İçeriğe atla

I. Manuel

Vikipedi, özgür ansiklopedi
I. Manuel
Portekiz Kralı
Hüküm süresi25 Ekim 1495 - 13 Aralık 1521
Taç giymesi27 Ekim 149
Önce gelenII. João
Sonra gelenIII. João
Doğum31 Mayıs 1469(1469-05-31)
Alcochete, Portekiz
Ölüm13 Aralık 1521 (52 yaşında)
Lizbon, Portekiz
Eş(ler)i
Çocuk(lar)ı
HanedanAvis
BabasıFerdinand, Viseu Dükü
AnnesiBeatrice
DiniKatolik Kilisesi
İmza

I. Manuel [a] (Portekizce telaffuz: [mɐnuˈɛl]; 31 Mayıs 1469 - 13 Aralık 1521), Şanslı (Portekizce: O Venturoso) olarak bilinir, 1495'ten 1521'e kadar Portekiz Kralıydı. Avis Hanedanı'nın bir üyesi olan Manuel, hükümdar olarak kuzeni Portekiz Kralı II. João'nun yerine geçmeden önce Beja ve Viseu Düküydü. Manuel, hükümdarlığı sırasında yapılan çok sayıda Portekiz keşfi nedeniyle Portekiz İmparatorluğu'nun yoğun bir şekilde genişlediği bir dönemi yönetmiştir. Vasco da Gama'ya sponsorluğu, Portekiz'in 1498'de Hindistan'a giden deniz yolunu keşfetmesine yol açmış ve bu, Portekiz'in baharat ticaretinde tekelini garanti eden Portekiz Hindistan Armadalarının kurulmasıyla sonuçlanmıştır. Manuel, Amerika kıtasında ve Portekiz Hindistanı'nda Portekiz kolonizasyonuna başladı ve Afrika ve Asya'da geniş bir ticaret imparatorluğunun kurulmasına nezaret etmiştir.

Manuel, Portekiz'in tekellerini ve imparatorluk genişlemesini yöneten bir kraliyet kurumu olan Casa da Índia'yı kurmuştur. Pedro Álvares Cabral (Brezilya'yı keşfeden), Afonso de Albuquerque (Hint Okyanusu'nda Portekiz hegemonyasını kuran) ve diğer birçok ünlü Portekizli denizciyi finanse etmiştir. Portekiz ticaret tekellerinden ve sömürgeleştirilmiş topraklardan elde edilen gelir, Manuel'i Avrupa'nın en zengin hükümdarı yapmış[1][2] ve birçok önemli sanatsal ve edebi başarıya imza atan Portekiz Rönesansının en büyük hamilerinden biri olmasına olanak sağlamıştır. Manuel, oyun yazarı Gil Vicente (Portekiz ve İspanyol tiyatrosunun babası olarak anılır) da dahil olmak üzere çok sayıda Portekizli entelektüeli himaye etmiştir.[3] Portekiz'in ulusal mimarisi olarak kabul edilen Manueline tarzı, adını kraldan almıştır.[4]

Erken dönem

[değiştir | kaynağı değiştir]
Resimli Gradual eserinde Manuel'in dua ederken tasviri, y. 1500 (Avusturya Ulusal Kütüphanesi).

Manuel, 31 Mayıs 1469'da[5] Alcochete'de Viseu Dükü Ferdinand ve Portekizli Beatriz'in dokuzuncu çocuğu olarak dünyaya gelmiştir.[6][7] Babası Ferdinand, Portekiz Kralı Duarte'nin oğlu ve Portekiz Kralı V. Afonso'nun erkek kardeşidir; annesi Beatriz ise Portekiz Kralı I. João'nun torunudur. Ayrıca kız kardeşi Viseu'lu Eleanor, Portekiz Kralı II. João'nun karısıdır.[8]

Manuel, Portekizli soylu ailelerle Kral II. João arasındaki çekişmenin ortasında büyümüştür.[9] 1483 yılında, Portekiz'in en güçlü feodal hanedanının lideri Braganza Dükü II. Fernando,[10] vatana ihanetten idam edilmiştir.[11][12] Daha sonra Manuel'in ağabeyi Viseu Dükü Diogo, krallığa karşı bir komploya liderlik etmekle suçlanmış ve 1484'te bizzat kral tarafından bıçaklanarak öldürülmüştür.[13][14]

Oğlu Prens Afonso'nun ölümü ve gayri meşru oğlu Coimbra Dükü Jorge de Lencastre'yi meşrulaştırmaya yönelik girişimlerin başarısızlıkla sonuçlanmasının ardından II. João, Manuel'i tahtın vârisi ilan etmiştir.[15][16] Manuel, 1495'te John'un yerine Portekiz kralı olmuştur.[5]

Hükümdarlığı

[değiştir | kaynağı değiştir]

İmparatorluk genişlemesi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana maddeler: Portekiz coğrafi keşifleri ve Portekiz İmparatorluğu
Kral Manuel'in astronomik küreyi tasvir eden kraliyet sancağı Portekiz İmparatorluğu'nun küresel genişliğinin ve sonunda Portekiz'in sembolü haline gelmiştir. Halen Portekiz arması ve bayrağında görülebilmektedir.
Coimbra Üniversitesi'ndeki Sala dos Capelos'ta Kral I. Manuel'in portresi.

Manuel, Portekiz'in Atlas Okyanusu'nu keşfetmesine ve Portekiz ticaretinin gelişmesine verdiği destek nedeniyle kuzeni II. João'nun değerli bir halefi olduğunu kanıtlamaştır. Manuel'in hükümdarlığı sırasında aşağıdaki başarılar gerçekleştirildi:

  • 1498 - Vasco da Gama tarafından Hindistan'a giden bir deniz yolunun keşfi.[17][18]
  • 1500 - Brezilya'nın Pedro Álvares Cabral tarafından keşfi.[19][20]
  • 1501 - Gaspar ve Miguel Corte-Real tarafından Labrador'un keşfi.[21][22]
  • 1503 - Fernão de Loronha tarafından Brezilya'daki ilk feitoria'nın ve Afonso de Albuquerque tarafından Hindistan'daki müttefik Cochin Krallığı'nda bir kalenin inşası.[17]
  • 1505 - Hindistan'ın ilk genel valisi Francisco de Almeida tarafından Kilwa, Sofala, Angediva ve Cannanore'da kaleler inşa edildi.[23]
  • 1506 - Fas'taki Essaouira'nın Diogo de Azambuja tarafından ele geçirilmesi.[18]
  • 1507 - Sokotra'nın Tristão da Cunha tarafından ve Umman'ın Afonso de Albuquerque tarafından ele geçirilmesi.[24]
  • 1508 - Safi'nin Diogo de Azambuja tarafından Fas'ta ele geçirilmesi.[18]
  • 1510 - Hindistan'daki Goa'nın Afonso de Albuquerque tarafından ele geçirilmesi.[24]
  • 1511 - Malezya'daki Malakka'nın Afonso de Albuquerque tarafından ele geçirilmesi.[24]
  • 1513 - Fas'taki Azamor'un Braganza Dükü Dom Jaime tarafından ele geçirilmesi.[25]
  • 1515 - Basra Körfezi'ndeki Ormus'un Afonso de Albuquerque tarafından ele geçirilmesi.[25]

1511'de günümüz Malezya'sındaki Malakka'nın ele geçirilmesi, I. Manuel'in Aden'i ele geçirerek, İskenderiye yoluyla ticareti engelleyerek, Basra Körfezi ve Beyrut üzerinden ticareti engellemek için Hürmüz'ü ele geçirerek ve Çin ile ticareti kontrol etmek için Malacca'nın ele geçirilmesi Hint Okyanusu'ndaki Müslüman ticaretini engelleme planının sonucuydu.[26]

Tüm bu olaylar, Portekiz'i resmen büyük bir denizaşırı imparatorluk kurduğu için dış ticaretten zengin hale getirmiştir. Manuel bu serveti bir dizi kraliyet binası inşa etmek ("Manuelin " tarzında)[27] ve sanatçıları sarayına çekmek için kullanmıştır.[28]

Çin'in Ming Hanedanı ve İran Safevî Hanedanı ile ticari anlaşmalar ve diplomatik ittifaklar oluşturulmuştur. Papa X. Leo, Portekiz'den Portekiz'in yeni elde ettiği zenginliklere dikkatleri tüm Avrupa'ya çekmek için tasarlanmış anıtsal bir elçilik hediye almıştır.[29][30]

V. Afonso gibi Manuel de resmi unvanını Portekiz'in genişlemesini yansıtacak şekilde genişletmiştir. Kendisini Afrika'da Deniz'in bu tarafında ve ötesinde Portekiz'in ve Algarveler'in Kralı, Gine'nin Efendisi ve Etiyopya, Arabistan, İran ve Hindistan'da Fetih, Denizcilik ve Ticaretin Efendisi olarak tanımlamıştır.[31][32]

Yargı reformu

[değiştir | kaynağı değiştir]

Manuel'in hükümdarlığında kraliyet mutlakiyetçiliği yönetim şekliydi.[33] Portekizli Cortes (krallığın meclisi) hükümdarlığı sırasında yalnızca dört kez toplanmış,[34] her zaman kralın bulunduğu Lizbon toplanmıştır.

Adalet mahkemelerini ve belediye tüzüklerini kraliyetle birlikte yeniden düzenlemiş, vergileri ve haraç ve hak kavramlarını modernleştirmiştir.[35] Hükümdarlığı sırasında, krallıkta yürürlükte olan yasalar, Manueline Nizamnamelerinin yayınlanmasıyla yeniden düzenlenmiştir.[36][37]

Dini politikası

[değiştir | kaynağı değiştir]
Manuel, ikinci eşi Aragonlu Maria ve sekiz çocuğuyla birlikte; Colijn de Coter, y. 1515–17.

Manuel çok dindar bir adamdı ve aralarında Francisco Álvares'in de bulunduğu yeni kolonilere misyonerler göndermek ve Jerónimos Manastırı gibi dini binaların[38][39] inşasına sponsor olmak için Portekiz'den büyük miktarda gelir aktarmıştır.[28] Manuel ayrıca Türklere karşı yeni bir haçlı seferi başlatmaya çalışmıştır.[40]

Saltanatının başlangıcında Manuel, Yahudileri II. João döneminde neredeyse köle olarak tutan koşulları gevşetmiştir.[41][42] Ancak 1496'da Aragonlu İnfanta Isabella ile evlenmek isterken, ebeveynleri Ferdinand ve Isabella'nın baskılarına boyun eğmiş ve vaftizi reddeden Yahudilerin ülkeyi terk etmesi gerektiğine karar vermiştir.[43][44] Daha sonra, sınır dışı edilmeleri için gereken son tarihten önce, kraliyet kararnamesi ile tüm Yahudileri Hristiyanlığa dönüştürmüştür.[45]

Vitray tasviri, y. 1510–1513

Bu süre teknik olarak Yahudilerin Portekiz'deki varlığına son vermiştir. Daha sonra, din değiştiren tüm Yahudiler ve onların soyundan gelenler "Yeni Hristiyanlar" olarak anılacak ve inançları hakkında hiçbir soruşturmaya izin verilmeyen otuz yıllık bir ek süre tanınacaktı; bu süre daha sonra 1534'te sona erecek şekilde uzatılmıştır.[46][47]

1506'daki Lizbon katliamı sırasında insanlar binlerce suçlanan Yahudiyi öldürmüşlerdir. İsyanın liderleri Manuel tarafından idam edilmiştir. [34][48]

Ayrıca Manuel'in, Müslümanların Portekiz'den sürülmesi emrini verdiği ve İspanya Kralı Ferdinand ve Isabella'ya kendi krallıklarında İslam'a karşı hoşgörüyü sona erdirmeleri için baskı yaptığı bilinmektedir.[40]

Ailesi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Isabella, doğum sırasında ölmüş,[49] böylece Portekiz'in, Kral I. Fernando'nun (1367-1383) saltanatından bu yana çeşitli hükümdarların beslediği İspanya'yı yönetme hırslarına gölge düşmüştür.[50] Manuel ve Isabella'nın küçük oğlu Miguel da Paz, Asturias Prensi, Portekiz Prensi ve Girona Prensi seçilmiş ve onu Kastilya, Portekiz ve Aragon'un varisi yapmıştır. Miguel da Paz'ın 1500 yılında iki yaşındayken ölümü Katolik Hükümdarların ve Manuel'in hırslarını sona erdirmiştir.[29][51]

Manuel'in bir sonraki karısı Aragonlu Maria, ilk karısının küçük kız kardeşidir.[51][52] Oğullarından ikisi daha sonra Portekiz kralı olmuştur.[29] Ayrıca 1479'da doğan ve Arşidük Philip (I. Maximilian'ın oğlu) ile evlenen ve sonunda İspanya ve Habsburg mülklerini miras alacak V. Charles adında bir oğlu olan Kastilya'lı Joanna [53] ve Henry VIII'in ilk karısı Aragonlu Catherine adında iki kızı olmuştur.[54] Maria 1517'de ölmüştür. Maria'nın ölümünden sonra Manuel, yeğeni Avusturyalı Eleanor ile evlenmiştir.[18]

Başarılar

[değiştir | kaynağı değiştir]

I. Manuel, 1506'da Papa II. Julius tarafından[24] ve 1514'te Papa X. Leo tarafından Altın Gül ile ödüllendirilmiştir. I. Manuel, İmparator Sigismund von Lüksemburg'dan sonra birden fazla Altın Gül alan ilk kişi olmuştur.

Ölümü

[değiştir | kaynağı değiştir]
1521'deki Manuel'in cenazesi.

Aralık 1521'de Lizbon Kara Ölüm salgınıyla uğraşırken Manuel ve sarayı Ribeira Sarayı'nda kalmıştır.[55] 4 Aralık'ta Manuel, ayın 11'inde kendisini iş göremez hale getiren yoğun bir ateş belirtileri göstermeye başlamıştır. 13 Aralık 1521'de 52 yaşında ölmüş[56] ve yerine oğlu III. João geçmiştir.[57][58]

Ertesi gün, ardından yas tutan kitleler ile cenazesi siyah kadife kaplı bir tabutla Lizbon'un Belém bölgesine nakledilmiştir. Avis Hanedanı'nın kraliyet panteonu Jerónimos Manastırı hazırlanırken, kendisi geçici olarak Restelo Kilisesi'ne gömülmüştür. Tabutu, krallığın en önde gelen soylularından dördü, Braganza Dükü, Coimbra Dükü ve Vila Real Markisi tarafından, yalnızca kraliyet ailesi ve Portekiz soylularının katıldığı özel bir törenle gömülmüştür. Kalıntıları 1551 yılında ikinci eşi Aragonlu Maria ile birlikte Jerónimos Manastırı'na nakledilmiştir.[56]

Soyu

[değiştir | kaynağı değiştir]

Soy ağacı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Evlilikleri ve çocukları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Manuel, İspanyol Ferdinand ve Isabella'nın iki kızı ve bir torunuyla olmak üzere üç kez evlenmiştir:[63]

  • Isabella, 30 Eylül 1497 - 23 Ağustos 1498 tarihleri arasında evli kalmışlardır, doğum sırasında ölmüştür.
  • Maria, 30 Ekim 1500 - 7 Mart 1517 tarihleri arasında evli kalmışlardır, hamilelik komplikasyonlarından ölmüştür.
  • Eleanor, 16 Temmuz 1518 - 13 Aralık 1521 tarihleri arasında evli kalmışlardır, Manuel'den daha uzun yaşamış ve daha sonra Fransa Kraliçesi olmuştur.
Aragon Kralı Manuel ve Kraliçe Maria'nın Arması.
İsim Portre Doğum-ölüm Notlar
Aragonlu Isabel (2 Ekim 1470 - 23 Ağustos 1498; evlilik 30 Eylül 1497)
Miguel, Asturias ve Portekiz Prensi 23 Ağustos 1498 - 19 Temmuz 1500 Erken ölümüne kadar Asturias, Portekiz ve Grona Prensi olarak tüm İber krallıkları Portekiz, Kastilya ve Aragon varisi.
Aragonlu Maria (29 Haziran 1482 - 7 Mart 1517; evlilik 30 Ekim 1500)
III. João 7 Haziran 1502 - 11 Haziran 1557 1521 ile 1557 arası Portekiz kralı. Kral I. Felipe ile Kraliçe Kastilyalı Juana'nın kızı Avusturyalı Catherineile evlendi. Bu evlilikten dokuz çocuğu oldu.
Portekizli Isabella 24 Ekim 1503 - 1 Mayıs 1539 Kutsal Roma İmparatoru V. Karl ile evlendi. Bu evlilikten beş çocuğu oldu.
Beatriz, Savoy Düşesi 31 Aralık 1504 - 8 Ocak 1538 Savoy Dükü III. Charles ile evlendi. Bu evlilikten yedi çocuğu oldu.
Luís, Beja Dükü 3 Mart 1506 - 27 Kasım 1555 Hiç evlenmedi ama 1580 hanedan krizi sırasında Portekiz tahtını ele geçirmeye çalışan Crato Rahibi António adında gayri meşru bir oğlu vardı.
Fernando, Guarda Dükü 5 Haziran 1507 - 7 Kasım 1534 Marialva ve Loulé Kontesi Guiomar Coutinho ile evlendi. Bu evlilikten iki çocuğu oldu..
Afonso, Lizbon Kardinal-Başpiskoposu 23 Nisan 1509 - 21 Nisan 1540 Kardinal-Infante, Kilise Prensi, Lizbon Başpiskoposu ve Évora Piskoposu.
I. Henrique 31 Ocak 1512 - 31 Ocak 1580 1578 ile 1580 arası Portekiz kralı. Kardinal-Infante, Kilise Prensi, Lizbon Başpiskoposu ve tarihte kral olarak hüküm süren tek kardinal.
Infanta Maria 1511 - 1513[64] 2 yaşında öldü.
Duarte, Guimarães Dükü 7 Ekim 1515 - 20 Eylül 1540 Bragançalı Isabel ile evlendi. Bu evliliğinden üç çocuğu oldu. IV. João'nun büyük büyükbabasıdır.
Infante António 8 Eylül 1516 - 1 Kasım 1516[65] İki aydan kısa bir süre sonra öldü.
Avusturyalı Eleanor (15 Kasım 1498 - 25 Şubat 1558; evlilik 16 Temmuz 1518)
Infante Carlos 18 Şubat 1520 - 14 Nisan 1521 1 yaşındayken yüksek ateşten öldü.
Maria, Duchess of Viseu 18 Haziran 1521 - 10 Ekim 1577 Hiç evlenmemiştir. Zamanının Avrupa'nın en zengin kadınıydı.
Kral Manuel'in saltanatından kalma 16. yüzyıl portekizleri.

Notlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Eski Potekizce, Manoel.

Kaynakşa

[değiştir | kaynağı değiştir]
Özel
  1. ^ Stephens 1891, s. 178.
  2. ^ Livermore 1976, s. 142.
  3. ^ Stephens 1891, s. 177.
  4. ^ Smith 1968, s. 23.
  5. ^ a b Pereira & Rodrigues 1904, s. 800.
  6. ^ McMurdo 1889, s. 52.
  7. ^ Sanceau 1970, s. 3.
  8. ^ Rebelo 2003, s. 534.
  9. ^ McMurdo 1889, ss. 2-4.
  10. ^ McMurdo 1889, s. 16.
  11. ^ Stephens 1891, s. 162.
  12. ^ McMurdo 1889, ss. 17-18.
  13. ^ Marques 1976, s. 210.
  14. ^ McMurdo 1889, s. 21.
  15. ^ Sanceau 1970, ss. 1-2.
  16. ^ Bergenroth, G A. "Spain: December 1495 Pages 72–79 Calendar of State Papers, Spain, Volume 1, 1485–1509. Originally published by Her Majesty's Stationery Office, Londra, 1862". British History Online. 19 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2020. 
  17. ^ a b Sanceau 1970, s. 168.
  18. ^ a b c d Marques 1976, s. 214.
  19. ^ Livermore 1976, s. 139.
  20. ^ Marques 1976, s. 226.
  21. ^ Marques 1976, s. 227.
  22. ^ Stephens 1891, s. 175.
  23. ^ Marques 1976, s. 232-233.
  24. ^ a b c d Sanceau 1970, s. 169.
  25. ^ a b Sanceau 1970, s. 170.
  26. ^ Logan, William (2000). Malabar Manual. Reprint. Asian Educational Services. s. 312. ISBN 9788120604469. 14 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2024. 
  27. ^ Sanceau 1970, s. 167.
  28. ^ a b Smith 1968, s. 16.
  29. ^ a b c  Chisholm, Hugh, (Ed.) (1911). "Emanuel I.". Encyclopædia Britannica. 9 (11. bas.). Cambridge University Press. s. 305. 
  30. ^ Sanceau 1970, ss. 95-102.
  31. ^ Newitt 2005, s. 55.
  32. ^ Sanceau 1970, s. 34.
  33. ^ Livermore 1976, s. 132.
  34. ^ a b Livermore 1976, s. 133.
  35. ^ Marques 1976, s. 176.
  36. ^ Marques 1976, s. 174.
  37. ^ McMurdo 1889, ss. 59-60.
  38. ^ Smith 1968, s. 81.
  39. ^ Marques 1976, s. 202.
  40. ^ a b Soyer, François (4 Haziran 2014). "Manuel I of Portugal and the End of the Toleration of Islam in Castile: Marriage Diplomacy, Propaganda, and Portuguese Imperialism in Renaissance Europe, 1495–1505". Journal of Early Modern History. 18 (4). ss. 331-356. doi:10.1163/15700658-12342416. Erişim tarihi: 3 Kasım 2022. 
  41. ^ McMurdo 1889, s. 53.
  42. ^ Marques 1976, s. 212.
  43. ^ Stephens 1891, s. 173.
  44. ^ McMurdo 1889, s. 54.
  45. ^ Rebelo 2003.
  46. ^ Benveniste, Arthur (October 1997). 500th Anniversary of the Forced Conversion of the Jews of Portugal (Speech). Sephardic Temple Tifereth Israel, Los Angeles. 
  47. ^ Marques 1976, s. 213.
  48. ^ Sanceau 1970, s. 129.
  49. ^ McMurdo 1889, s. 57.
  50. ^ Stephens 1891, s. 171.
  51. ^ a b Stephens 1891, s. 174.
  52. ^ McMurdo 1889, s. 58.
  53. ^ Stephens 1891.
  54. ^ McMurdo 1889, s. 111.
  55. ^ Sanceau 1970, s. 163.
  56. ^ a b McMurdo 1889, s. 115.
  57. ^ McMurdo 1889, s. 119.
  58. ^ Livermore 1976, s. 145.
  59. ^ a b c d Stephens 1891, s. 139
  60. ^ a b Liss, Peggy K. (10 Kasım 2015). Isabel the Queen: Life and Times. University of Pennsylvania Press. s. 11. ISBN 9780812293203. 
  61. ^ a b de Sousa, Antonio Caetano (1735). Historia genealogica da casa real portugueza [Genealogical History of the Royal House of Portugal] (Portekizce). 2. Lisboa Occidental. s. 497. 
  62. ^ a b c d de Sousa, Antonio Caetano (1735). Historia genealogica da casa real portugueza [Genealogical History of the Royal House of Portugal] (Portekizce). 2. Lisboa Occidental. s. 167. 
  63. ^ Marques 1976, s. 307.
  64. ^ Buescu 2019, ss. 48-50.
  65. ^ Buescu 2019, ss. 48-50 and 75-76.
Genel

Konuyla ilgili yayınlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Soyer, François (2007). The Persecution of the Jews and Muslims of Portugal: King Manuel I and the End of Religious Tolerance, 1496-97. Leiden: Brill. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Manuel I of Portugal ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=I._Manuel&oldid=33928029" sayfasından alınmıştır