Max Frisch
| Max Frisch | |
|---|---|
 Max Frisch. İsviççre devlet anma sikkesi 2011 | |
| Doğum | 15 Mayıs 1911 Zürih, İsviçre |
| Ölüm | 04 Nisan 1991 (79 yaşında) Zürih, İsviçre |
| Meslek | Oyun yazarı, gazeteci, mimar, filizof |
| Milliyet | Almanca konuşan İsviçreli |
| Vatandaşlık | İsviçre |
| Dönem | Modernizm |
Max Frisch (15 Mayıs 1911, Zürih - 4 Nisan 1991, Zürih), İsviçreli bir yazar ve mimardı.
II. Dünya Savaşı sonrası edebiyatının Alman dilindeki en önemli yazarları arasında sayılır. Oyun, deneme ve günce türlerinde eserler vermiştir.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Max Frisch, 1911'de Zürih'te doğdu. Babası mimar Franz Bruno Frisch ve annesi Karolina Bettina Frisch'tir.
Zürih üniversitesinde başladığı Alman Filolojisi eğitimini babasının 1933'te ölümü üzerine, yaşadığı maddi sıkıntı sebebiyle yarıda bırakmak zorunda kaldı. "Neue Zürcher Zeitung" gazetesinde muhabir olarak çalışmaya başladı. 1936-1940 arasında Zürih'te mimarlık öğrenimi gördü.
1939'da İsveç ordusunda topçu olarak sınıra gönderildi. Burada tuttuğu notları Ekmek Torbasından Sayfalar adıyla yayımladı. Günlük şeklindeki bu yapıtta yaşam üzerine düşündüklerini sıraladı.[1] Bu eser, daha sonra yayımlayacağı iki büyük günlüğünün (Tagebuch 1946–1949 ve Tagebuch 1966–71) hazırlayıcısı oldu.
1940'da mimarlık öğrenimini tamamladıktan sonra bir süre mimarlık ve yazarlığı bir arada yürütttü. 1942 yılında Zürih kentinin Letzigraben Açık Yüzme Havuzu (bugün ismi Max Frisch-Bad olarak geçer) için açılan mimari yarışmasında ilk ödülünü kazanarak kendi mimar bürosunu açtı. 1949 yılında inşası tamamlanan havuz, Frisch'in en büyük tek mimari yapısı olarak kalmış ve günümüzde kültür anıtı olarak bulunmaktadır.
1942'de Frisch, Gertrud Constanze ile evlendi; çiftin kızları Ursula (1943) ve Charlotte (1949) adında iki kızı ve Hans Peter (1944) adında bir oğlu oldu. 1943 yılından dramaturg Kurt Hirschfeld Frisch’i tiyatro oyunları yazması konusunda teşvik etmeye başladı.[2] 1947 yılında Bertolt Brecht ve Friedrich Dürrenmatt ile tanıştı. 1951'de Rockefeller bursunu alarak bir sene Amerika Birleşik Devletleri oturumu elde etti.
1954 tarihli romanı Stiller, onun adından söz ettiren ilk romanı oldu.[3] 1954 yılında ailesinden ayrılan yazar, 1955 yılında mimarlık bürosunu kapatttı ve bundan böyle yalnızca yazar olarak yaşamaya karar verdi. ABD, Meksika, Küba, Yunanistan ve Arap ülkelerine seyahatler yaptı.[2] 1957’de Homo Faber adlı romanı yayımlandı. Biedermann ile Kundakçılar adlı oyunu 1958’de ilk kez sahnelenendi ve Frisch bu oyun ile dünya çapında bir oyun yazarı kabul edildi.[3] Irkçılık meselesini ele aldığı ve 1961'de ilk gösterimi Zürih'te yapılan Andorra adlı oyunu, en çok ses getiren oyunu oldu.[3][4]
1959 yılında eşinden resmî olarak boşanan Frisch, Ingeborg Bachmann ile bir ilişki yaşadı. 1960-1965 yıllarında Roma'da yaşadı. 1962 yılında, 51 yaşındaki Frisch, 23 yaşındaki öğrenci Marianne Oellers ile tanıştı ve bir süre birlikte yaşadıktan sonra onunla evlendi. Çiftin birliktelikleri 1979 yılına değin sürdü. 1965'te Tessin'de ikamet etmeye başladı. 1970-1971 yıllarında ABD'de yaşadı.
Max Frisch, 1991 yılında Zürih'teki dairesinde kanser sonucu ölmüştür. Max Frisch'in bir mezarı bulunmamakla beraber, külleri arkadaşları tarafından ateşte savrulmuştur.
Edebi yönü
[değiştir | kaynağı değiştir]Max Frisch'in edebi eserlerinde genel olarak şu konular işlenmiştir:
- Birey tam bir kesinlikle kendi kimliğine nasıl ulaşabilir?
- İnsan kendi biyografisini nasıl oluşturabilir?
- İnsan hayatında bilimin ve zihnin rolü çerçevesinde, doğa-insan ilişkilerinde insanın yetersizlikleri
- Toplumda insana yüklenen kimlik ile kişinin kendi olmak istediği kimlik arasındaki uyuşmazlık
Max Frisch en fazla kimlik problemi üzerinde durmuştur. "Kendine bir kimlik çizmemelisin" (du sollst dir kein Bildnis machen) cümlesi adeta Max Frisch'le özdeşleşmiş bir cümledir.
Frisch, eserlerinde ülkesi İsviçreyi de sorgulamaktan geri kalmamıştır. Ama aynı zamanda yine kimlik problemi ışığı altında bu kez toplumların kimlik problemlerini tartışmaya açmıştır. Frisch, eserlerinde kıvrak zekasıyla dikkati çeken kurgulamaları, antik zamanla birleştirdiği kendi çağının problemlerine ironik ve Brecht tiyatrosundan daha saldırgan bir üslupla Alman dilindeki en etkileyici ve önemli isimlerden biri olmayı başarmıştır.
Alıntılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Bazen bana öyle geliyor ki, savaşın bizden aldıklarından bahsetmektense daha iyi bir toplumun oluşumundan ya da benzeri şeylerden bahsedilen kitaplar okunmayacak kadar anlamsız, fuzuli, sorumsuz, sıkıcı, değersiz ve izin verilemez. Zaman "Ben-Anlatıcı" zamanı değil. Yine de bütün "ben" lerde insanlığı tamamlar ya da eksiltir, başka hiçbir şeyi değil.
Önemli eserleri
[değiştir | kaynağı değiştir]
- 1950 Tagebuch
- 1954 Stiller
- 1957 Homo faber
- 1958 Biedermann Und Die Brandstifter (Biedermann Ve Kundakçılar)
- 1961 Andorra (oyun)
- 1964 Mein Name sei Gantenbei (İsmim Gantenbei olsun)
- 1972 Tagebuch
- 1975 Montauk
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Kuruyazıcı, Nilüfer (6 Aralık 2011). "Günlükler 1946–1949 Üzerinden Max Frisch'i Anlamak". Studien zur deutschen Sprache und Literatur.
- ^ a b Dayıoğlu, Meral-Lale Oraliş- (6 Aralık 2011). "Max Frisch'in Yapıtları". Studien zur deutschen Sprache und Literatur.
- ^ a b c "Max Frisch Eserleri ve En Çok Satan Kitapları". Can Yayınları. 20 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2024.
- ^ "Andorra tiyatro oyunu". sanatsalhareketler.com. 6 Mayıs 2021. 6 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2024.