Savaşır, Posof
| Savaşır | |
|---|---|
 | |
 Ardahan'ın konumu | |
  Savaşır Savaşır'ın Ardahan'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Ardahan |
| İlçe | Posof |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| İdare | |
| • Yönetici | Muhtar[3] İhtiyar heyeti[3] |
| Rakım | 1634 m |
| Nüfus (2022) | |
| • Toplam | 86 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0478 |
| İl plaka kodu | 75 |
| Posta kodu | 75800 |
Savaşır, Ardahan ilinin Posof ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Savaşır köyünün eski adı, Çançahi'dir. Gürcüce bir yer adı olan Çançahi (ჭანჭახი), "balçık" anlamına gelir ve Gürcistan coğrafyasında bugün de yaygın bir yer adıdır.[4][5] Bu yer adı Türkçeye Cancak olarak girmiştir. Nitekim 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Cancak (جانجاق) olarak geçer.[6] Ruslar ise, 1886 yılındaki nüfus tespiti sırasında köyün adını Gürcüce yazılışına uygun biçimde Çançah (Чанчах) olarak kaydetmiştir.[7]
Çançahi, Gürcistan'ı oluşturan tarihsel Samtshe bölgesinin yerleşim yerlerinden biriydi. Osmanlılar köyü, birleşik Gürcistan Krallığı'nın ardından bu bölgeye hakim olan Samtshe Atabeyliği'nden 16. yüzyılın ikinci yarısında ele geçirmiştir. Köyün Hristiyan nüfusunun ibadet mekânı olan Çançahi Kilisesi de bu dönemden kalmış olmalıdır.[8]
Çançahi köyü, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nın ardından imzalanan Berlşn Antlaşması uyarıca, savaş tazminatı kapsamında Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin 1886 nüfus sayımında Ardahan sancağının Poshov kazasına bağlı Sakire nahiyesinin 12 köyünden biriydi. Nüfusu, 114'ü erkek ve 104'ü kadın olmak üzere, 23 hanede yaşayan 218 kişiden oluşuyordu. Rus idaresi sırasında köyün nüfusu artmış, 1896’da 306 kişiye, 1906’da da 340 kişiye yükselmişti. Bu tespitlerde nüfusun tamamı "Türk" olarak kaydedilmiştir.[9][10]
Çançahi, Rus hakimiyetinin sona ermesinden sonra, bir süre bağımsız Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. 1921 yılında, Sovyet Rusya'nın Gürcistan'ı işgali sırasında, Ankara Hükümeti'nin verdiği ültimatom üzerine Gürcistan hükûmeti Ardahan ve Artvin bölgelerinden çekildi. 16 Mart 1921'de, Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti arasında imzalanan Moskova Antlaşması'yla da Çançahi köyü Türkiye'ye bırakıldı.[11]
Çançahi, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Kars vilayetinin Poshof kazasının Damal nahiyesine bağlıydı.[6] 1935 genel nüfus sayımında Cilvana nahiyesine bağlı olan köyde 525 kişi yaşıyordu.[12] Çançahi veya Cancak Türkçe olmadığı için 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Savaşır olarak değiştirilmiştir.[13] 1965 genel nüfus sayımında Savaşır köyünde 530 kişi yaşıyor ve bu nüfus içinde 99 kişi okuma yazma biliyordu.[14]
Savaşır köyünde üç tarihsel yapının kalıntıları bulunmaktadır. Bunlardan biri köyün eski kilisesi olan Çançahi Kilisesi'dir. Bu yapı tamamen yıkılmıştır. Diğer iki yapı ise, Çançahi Kalesi olarak adlandırılmaktadır.[15][16]
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Savaşır köyü, Ardahan il merkezine 101 km, Posof ilçe merkezine 20 km uzaklıktadır.[17]
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 86[2] |
| 2021 | 97[2] |
| 2020 | 107[2] |
| 2019 | 111[2] |
| 2018 | 91[2] |
| 2017 | 100[2] |
| 2016 | 111[2] |
| 2015 | 97[2] |
| 2014 | 121[2] |
| 2013 | 129[2] |
| 2012 | 142[2] |
| 2011 | 160[2] |
| 2010 | 165[2] |
| 2009 | 184[2] |
| 2008 | 183[2] |
| 2007 | 189[2] |
| 2000 | 216[17] |
| 1990 | 341[18] |
| 1985 | 379[19] |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Savasir, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 16 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q "Ardahan Posof Savaşır Köy Nüfusu". Nufusune.com. 17 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2020.
- ^ a b "5393 sayılı Belediye Kanunu" (PDF). mevzuat.gov.tr. 3 Temmuz 2005. s. 3. 1 Haziran 2024 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2024.
Madde 9- Mahalle, muhtar ve ihtiyar heyeti tarafından yönetilir.
- ^ "ტაო–კლარჯეთის ძეგლების 2014 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები" (2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları), Tiflis, 2015, s. 192 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-7362-5.
- ^ ""ჭანჭახი" - Universal Ansiklopedik Sözlük (Gürcüce)". 16 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2021.
- ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 762.
- ^ ""Poshov kazası 1886 Yılı" (Rusça)". 26 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2021.
- ^ Tao-Klarceti: Tarihsel ve Kültürel Anıtlar (ტაო-კლარჯეთი: ისტორიისა და კულტურის ძეგლები), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 232, ISBN 978-9941-478-17-8.
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Kars oblastı" - 391". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2024.
- ^ Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018, s. 114, ISBN 9786052100271.
- ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 3 cilt; 2. cilt, s. 41.
- ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937, s. 69" (PDF). 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 16 Ağustos 2021.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 627". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2021.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 361.
- ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 232, 406, ISBN 9789941478178.
- ^ "ტაო–კლარჯეთის ძეგლების 2012-2013 წლების საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები" (2012-2013 Yılları Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları), Tiflis, 2019, s. 31 17 Ağustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9639-0-2.
- ^ a b "Savaşır Köyü". YerelNet.org.tr. 3 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.