Kıbrıs'taki Yahudilerin tarihi

Antik çağ

Kıbrıs, Akdeniz'in doğusunda bulunan Akdeniz'in üçüncü büyük adasıdır. Kıbrıs'ın ilk yerlileri büyük ihtimalle Karyalılardır, bunu Fenikeliler ve Yunanlar takip eder. Adaya ilk Yahudiler Yunanlar işgali altında girmiştir. Adadaki diğer dini gruplarla iyi ilişkiler içinde olan Yahudilere Romalılar da hoşgörüyle yaklaşıyordu. Kıbrıs Kralı Ptolemy Lathyrus ile Alexander Jannæus arasında geçen Ptolemais şehrindeki savaşta birçok Yahudi öldürüldü. Savaş sırasında Yahudiler Kral Lathyrus'a sadık kaldılar.

Yahudi ayaklanmaları ve Bizans dönemi

Yahudiler, Roma hakimiyeti altındaki Kıbrıs'ta iyi yaşıyorlardı. Bu dönemde, önce Pavlus ardından Barnabas Hristiyanlığı yaymak için vaazlar verdiler. İsa'nın fikirlerini yayıp Yahudileri Hristiyanlaştırmaya çalıştılar. Yahudiler, Artemion önderliğinde 117 senesinde Trajan hükümdarlığındaki Romalılara karşı ayaklandılar; Dio Cassius'a göre 240.000 Yunan katledildi. Buna ceza olarak Yahudilerin (gemileri kaza yapsa bile) Kıbrıs topraklarına ayak basmaları yasaklandı. Yine de Yahudiler adada yaşamaya devam etti. Sakin geçen birkaç yılın ardından Yahudi cemaati tekrar gelişmeye başladı. 610'da Yahudiler Herakleios hükümdarlığı altında tekrar ayaklandılar. 646 ve 1154 yıllarında Araplar Kıbrıs'ı yıkıma uğrattı

Osmanlı dönemi (1570-1878)

Ana madde: Türkiye'de Yahudilik

Osmanlı-Venedik Savaşıyla (1570-1573) ada Osmanlı İmparatorluğu'nun eline geçti. Osmanlı topraklarından göç eden Sefaradlar sayesinde adadaki Yahudi cemaati tekrar kalkındı. Famagusta Osmanlı Yahudi cemaatinin merkezi haline geldi.

1878'e kadar süren Osmanlı hakimiyetindeki topraklar İngiliz hakimiyetine geçti.

Modern tarih

19.yy'ın son 20 senesinde Rus ve Romanyalı Yahudi mültecileri Kıbrıs'a yerleştirme çabaları gerçekleşmiştir. İlk uğraşıda 1883'te birkaç yüz Rus Yahudisi Papho yakınlarındaki Orides'e yerleştirildi. 1885'te 27 Romanyalı aile kolonizasyon için geldiği adada cemaat kurmayı başaramadılar. 1891'de getirilen Romanya Yahudileri ise adada kalıcı olamadılar. Londra'daki Ahavat Zion ve Yahudi Kolonizasyon Birliği'nin destekleriyle Walter Cohen 15 Rus Yahudi ailesini Margo'da koloni kurmak için 1897'de getirdi. Ağustos 1899'da Basel'deki Üçüncü Siyonist Kongre delegesi Davis Trietsch, Kıbrıs'ta Yahudi kolonileri için (özellikle Romanyalı Yahudiler için) yardım alma çabasında bulundu. Her ne kadar bu teklif konseyden geri döndüyse de Trietsch'in ısrarcılığı iki düzine Romanya Yahudisinin bu topraklara göç etmesini sağladı. Bunu 28 Romanya Yahudi ailesi izledi ve Yahudi Kolonizasyon Birliği'nden destek aldılar. Bu yerleşimciler Margo ve Aşeriton'da çiftlikler kurdular. Yahudi Kolonizasyon Birliği Kıbrıs konusunda küçük yardımlar yapmaya devam etti. 1900'lerin başlarında Yahudi cemaatlerinin çoğu Nicosia'da bulunmaktaydı.

1901'de adadaki Yahudi nüfusu 63 erkek 56 kadından ibaretti. 1902'de Theodor Herzl Londra Parlamenter göçmen komitesine "İngiltere ve Birleşik Devletlere Yahudi Göçü Sorunu İlerideki Kıbrıs Yahudi Kolonizasyonu ile Çözüldü" başlıklı bir broşür sundu.

II.Dünya Savaşı ve Holokost sırasında Kıbrıs Avrupa'daki Yahudi cemaatleri için önemli bir rol oynadı. 1933'te Nazizmdeki yükselişle yüzlerce Yahudi Kıbrıs'a kaçtı. Avrupa'daki imha kamplarından kaçıp Filistin'e gitmeye çalışan Yahudiler için İngiltere Kıbrıs'ta bir toplama kampı açtı. 1946'dan 1948'de İsrail bağımsızlığını ilan edene kadar 50,000 Yahudi mülteci İngiliz kontrolünde adada tutuklu kaldı. İsrail devleti kurulduktan sonra mültecilerin çoğu İsrail'e göç etti. Adada, İsrail'e gitmeyi bekleyen mültecilerden 2000 bebek dünyaya geldi.

Bugün

İsrail'in 1948'de bağımsızlığını ilan etmesiyle birlikte İngiltere garantörlüğündeki Kıbrıs'la diplomatik ilişkiler başladı. İsrail ve Kıbrıs'ın ilişkileri Kıbrıs 1960'ta bağımsızlığını ilan etmesiyle gelişti.

2003'te haham Arie Zeev Raskin Chabad tarafından İsrail'den Kıbrıs'a adadaki Yahudi hayatını canlandırmak için gönderildi. Reskin, 12 Eylül 2005'te dönemin İsrail elçisi, Rabbi Moshe Kotlarsky, Kıbrıs Eğitim Bakanı, Larnaca Vali tesmilcisi Alexis Michaelides, Kıbrıs hükûmet görevlileri, politikacılar ve diplomatların bulunduğu bir törenle Kıbrıs Yahudi cemaati başkanlığına aday gösterildi.

Ayrıca, Larnaka'da ilk sinagog ve mikve açıldı.

Kıbrıs'ta bugün, çoğu iş imkânları için gelmiş, 350 civarında Yahudi aile yaşamaktadır. Bunların yarısı İsrailli olup geriye kalanları İngiliz ve Rus kökenlidir.

Ayrıca bakınız

• Antik Roma
• Bizans İmparatorluğu
• Fenike
• Holokost
• II.Dünya Savaşı
• İngiliz Milletler Topluluğu
• İsrail
• Kıbrıs Cumhuriyeti Tarihi
• Kıbrıs Yahudileri
• Larnaka Sinagogu
• Yunanistan'daki Yahudilerin tarihi
• Yunanlar

Dış bağlantılar

• The Jewish Virtual Library17 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• http://www.marycy.org/cyprus.html17 Eylül 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• http://www.eretz.com/NEW/article/Cyprus%20jews.pdf6 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Bibliography on the Jews of Cyprus (Chiefly in Hebrew and English)5 Ekim 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.