Şahin Vahmanzadegan
| Şahin Vahmanzadegan | |
|---|---|
| Doğum | Bilinmiyor Sasani İmparatorluğu |
| Ölüm | 626 Güney Kafkasya |
| Bağlılığı |  Sasani İmparatorluğu |
| Hizmet yılları | 590-626 |
| Rütbesi | Spahbed |
| Çatışma/savaşları | Bizans-Sasani Savaşı (602-628) |
Şahen ya da Şahin (Orta Farsça: Shāhēn Vahūmanzādagān, Grekçe kaynaklarda: Grekçe: Σαὴν; ö. yaklaşık 626) II. Hüsrev döneminde (590-628) üst düzey bir Sasani generali (spahbed) idi. Spandiyadh Hanedanı üyesidir.[1]
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]
Bizans-Sasani Savaşı (602-628) patlak verdikten sonra, 602 yılında Güney Kafkasya'da bulunan Bizans topraklarını istila eden kuvvetleri komuta etmesi nedeniyle kendisinden ilk kez bahsedilmiştir, orada 607/8 yılında Theodosiopolis (günümüzde Erzurum) yakınlarında Domentziolus'a karşı bir muharebeyi kazanmıştır. Bizans kuvvetlerinin o bölgeden sürülmesinden sonra 611'de Şahin, Caesarea'yı ele geçirerek Anadolu'ya doğru ilerledi.[2][3][4] Orada, Phocas'ın damadı Priscus, onların şehirde mahsur kalmalarına neden olan bir yıl sürecek bir kuşatmaya başladı.[5][6][7] Bununla birlikte Şahin'in birlikleri Priscus'un ablukasından kurtuldu ve Caesarea'yı yaktılar, bu Herakleios'u hoşnutsuzluğuna neden oldu.[8] 613'te Bizans saldırıları Suriye'de yoğunlaştı ancak Şahin ve Şahrbaraz'ın birleşik Pers orduları, Antakya yakınlarındaki Herakleios'u yendi. Bu zaferden sonra Persler şehri yağmaladı, Antakya Patriğini öldürdü ve birçok vatandaşı sınır dışı ettiler. Bizans kuvvetleri, bölgeyi, Antakya'nın hemen kuzeyinde Gülek Boğazı'nda savunmaya çalışırlarken başlangıçta bazı başarılarına rağmen tekrar yenildiler. Persler daha sonra Tarsus'u ve Kilikya ovasını ele geçirdiler.[9] Bu yenilgi, Bizans İmparatorluğu'nu ikiye bölmüş, Konstantinopolis ile Anadolu'nun Suriye, Filistin, Mısır ve Afrika Eksarhlığı ile arasındaki kara yolu bağlantısını koparmıştır.[9]
614 yılında Şahin, Anadolu'yu uçtan uca geçerek Konstantinopolis'in karşısında, Boğaziçi'nin kenarında Kalkedon'a ulaşan bir sefer yapmayı başardı. Kalkedon kıyısında, Herakleios, Şahin ile bir toplantı yaptı. Herakleios'un önünde mor ihtişamına hürmeten saygıyla selam verdi. Şahin'in büyük kralın önünde elçilik yapması için samimi bir teklif en sıcak şükranla kabul edildi ve Praetorian Prefect, şehrin valisi ve patriklik kilisesinin önemli din adamlarından biri tarafından sunulan af ve barış için yakarış kabul edildi. Ancak Hüsrev'in yardımcısı, efendisinin niyetleri konusunda ciddi bir şekilde yanılmıştı:
| “ | O bir elçi değildi, o zincirlerle bağlı Herakleios'un adamıydı ki benim tahtımın ayaklarına getirilmişti. Çarmıha gerilen Tanrı'ndan hüsrana uğrayıp ve güneş ibadetine kucak açana kadar, Roma İmparatoru ile hiçbir zaman barış yapmayacağım. | ” |
Konstantinopolis Patriği I. Nikiforos'un tarihine göre Şahin, varsayımına dayanarak canlı canlı yüzüldü ve derisinde çanta yapıldı. Bununla birlikte, Şahin'in ertesi yıllarda Bizans kuvvetlerine karşı savaştığını iddia eden Günah Çıkartıcı Theofanis'in anlatımıyla çelişkilidir.
Yaklaşık ilk iki on yıl savaşta Perslerin büyük başarılara rağmen, 622'den itibaren Herakleios tarafından yönetilen Güney Kafkasya'da taze bir karşı saldırı, Bizansın talihinde kayda değer bir canlanmaya neden oldu. Herakleios, Albanya'da kışlarken, ertesi yıl için kuvvet topladı.[10] Hüsrev, Herakleios'u Albanya'da rahatça dinlenmesinden memnun değildi. Herakleios'un güçlerini yakalamak ve yok etmek için Şahrbaraz, Şahin ve Şahraplakan'ın komutasında üç ordu gönderdi.[11] Şahraplakan, dağ geçitlerini ele geçirmek amacıyla Sünik'e kadar toprakları geri aldı. Şahrbaraz, Herakleios'un Kafkas İberyası'ndan geri çekilmesini durdurmak için ve Şahin ise Bitlis Boğazı geçişini engellemesi için gönderildi. Pers orduları ile ayrı ayrı çatışmayı planlayan Herakleios, "Düşmanlarımızın sayısını bize rahatsız etmesine izin verme, Tanrı isterse, bir kişi on bin kişiyi takip eder" diyerek endişe duyan Lazik, Abhaz ve İberyalı müttefikleri ve askerleri ile konuştu.[11]
Bizanslıların Şahin'in önünde geri çekildiklerini iddia eden, sahte iki asker kaçağı Şahrbaraz'a gönderildi. Pers komutanlar arasındaki kıskançlık nedeniyle Şahrbaraz, zaferin şanından pay alabilmek için orduyla birlikte acele etti. Herakleios Tigranakert'de onlarla karşı karşıya geldi ve Şahraplakan ve Şahin kuvvetlerini birbiri ardına yönlendirdi. Şahin yük katarını kaybetti ve Şahraplakan (bir kaynağa göre) öldürüldü, ancak daha sonra tekrar ortaya çıktı.[11][12][13] Bu zaferden sonra Herakleios Arakses Nehri'ni geçti ve öbür taraftaki ovalarda kamp yaptı. Hem kendisinin hem Şahraplakan'ın ordusundan kalanlar ile Şahin, Herakleios un peşinde Şahrbaraz'a katıldı, ancak bataklıklar onları yavaşlattı.[12][13] Aliovit'te Şahrbaraz askerlerini böldü, yaklaşık 6.000 askerini Herakleios pusu kurmaya gönderirken birliklerin kalanları Aliovit'te kaldı. Herakleios bunun yerine Şubat 625'te Pers ana kampında sürpriz bir gece saldırısı yaptı ve onu yok etti. Şahrbaraz, yalnızca harem, yük ve askerlerini kaybetmiş olarak neredeyse çıplak ve yalnız olarak kaçtı.[12]
Ölümü
[değiştir | kaynağı değiştir]Şahin daha sonra Şahrbaraz ile yeniden bir araya gelerek, o yılın geri kalanında etkisiz bir sefer ile Ermenistan'da Herakleios'u gölge gibi izlediler. 626'da Hüsrev, bocalayan savaşı canlandırmak için imparatorluğun tümünden biriklerin toplanması için istisnai bir emir verdi. Şahin, çok sayıda gazi ile birlikte bu yeni askere alınanların komutasına atandı ve Herakleios'un üzerine gönderildi, fakat imparatorun kardeşi Theodorus tarafından büyük bir mağlubiyete uğradı. Üzülen Şahin hasta oldu ve Şahin'in başarısızlığından ötürü öfkelendirilen Hüsrev, tuz içinde korunmuş olarak ona gönderilen generalin cesedine kötü muamele etti.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Özel
- ^ Pourshariati 2008, s. 143
- ^ Kaegi 2003, s. 67
- ^ Dodgeon, Greatrex & Lieu 2002, s. 186
- ^ Dodgeon, Greatrex & Lieu 2002, s. 185
- ^ Kaegi 2003, s. 37
- ^ Kaegi 2003, s. 68
- ^ Dodgeon, Greatrex & Lieu 2002, s. 188
- ^ Kaegi 2003, s. 69
- ^ a b Kaegi 2003, s. 77
- ^ Kaegi 2003, s. 128
- ^ a b c Kaegi 2003, s. 129
- ^ a b c Kaegi 2003, s. 130
- ^ a b Dodgeon, Greatrex & Lieu 2002, s. 204
- Genel
- Foss, Clive (1975). "The Persians in Asia Minor and the end of antiquity". The English Historical Review. 90 (357). ss. 721-747. doi:10.1093/ehr/XC.CCCLVII.721. JSTOR 567292.
- Edward Gibbon, The History of the Decline and Fall of the Roman Empire, chapter 46
- Geoffrey Greatrex, Samuel N.C. Lieu, The Roman Eastern Frontier and the Persian Wars, (Part II, 363–630) (London 2002)
- Kaegi, Walter E. (2003). Heraclius: Emperor of Byzantium. Cambridge University Press. ISBN 0-521-81459-6. 27 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2017.
- Virasp Mehta, Causes of the Downfall of the Sassanian Empire (Palo Alto 2007)
- Pourshariati, Parvaneh (2008). Decline and Fall of the Sasanian Empire: The Sasanian-Parthian Confederacy and the Arab Conquest of Iran. Londra and New York: I.B. Tauris. ISBN 978-1-84511-645-3. 4 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2017.
- Günah Çıkartıcı Theofanis, The Chronicle of Theophanes — Anni mundi 6095–6305 (A.D. 602–813), ed. Harry Turtledove (Philadelphia 1982)