Bebereki Kilisesi
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Çetinsu, Ardahan |
| Koordinatlar | 41°08′24″K 42°31′22″D / 41.14000°K 42.52278°D |
| İnanç | Doğu Ortodoks Kilisesi |
| Mezhep | Gürcü Ortodoks Kilisesi |
| Durum | Harabe |
| Mimari | |
| Mimari tür | Kilise |
| Mimari biçim | Gürcü mimarisi |
| Tamamlanma | ? (Orta Çağ) |
| Özellikler | |
| Malzemeler | Moloz taş, kireç harcı |
Bebereki Kilisesi (Gürcüce: ბებერექის ეკლესია), tarihsel Artani bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin merkez ilçesine bağlı ve eski adı Bebereki olan Çetinsu köyünde Orta Çağda Gürcülerden kalma bir kilisedir.[1]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Bebereki köyü, Orta Çağda Gürcistan'ın sınırları içinde yer alıyordu. Nitekim Osmanlılar bu köyü ve köyün bulunduğu Artani bölgesini 16. yüzyılın ikinci yarısında Gürcülerden ele geçirmiştir. Osmanlı idaresinin 1595 tarihli kaydına göre Bebereki köyünde, tamamı Hristiyan olan 35 Hristiyan haneden oluşuyordu. Köyün mezrasının Gürcücede tepe/sır anlamına gelen Gora (كورە) adını ve hane reislerinin çoğunun da Gürcü adları taşıyor olması, buranın bu tarihte bir Gürcü yerleşimi olduğunu göstermektedir.[2][3] Bebereki Kilisesi de bu dönemden kalmış olmalıdır. Birinci Dünya Savaşı yıllarında Ardahan bölgesini gezen Gürcü araşıtmacı Konstantine Martvileli, Beberi (ბებერი) adıyla söz ettiği köyün içinde bir adet küçük kilisenin, köyün dışında yüksek bir tepede iki küçük kilisenin yıkıntılarının bulunduğunu yazmıştır.[4] Köyün dışında bulunan Bebereki Kilisesi'nin o tarihte yıkık halde olduğu bu tespitten anlaşılmaktadır.
Mimari
[değiştir | kaynağı değiştir]Bebereki Kilisesi, Çetinsu köyü yerleşiminin 1 kilometre batısında, bir tepenin eteklerinde yer alır. Günümüzde kilisenin çatısının çökmüş olmasına karşı duvarlarının büyük bölümü ayaktadır. Yapı, dolgu duvar tekniğiyle moloz taşlarla ve kireç harcı kullanılarak inşa edilmiştir. Kesme kaplama taşlarının büyük bölümü sökülmüştür. Dikdörtgen planlı küçük bir yapı olan Bebereki Kilisesi (7,7×5,3 m), tek nefli bir yapıdır. Doğuda yarım dairesel bir apsisi bulunmaktadır. Apsis duvarının ortası yıkılmıştır. Kilisenin girişi güneydedir. Kilisenin içinin sıvanmış olduğu kalan izlerden fark edilmektedir. Kilisenin güneyinde bitişik bir ek bina bulunmaktadır. Genişliği 2 metre olan bu yapı temellerine kadar yıkılmıştır. Bu yapının da doğuda yuvarlak bir apsis olduğu kalıntılardan anlaşılmaktadır.[1]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2014 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2015, s. 95. 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-7362-5
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Gürcüce ve Osmanlıca), (Yayıma hazırlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 505". 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2023.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Gürcüce ve Osmanlıca), (Yayıma hazırlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; II. cilt (1941), s. 404". 17 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2023.
- ^ "Konstantine Martvileli, "Ardahan Bölgesinde", Sakartvelo gazetesi (Gürcüce), 9 Ekim 1917, sayı 219" (PDF). 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 23 Ekim 2023.