaştırılmış petrol gazı 139 59.76 215.14
Propan 139 59.76 215.14
Havacılık benzini 153 65.78 236.81
Otomobil benzin 156 67.07 241.45
Gazyağı 159 68.36 246.10
Fuel oil 161 69.22 249.19
Otomobil lastiği/Otomobil lastiğinden türetilen yakıt 189 81.26 292.54
Tahta ve tahta atıkları 195 83.83 301.79
Kömür (bitümlü) 205 88.13 317.27
Kömür (alt bitümlü) 213 91.57 329.65
Kömür (linyit) 215 92.43 332.75
Petrol koku 225 96.73 348.23
Katranlı kum bitüm [kaynak belirtilmeli] [kaynak belirtilmeli] [kaynak belirtilmeli]
Kömür (antrasit) 227 97.59 351.32

Emisyonların bölgesel ve ulusal dağılımı

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ülkeye ve bölgeye göre kümülatif sera gazı emisyonlarının çubuk grafiği

Arazi kullanımı değişikliğinden

[değiştir | kaynağı değiştir]

Arazi kullanımı değişikliği, örneğin ormanların tarımsal kullanım için temizlenmesi, atmosferden karbon yutaklarına ne kadar karbon aktığını değiştirerek atmosferdeki sera gazı konsantrasyonunu etkileyebilir.[69] Arazi kullanımı değişikliğinin muhasebeleştirilmesi, "net" emisyonları, yani tüm kaynaklardan brüt emisyonlar, eksi, karbon yutakları tarafından atmosferden çıkarılan emisyonlar, ölçme girişimi olarak anlaşılabilir.[12]:92–93

Net karbon emisyonlarının ölçümünde önemli belirsizlikler bulunmaktadır.[70] Ek olarak, karbon yutaklarının farklı bölgeler arasında ve zaman içinde nasıl tahsis edilmesi gerektiği konusunda tartışmalar var.[12]:93 Örneğin, karbon yutaklarındaki daha yakın tarihli değişikliklere odaklanmak, muhtemelen daha önce ormansızlaşan bölgelerin, örneğin Avrupa'nın lehine olacaktır.

Sera gazı şiddeti

[değiştir | kaynağı değiştir]

Sera gazı şiddeti, sera gazı emisyonları ile gayri safi yurtiçi hasıla (GSYİH) veya enerji kullanımı gibi başka bir ölçü arasındaki orandır. "Karbon şiddeti" ve "emisyon şiddeti" terimleri de bazen kullanılmaktadır.[71] Emisyon yoğunlukları, piyasa döviz kurları (MER) veya satın alma gücü paritesi (SAGP) kullanılarak hesaplanabilir.[12]:96 MER'ye dayalı hesaplamalar, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler arasındaki şiddetlerde büyük farklılıklar gösterirken, PPP'ye dayalı hesaplamalar daha küçük farklılıklar göstermektedir.

Kümülatif ve geçmiş emisyonlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Dünya bölgesine göre kümülatif CO2 emisyonu
3 zaman diliminde dünya bölgesine göre kişi başına kümülatif emisyonlar
CO2 Emissions by Source Since 1880

Fosil yakıt kullanımından kaynaklanan kümülatif antropojenik (yani insan kaynaklı) CO2 emisyonları küresel ısınmanın ana nedenidir [72] ve hangi ülkelerin insan kaynaklı iklim değişikliğine en çok katkıda bulunduğuna dair bazı göstergeler verir. Özellikle, CO2 atmosferde en az 150 yıl kalırken, metan ve nitröz oksitler genellikle on yıl kadar içinde kaybolur. Grafik, hangi bölgelerin insan kaynaklı iklim değişikliğine en çok katkıda bulunduğuna dair bazı göstergeler veriyor.[73][74]:15 Bu rakamlar, o zamanki nüfusa göre kişi başına kümülatif emisyonlar olarak hesaplandığında durum daha net bir şekilde ortaya çıkıyor. Sanayileşmiş ülkeler ile gelişmekte olan ülkeler arasındaki kişi başına düşen emisyon oranının 10'a 1 olduğu tahmin ediliyor.

OECD olmayan ülkeler, 1890 ile 2007 arasında kümülatif enerjiyle ilgili CO2 emisyonlarının %42'sini oluşturuyordu.[75]:179–80 Bu süre zarfında, ABD emisyonların %28'ini oluşturdu; AB, %23; Japonya, %4; diğer OECD ülkeleri %5; Rusya, %11; Çin, %9; Hindistan, %3; ve dünyanın geri kalanı, %18.[75]:179–80

Karşılaştırıldığında, insanlar, dinozorların yok olmasına neden olan.Chicxulub göktaşı çarpma olayından daha fazla sera gazı saldı.[76]

Elektrik üretimi ile birlikte ulaşım, AB'nde sera gazı emisyonlarının başlıca kaynağıdır. Enerji üretimi ve hemen hemen tüm diğer sektörlerin aksine, ulaşım sektöründen kaynaklanan sera gazı emisyonları artmaya devam ediyor. 1990'dan bu yana ulaşım emisyonları %30 arttı. Ulaştırma sektörü bu emisyonların yaklaşık %70'inden sorumludur. Karayolu seyahati, ulaşımdan kaynaklanan sera gazı emisyonlarının ilk büyük kaynağıdır, bunu uçak ve deniz yolu izlemektedir.[77][78] Su yoluyla taşıma, ortalama olarak hâlâ en az karbon yoğun taşıma modudur ve sürdürülebilir çok modlu yük tedarik zincirleri için önemli bir bağlantıdır.[79]

Binalar, endüstri gibi, başta alan ısıtması ve sıcak su tüketimi olmak üzere sera gazı emisyonlarının yaklaşık beşte birinden doğrudan sorumludur. Binalardaki güç tüketimi ile birleştiğinde bu rakam üçte birden fazlaya çıkıyor.[80][81][82]

AB içinde tarım sektörü şu anda toplam sera gazı emisyonlarının kabaca %10'unu oluşturuyor ve hayvancılıktan kaynaklanan metan %10'un yarısından biraz fazlasını oluşturuyor.[83]

Toplam CO2 emisyon tahminleri, esas olarak ormansızlaşmadan kaynaklanan biyotik karbon emisyonlarını içerir.[12]:94 Including biotic emissions brings about the same controversy mentioned earlier regarding carbon sinks and land-use change.[12]:93–94 Net emisyonların gerçek hesaplaması çok karmaşıktır ve karbon yutaklarının bölgeler arasında nasıl tahsis edildiğinden ve iklim sisteminin dinamiklerinden etkilenir.

Günlük (doğal ve 10 tabanlı) ölçekte fosil yakıt CO2 emisyonları

Grafik, 1850-2019 fosil yakıt CO2 emisyonlarının logaritmasını göstermektedir; solda doğal tabanlı logaritma, sağda yıllık Gigatonların gerçek değeri. 170 yıllık dönemde emisyonlar genel olarak yılda yaklaşık %3 artmasına rağmen, belirgin şekilde farklı büyüme oranlarının (1913, 1945 ve 1973'te kırılan) aralıkları tespit edilebilir. Regresyon çizgileri, emisyonların bir büyüme rejiminden diğerine hızla geçebileceğini ve daha sonra uzun süre devam edebileceğini göstermektedir. Emisyon artışındaki en son düşüş - neredeyse yüzde 3 puan - 1970'lerin enerji krizi sırasındaydı. Yıllık yüzde değişimleri, logaritma verisinde parçalı lineer regresyon ile tahmin edildi ve grafikte gösterildi; veriler Entegre Karbon Gözlem sisteminden alınmıştır.[84]

Belirli bir temel yıldan beri değişiklikler

[değiştir | kaynağı değiştir]

CO2 emisyonlarında, 1990'larda yılda %1,1'den, 2000'den bu yana yılda %3'ün üzerinde bir artış (yılda 2 ppm'den fazla) şeklindeki keskin hızlanma, hem gelişmekte olan hem de gelişmiş ülkelerde karbon yoğunluğunda daha önceki düşüş eğilimlerinin sona ermesine bağlanabilir. Bu dönemde emisyonlardaki küresel artışın çoğundan Çin sorumluydu. Sovyetler Birliği'nin çöküşüyle bağlantılı yerel olarak düşen emisyonları, ihraç edilen miktarın artmasının gerekli kıldığı, daha fazla verimli enerji kullanımı nedeniyle bu bölgede yavaş emisyon artışı izledi.[25] Karşılaştırıldığında, metan önemli ölçüde artmadı ve N2O % 0,25 y üzeri −1 arttı.

Emisyonları ölçmek için farklı baz yıllarının kullanılması, küresel ısınmaya ulusal katkıların tahminleri üzerinde bir etkiye sahiptir.[74]:17–18[85] Bu, bir ülkenin belirli bir temel yıldan başlayarak küresel ısınmaya en yüksek katkısının, o ülkenin belirli bir temel yıldan başlayarak küresel ısınmaya minimum katkısına bölünmesiyle hesaplanabilir. 1750, 1900, 1950 ve 1990 temel yılları arasında seçim yapmak çoğu ülke için önemli bir etkiye sahiptir.[74]:17–18 G8 ülke grubu içinde en çok İngiltere, Fransa ve Almanya için önemlidir. Bu ülkeler uzun bir CO2 emisyon geçmişine sahiptir.

Yıllık emisyonlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
CO2 emisyonları - GSYİH

Sanayileşmiş ülkelerdeki kişi başına düşen yıllık emisyonlar, tipik olarak, gelişmekte olan ülkelerdeki ortalamanın on katı kadardır.[5]:144 Çin'in hızlı ekonomik gelişimi nedeniyle, kişi başına düşen yıllık emisyonları hızla Kyoto Protokolü'nün Ek I grubu (yani, ABD hariç diğer gelişmiş ülkeler) seviyelerine yaklaşıyor.[86] Emisyonları hızla artan diğer ülkeler Güney Kore, İran ve Avustralya'dır (petrol zengini Basra Körfezi ülkeleri dışında, şu anda dünyadaki en yüksek kişi başına emisyon oranına sahiptir). Öte yandan, AB-15 ve ABD'nin yıllık kişi başına emisyonları zaman içinde kademeli olarak azalmaktadır.[86] Rusya ve Ukrayna'daki emisyonlar, bu ülkelerdeki ekonomik yeniden yapılanma nedeniyle 1990'dan beri en hızlı şekilde azaldı.[87]

Hızlı büyüyen ekonomiler için enerji istatistikleri, sanayileşmiş ülkelere göre daha az doğrudur.[86]

Sera gazı ayak izi, ürün veya hizmetlerin oluşturulmasından kaynaklanan emisyonları ifade eder. Yalnızca birçok sera gazından biri olan karbondioksiti ölçen yaygın olarak kullanılan karbon ayak izi'nden daha kapsamlıdır.[kaynak belirtilmeli]

2015, hem toplam küresel ekonomik büyümenin hem de karbon emisyonlarının azaldığının görüldüğü ilk yıl oldu.[88]

En fazla emisyon yapan ülkeler

[değiştir | kaynağı değiştir]
Arazi açma ve ormancılık dahil tüm kaynaklardan elde edilenleri hem de bu kaynaklar hariç CO2 bileşenini gösteren, tüm sera gazlarını yayan ilk 40 ülke. Kişi başına düşen rakamlar gösterilmektedir. "World Resources Institute data". 10 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. . Endonezya ve Brezilya'nın sadece fosil yakıt kullanımını gösteren grafiklerden çok daha yüksek gösterdiğine dikkat edin.

Yıllık

[değiştir | kaynağı değiştir]

2019'da, dünyanın en büyük CO2 yayıcıları olan Çin, ABD, Hindistan, AB27+BK, Rusya ve Japonya, birlikte nüfusun %51'ini, küresel gayri safi yurtiçi hasılanın %62,5'ini, toplam küresel fosil yakıt tüketiminin %62'sini ve salınan toplam küresel fosilin CO2 %67'sini oluşturuyordu. Bu beş ülkeden ve AB28'den gelen emisyonlar, 2019'da 2018'e kıyasla farklı değişiklikler gösteriyor: en büyük nispi artış Çin'de (+%3,4) ve ardından Hindistan'da (+%1,6) bulundu. Aksine, AB27+Birleşik Krallık (%-3,8), Amerika Birleşik Devletleri (%-2,6), Japonya (%-2,1) ve Rusya (%-0,8) fosil CO2 emisyonlarını azalttı.[89]

Yıllık

[değiştir | kaynağı değiştir]

2019'da, dünyanın en büyük CO2 yayıcıları olan Çin, ABD, Hindistan, AB27+BK, Rusya ve Japonya, birlikte nüfusun %51'ini, küresel gayri safi yurtiçi hasılanın %62,5'ini, toplam küresel fosil yakıt tüketiminin %62'sini ve salınan toplam küresel fosilin CO2 %67'sini oluşturuyordu. Bu beş ülkeden ve AB28'den gelen emisyonlar, 2019'da 2018'e kıyasla farklı değişiklikler gösteriyor: en büyük nispi artış Çin'de (+%3,4) ve ardından Hindistan'da (+%1,6) bulundu. Aksine, AB27+Birleşik Krallık (%-3,8), Amerika Birleşik Devletleri (%-2,6), Japonya (%-2,1) ve Rusya (%-0,8) fosil CO2 emisyonlarını azalttı.[89]

Gömülü emisyonlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Sera gazı emisyonlarını ilişkilendirmenin bir yolu, tüketilen malların gömülü emisyonlarını ("somutlaşmış emisyonlar" olarak da anılır) ölçmektir. Emisyonlar genellikle tüketimden ziyade üretime göre ölçülür.[90] Örneğin, iklim değişikliğine ilişkin ana uluslararası anlaşma'da (UNFCCC), ülkeler kendi sınırları içinde üretilen emisyonları, örneğin fosil yakıtların yakılmasından kaynaklanan emisyonları rapor ederler.[75]:179[91]:1 Üretime dayalı bir emisyon muhasebesi altında, ithal mallara ilişkin gömülü emisyonlar, ithalatçı ülkeden ziyade ihracatçı ülkeye atfedilir. Tüketime dayalı bir emisyon muhasebesi altında, ithal mallardaki gömülü emisyonlar, ihracatçı ülkeden ziyade ithalatçı ülkeye atfedilir.

Davis ve Caldeira (2010),[91]:4 CO2 emisyonlarının önemli bir bölümünün uluslararası ticarete konu olduğunu buldu. Ticaretin net etkisi, Çin'den ve diğer gelişmekte olan pazarlardan ABD, Japonya ve Batı Avrupa'daki tüketicilere emisyon ihraç etmekti.

Mali yerelleşme ve karbon azaltımı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Karbon oksitler önemli bir sera gazı kaynağı olduğundan, onu azaltacak araçlara sahip olmak önemlidir. Bir öneri, mali desantralizasyonla ilgili bazı yöntemlerin dikkate alınmasıdır. Önceki araştırmalar, mali desantralizasyonun doğrusal döneminin karbon emisyonlarını teşvik ettiğini, doğrusal olmayan dönemin ise onu azalttığını buldu.Mali desantralizasyon ve karbon emisyonları arasındaki ters U şeklindeki eğriyi doğruladı. Ayrıca yenilenemeyen enerji için artan enerji fiyatları ikame etkisinden dolayı karbon salınımını azaltmaktadır. Diğer açıklayıcı değişkenler arasında, kurumların kalitesindeki iyileşme karbon emisyonlarını azaltırken, gayri safi yurtiçi hasıla artırmaktadır. Mali desantralizasyonun güçlendirilmesi, yenilenemeyen enerji fiyatlarının düşürülmesi ve çalışma örneğinde ve dünya çapındaki diğer bölgelerde kötüleşen çevresel kaliteyi kontrol etmek için kurumsal kalitenin iyileştirilmesi karbon emisyonlarını azaltabilir.[92]

Politikanın etkisi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Hükümetler iklim değişikliğini hafifletmek için sera gazı emisyonlarını azaltmak için harekete geçti. Politika etkinliği değerlendirmeleri, Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli, Uluslararası Enerji Ajansı ve Birleşmiş Milletler Çevre Programı tarafından yapılan çalışmaları içermektedir.[93][94][95] Hükûmetler tarafından uygulanan politikalar, emisyonları azaltmak için enerji verimliliğini teşvik eden ulusal ve bölgesel hedefleri ve yenilenebilir enerjinin etkin bir kullanımı olarak, Güneş enerjisi gibi yenilenebilir enerji geçişi için desteği içeriyor, çünkü güneş enerjisi, enerjisini güneşten kullanır ve havaya kirletici maddeler salmaz.[96][97][98]

Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (UNFCCC) Ek I'de listelenen ülke ve bölgelerin (yani, OECD ve Sovyetler Birliği'nin eski planlı ekonomileri) BMİDÇS'ye, iklim değişikliğini ele almak için gerçekleştirdikleri eylemlerin periyodik değerlendirmelerini sunmaları gerekmektedir.[98]:3

COVID-19 pandemisi nedeniyle, 2020'de küresel olarak CO2 emisyonlarında önemli bir azalma oldu.

2020'de karbondioksit (CO2) azaltımları II. Dünya Savaşı'ndan bu yana tüm zamanların en düşük seviyesindeydi. Bununla birlikte, Aralık 2020 itibarıyla, karbon emisyonları 2019'dakileri %2 aştı.[99]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Historical GHG Emissions / Global Historical Emissions". ClimateWatchData.org. Climate Watch. 2021. 21 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.  ● Population data from "List of the populations of the world's countries, dependencies, and territories". britannica.com. Encyclopedia Britannica. 26 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  2. ^ Ritchie, Hannah; Roser, Max (11 Mayıs 2020). "Greenhouse gas emissions". Our World in Data. 16 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2021. 
  3. ^ "By 2030, Cut Per Capita Emission to Global Average: India to G20". The Leading Solar Magazine In India (İngilizce). 17 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2021. 
  4. ^ PBL (21 Aralık 2020). "Trends in Global CO2 and Total Greenhouse Gas Emissions; 2020 Report". PBL Netherlands Environmental Assessment Agency (İngilizce). 22 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2021. 
  5. ^ a b c Grubb, M. (July–September 2003). "The economics of the Kyoto protocol" (PDF). World Economics. 4 (3). 17 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  6. ^ Lerner & K. Lee Lerner, Brenda Wilmoth (2006). "Environmental issues: essential primary sources". Thomson Gale. 10 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2006. 
  7. ^ Johnston, Chris; Milman, Oliver; Vidal, John (15 Ekim 2016). "Climate change: global deal reached to limit use of hydrofluorocarbons". The Guardian (İngilizce). 15 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2018. 
  8. ^ "Climate change: 'Monumental' deal to cut HFCs, fastest growing greenhouse gases". BBC News. 15 Ekim 2016. 15 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2016. 
  9. ^ "Nations, Fighting Powerful Refrigerant That Warms Planet, Reach Landmark Deal". The New York Times. 15 Ekim 2016. 15 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2016. 
  10. ^ a b Bader, N.; Bleichwitz, R. (2009). "Measuring urban greenhouse gas emissions: The challenge of comparability". S.A.P.I.EN.S. 2 (3). 1 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2011. 
  11. ^ "Transcript: The Path Forward: Al Gore on Climate and the Economy". Washington Post. ISSN 0190-8286. 25 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2021. 
  12. ^ a b c d e f g Banuri, T. (1996). Equity and social considerations. In: Climate change 1995: Economic and social dimensions of climate change. Contribution of Working Group III to the Second Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change (J.P. Bruce et al. Eds.). This version: Printed by Cambridge University Press, Cambridge, and New York. PDF version: IPCC website. doi:10.2277/0521568544. ISBN 978-0521568548. 
  13. ^ World energy outlook 2007 edition – China and India insights. International Energy Agency (IEA), Head of Communication and Information Office, 9 rue de la Fédération, 75739 Paris Cedex 15, France. 2007. s. 600. ISBN 978-9264027305. 15 June 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2010. 
  14. ^ Holtz-Eakin, D. (1995). "Stoking the fires? CO2 emissions and economic growth" (PDF). Journal of Public Economics. 57 (1): 85-101. doi:10.1016/0047-2727(94)01449-X. 4 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Aralık 2021. 
  15. ^ "Selected Development Indicators" (PDF). World Development Report 2010: Development and Climate Change (PDF). Tables A1 and A2: The International Bank for Reconstruction and Development / The World Bank. 2010. doi:10.1596/978-0-8213-7987-5. ISBN 978-0821379875. 
  16. ^ Dodman, David (April 2009). "Blaming cities for climate change? An analysis of urban greenhouse gas emissions inventories". Environment and Urbanization. 21 (1): 185-201. doi:10.1177/0956247809103016. ISSN 0956-2478. 
  17. ^ Tollefson, Jeff (9 Ağustos 2021). Helmuth, Laura (Ed.). "Earth Is Warmer Than It's Been in 125,000 Years". Scientific American. Berlin: Springer Nature. ISSN 0036-8733. 9 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2021. 
  18. ^ Fox, Alex. "Atmospheric Carbon Dioxide Reaches New High Despite Pandemic Emissions Reduction". Smithsonian Magazine (İngilizce). 10 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2021. 
  19. ^ "The present carbon cycle – Climate Change". Grida.no. 12 Aralık 2000 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2010. 
  20. ^ "Climate Change: Causation Archives". EarthCharts (İngilizce). 14 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2021. 
  21. ^ "It's critical to tackle coal emissions – Analysis". IEA (İngilizce). 9 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2021. 
  22. ^ US EPA, OAR (12 Ocak 2016). "Global Greenhouse Gas Emissions Data". www.epa.gov (İngilizce). 16 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2021. 
  23. ^ Steinfeld, H.; Gerber, P.; Wassenaar, T.; Castel, V.; Rosales, M.; de Haan, C. (2006). Livestock's long shadow. FAO Livestock, Environment and Development (LEAD) Initiative. 26 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2021. 
  24. ^ Ciais, Phillipe; Sabine, Christopher. "Carbon and Other Biogeochemical Cycles" (PDF). Stocker Thomas F. (Ed.). Climate Change 2013: The Physical Science Basis. IPCC. s. 473. 
  25. ^ a b Raupach, M.R.; Marland, G.; Ciais, P.; Le Quere, C.; Canadell, J. G.; Klepper, G.; Field, C.B. (2007). "Global and regional drivers of accelerating CO2 emissions" (PDF). Proc. Natl. Acad. Sci. USA. 104 (24): 10288-93. Bibcode:2007PNAS..10410288R. doi:10.1073/pnas.0700609104. PMC 1876160 $2. PMID 17519334. 24 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 17 Ocak 2023. 
  26. ^ "Global Methane Emissions and Mitigation Opportunities" (PDF). Global Methane Initiative. 2020. 1 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 2 Temmuz 2022. 
  27. ^ "Sources of methane emissions". International Energy Agency. 20 Ağustos 2020. 1 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2022. 
  28. ^ Chrobak, Ula. "The world's forgotten greenhouse gas". www.bbc.com (İngilizce). 22 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2021. 
  29. ^ "Just 100 companies responsible for 71% of global emissions, study says". The Guardian (İngilizce). 10 Temmuz 2017. 20 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2021. 
  30. ^ Gustin, Georgina (9 Temmuz 2017). "25 Fossil Fuel Producers Responsible for Half Global Emissions in Past 3 Decades". Inside Climate News. 30 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2021. 
  31. ^ "Global Greenhouse Gas Emissions by Sector". EarthCharts. 6 Mart 2020. 16 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2020. 
  32. ^ a b c "Climate Watch". www.climatewatchdata.org. 30 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2020. 
  33. ^ IEA, CO2 Emissions from Fuel Combustion 2018: Highlights (Paris: International Energy Agency, 2018) p.98
  34. ^ IEA, CO2 Emissions from Fuel Combustion 2018: Highlights (Paris: International Energy Agency, 2018) p.101
  35. ^ "The World's Biggest Emitter of Greenhouse Gases". Bloomberg.com (İngilizce). 17 Mart 2020. 16 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2020. 
  36. ^ Reed, John (25 Haziran 2020). "Thai rice farmers step up to tackle carbon footprint". Financial Times. 9 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2020. 
  37. ^ Davidson, Jordan (4 Eylül 2020). "Aviation Accounts for 3.5% of Global Warming Caused by Humans, New Research Says". Ecowatch. 15 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2020. 
  38. ^ "Avrupa Birliği Deniz Taşımacılığında Karbondioksit Emisyonlarını İzleme, Raporlama ve Doğrulama Düzenlemesi". Avrupa Birliği. 17 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2024. 
  39. ^ "EU countries agree to 30 percent cut in truck CO2 emissions". Reuters. 20 Aralık 2018. 18 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2022. 
  40. ^ a b Ürge-Vorsatz, Diana; Khosla, Radhika; Bernhardt, Rob; Chan, Yi Chieh; Vérez, David; Hu, Shan; Cabeza, Luisa F. (2020). "Advances Toward a Net-Zero Global Building Sector". Annual Review of Environment and Resources. 45: 227-269. doi:10.1146/annurev-environ-012420-045843. 
  41. ^ "Why the building sector?". Architecture 2020. 11 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2021. 
  42. ^ Freitag, Charlotte; Berners-Lee, Mike (December 2020). "The climate impact of ICT: A review of estimates, trends and regulations". arXiv:2102.02622 $2. 
  43. ^ "The computer chip industry has a dirty climate secret". the Guardian (İngilizce). 18 Eylül 2021. 18 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2021. 
  44. ^ "Working from home is erasing carbon emissions -- but for how long?". Grist (İngilizce). 19 Mayıs 2020. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2021. 
  45. ^ "How digitalization acts as a driver of decarbonization". www.ey.com (İngilizce). 20 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2021. 
  46. ^ Cunliff, Colin (6 Temmuz 2020). "Beyond the Energy Techlash: The Real Climate Impacts of Information Technology" (İngilizce). 9 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2022. 
  47. ^ J. Eckelman, Matthew; Huang, Kaixin; Dubrow, Robert; D. Sherman, Jodi (December 2020). "Health Care Pollution And Public Health Damage In The United States: An Update". Health Affairs. 39 (12): 2071-2079. doi:10.1377/hlthaff.2020.01247. PMID 33284703. 
  48. ^ Tsaia, I-Tsung; Al Alia, Meshayel; El Waddi, Sanaâ; Adnan Zarzourb, aOthman (2013). "Carbon Capture Regulation for The Steel and Aluminum Industries in the UAE: An Empirical Analysis". Energy Procedia. 37: 7732-7740. doi:10.1016/j.egypro.2013.06.719. ISSN 1876-6102. OCLC 5570078737. 
  49. ^ "Emissions". www.iea.org. 12 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2019. 
  50. ^ "We have too many fossil-fuel power plants to meet climate goals". Environment (İngilizce). 1 Temmuz 2019. 2 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2019. 
  51. ^ Grant, Don; Zelinka, David; Mitova, Stefania (13 Temmuz 2021). "Reducing CO2 emissions by targeting the world's hyper-polluting power plants". Environmental Research Letters. 16 (9): 094022. Bibcode:2021ERL....16i4022G. doi:10.1088/1748-9326/ac13f1. ISSN 1748-9326. 
  52. ^ Zheng, Jiajia; Suh, Sangwon (May 2019). "Strategies to reduce the global carbon footprint of plastics". Nature Climate Change (İngilizce). 9 (5): 374-378. Bibcode:2019NatCC...9..374Z. doi:10.1038/s41558-019-0459-z. ISSN 1758-6798. 29 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2022. 
  53. ^ "The Link Between Plastic Use and Climate Change: Nitty-gritty". stanfordmag.org. 2009. 17 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2021. ... According to the EPA, approximately one ounce of carbon dioxide is emitted for each ounce of polyethylene (PET) produced. PET is the type of plastic most commonly used for beverage bottles. ...' 
  54. ^ Glazner, Elizabeth. "Plastic Pollution and Climate Change". Plastic Pollution Coalition. Plastic Pollution Coalition. 6 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2018. 
  55. ^ Royer, Sarah-Jeanne; Ferrón, Sara; Wilson, Samuel T.; Karl, David M. (1 Ağustos 2018). "Production of methane and ethylene from plastics in the environment". PLOS ONE. 13 (Plastic, Climate Change): e0200574. Bibcode:2018PLoSO..1300574R. doi:10.1371/journal.pone.0200574. PMC 6070199 $2. PMID 30067755. 
  56. ^ Rosane, Olivia (2 Ağustos 2018). "Study Finds New Reason to Ban Plastic: It Emits Methane in the Sun" (Plastic, Climate Change). Ecowatch. 23 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2018. 
  57. ^ "Sweeping New Report on Global Environmental Impact of Plastics Reveals Severe Damage to Climate". Center for International Environmental Law (CIEL). 17 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2019. 
  58. ^ Plastic & Climate The Hidden Costs of a Plastic Planet (PDF). Center for International Environmental Law, Environmental Integrity Project, FracTracker Alliance, Global Alliance for Incinerator Alternatives, 5 Gyres, and Break Free From Plastic. May 2019. ss. 82-85. 19 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 20 Mayıs 2019. 
  59. ^ Dickin, Sarah; Bayoumi, Moustafa; Giné, Ricard; Andersson, Kim; Jiménez, Alejandro (25 Mayıs 2020). "Sustainable sanitation and gaps in global climate policy and financing". NPJ Clean Water (İngilizce). 3 (1): 1-7. doi:10.1038/s41545-020-0072-8. ISSN 2059-7037. 2 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2022. 
  60. ^ World Health Organisation (1 Temmuz 2019). "Climate, Sanitation and Health" (PDF). WHO Discussion Paper. 21 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 2 Temmuz 2022. 
  61. ^ "Environmental Impacts of Tourism – Global Level". UNEP. 15 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2022. 
  62. ^ Rapid Transition Alliance, 13 Apr. 2021 "Cambridge Sustainability Commission Report on Scaling Behaviour Change" 5 Şubat 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. p. 20
  63. ^ a b "IPCC Working Group III – Mitigation of Climate Change, Annex III: Technology - specific cost and performance parameters - Table A.III.2 (Emissions of selected electricity supply technologies (gCO 2eq/kWh))" (PDF). IPCC. 2014. s. 1335. 14 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 14 Aralık 2018. 
  64. ^ "IPCC Working Group III – Mitigation of Climate Change, Annex II Metrics and Methodology - A.II.9.3 (Lifecycle greenhouse gas emissions)" (PDF). ss. 1306-1308. 23 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 14 Aralık 2018. 
  65. ^ "Greenhouse Gas Emissions from a Typical Passenger Vehicle" (PDF). Epa.gov. US Environment Protection Agency. 10 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Eylül 2011. 
  66. ^ Engber, Daniel (1 Kasım 2006). "How gasoline becomes CO2, Slate Magazine". Slate Magazine. 20 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2011. 
  67. ^ "Volume calculation for carbon dioxide". Icbe.com. 6 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2011. 
  68. ^ "Voluntary Reporting of Greenhouse Gases Program". Energy Information Administration. 1 Kasım 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2009. 
  69. ^ B. Metz; O.R. Davidson; P.R. Bosch; R. Dave; L.A. Meyer ((Ed.)), Annex I: Glossary J–P, 3 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi 
  70. ^ Markandya, A. (2001). "7.3.5 Cost Implications of Alternative GHG Emission Reduction Options and Carbon Sinks". B. Metz (Ed.). Costing Methodologies. Climate Change 2001: Mitigation. Contribution of Working Group III to the Third Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change. Print version: Cambridge University Press, Cambridge, and New York. This version: GRID-Arendal website. doi:10.2277/0521015022. ISBN 978-0521015028. 5 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 April 2011. 
  71. ^ Herzog, T. (November 2006). Yamashita, M.B. (Ed.). Target: intensity – an analysis of greenhouse gas intensity targets (PDF). World Resources Institute. ISBN 978-1569736388. 19 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Nisan 2011. 
  72. ^ Botzen, W.J.W. (2008). "Cumulative CO2 emissions: shifting international responsibilities for climate debt". Climate Policy. 8 (6): 570. doi:10.3763/cpol.2008.0539. 
  73. ^ "Climate Watch - Historical Emissions Data". World Resources Institute. 11 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2021. 
  74. ^ a b c Höhne, N. (24 Eylül 2010). "Contributions of individual countries' emissions to climate change and their uncertainty" (PDF). Climatic Change. 106 (3): 359-91. doi:10.1007/s10584-010-9930-6. 26 April 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  75. ^ a b c World Energy Outlook 2009 (PDF), Paris: International Energy Agency (IEA), 2009, ss. 179-80, ISBN 978-9264061309, 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi, erişim tarihi: 27 Aralık 2011 
  76. ^ Specktor, Brandon (1 Ekim 2019). "Humans Are Disturbing Earth's Carbon Cycle More Than the Dinosaur-Killing Asteroid Did". livescience.com. 2 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2021. 
  77. ^ "Transport emissions". ec.europa.eu (İngilizce). 10 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2021. 
  78. ^ US EPA, OAR (10 Eylül 2015). "Carbon Pollution from Transportation". www.epa.gov (İngilizce). 24 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2021. 
  79. ^ "Rail and waterborne — best for low-carbon motorised transport — European Environment Agency". www.eea.europa.eu (İngilizce). 24 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2021. 
  80. ^ "Luxembourg 2020 – Analysis". IEA (İngilizce). 15 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2021. 
  81. ^ Ritchie, Hannah; Roser, Max (11 Mayıs 2020). "CO₂ and Greenhouse Gas Emissions". Our World in Data. 5 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2023. 
  82. ^ "Why The Building Sector? – Architecture 2030" (İngilizce). 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2021. 
  83. ^ "Global Assessment: Urgent steps must be taken to reduce methane emissions this decade". United Nations. 6 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  84. ^ "Global Carbon Budget 2019". 23 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  85. ^ Atıfta bulunulan makale, "temel yıl" yerine "başlangıç tarihi" terimini kullanır.
  86. ^ a b c "Global CO2 emissions: annual increase halves in 2008". Netherlands Environmental Assessment Agency (PBL) website. 25 Haziran 2009. 19 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2010. 
  87. ^ "Global Carbon Mechanisms: Emerging lessons and implications (CTC748)". Carbon Trust. March 2009. s. 24. 4 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2010. 
  88. ^ Vaughan, Adam (7 Aralık 2015). "Global emissions to fall for first time during a period of economic growth". The Guardian. ISSN 0261-3077. 30 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2016. 
  89. ^ a b "Fossil CO2 emissions of all world countries - 2020 report". EDGAR - Emissions Database for Global Atmospheric Research. 21 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  90. ^ Helm, D. (10 Aralık 2007). Too Good To Be True? The UK's Climate Change Record (PDF). s. 3. 15 July 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  91. ^ a b Davis, S.J.; K. Caldeira (8 Mart 2010). "Consumption-based Accounting of CO2 Emissions" (PDF). Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 107 (12): 5687-5692. Bibcode:2010PNAS..107.5687D. doi:10.1073/pnas.0906974107. PMC 2851800 $2. PMID 20212122. 16 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2011. 
  92. ^ Shan, Shan; Ahmad, Munir; Tan, Zhixiong; Adebayo, Tomiwa Sunday; Man Li, Rita Yi; Kirikkaleli, Dervis (November 2021). "The role of energy prices and non-linear fiscal decentralization in limiting carbon emissions: Tracking environmental sustainability". Energy. 234: 121243. doi:10.1016/j.energy.2021.121243. 
  93. ^ "Energy Policy". Paris: International Energy Agency (IEA). 2012. 8 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2012. 
  94. ^ "IEA Publications on 'Energy Policy'". Paris: Organization for Economic Co-operation and Development (OECD) / International Energy Agency (IEA). 2012. 12 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2012. 
  95. ^ Bridging the Emissions Gap: A UNEP Synthesis Report (PDF), Nairobi, Kenya: United Nations Environment Programme (UNEP), November 2011, ISBN 978-9280732290, 26 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF), erişim tarihi: 18 Ocak 2023  UNEP Stock Number: DEW/1470/NA
  96. ^ "4. Energizing development without compromising the climate" (PDF). World Development Report 2010: Development and Climate Change (PDF). Washington, DC: The International Bank for Reconstruction and Development / The World Bank. 2010. doi:10.1596/978-0-8213-7987-5. ISBN 978-0821379875. 
  97. ^ Sixth compilation and synthesis of initial national communications from Parties not included in Annex I to the Convention. Note by the secretariat. Executive summary (PDF). Geneva, Switzerland: United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC). 2005. ss. 10-12. 11 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Ocak 2023. 
  98. ^ a b Compilation and synthesis of fifth national communications. Executive summary. Note by the secretariat (PDF). Geneva (Switzerland): United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC). 2011. ss. 9-10. 23 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Ocak 2023. 
  99. ^ "The Pandemic Was Surprisingly Good for the Environment—for a While". Time (İngilizce). 2 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2021. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Sera_gazı_emisyonları&oldid=34237270" sayfasından alınmıştır