Pumunta sa nilalaman

John D. Rockefeller

Mula sa Wikipedia, ang malayang ensiklopedya
John D. Rockefeller
Si Rockefeller noong 1895
Kapanganakan
John Davison Rockefeller

8 Hulyo 1839(1839-07-08)
Richford, New York, U.S.
Kamatayan23 Mayo 1937(1937-05-23) (edad 97)
Ormond Beach, Florida, U.S.
LibinganLake View Cemetery, Cleveland 41°30′40″N 81°35′28″W / 41.511°N 81.591°W / 41.511; -81.591
Trabaho
  • Negosyante
  • pilantropo
Kilala sa
PartidoRepublikano
AsawaLaura Spelman (k. 1864–1915)
Anak
Magulang
Kamag-anakPamilyang Rockefeller

Si John Davison Rockefeller Sr. (Hulyo 8, 1839 - Mayo 23, 1937) ay isang Amerikanong negosyante at pilantropo. Siya ay malawak na itinuturing na pinakamayamang Amerikano sa kasaysayan[1][2] at ang pinakamayamang tao sa modernong kasaysayan.[3][4] Si Rockefeller ay ipinanganak sa isang malaking pamilya sa Hilagang estado ng New York (Upstate New York) na lumipat ng ilang beses bago tuluyang nanirahan sa Cleveland. Naging tagatulong na bookkeeper siya sa edad na 16 at pumasok sa ilang pakikipagsosyo simula sa edad na 20, na itinuon ang kanyang negosyo sa oil refining. Itinatag ng Rockefeller ang Standard Oil Company noong 1870. Pinatakbo niya ito hanggang 1897 at nanatiling pinakamalaking shareholder nito.

Ang kayamanan ni Rockefeller ay tumaas habang ang kerosene at gasolina ay lumago sa kahalagahan, at siya ang naging pinakamayamang tao sa bansa, na kinokontrol ang 90% ng lahat ng langis sa Estados Unidos sa kanyang pinakamataas na antas.[a] Ang langis ay ginamit sa buong bansa bilang pinagmumulan ng liwanag hanggang sa pagpapakilala ng kuryente, at bilang panggatong pagkatapos ng pag-imbento ng sasakyan. Higit pa rito, nakakuha si Rockefeller ng napakalaking impluwensya sa industriya ng riles na naghatid ng kanyang langis sa buong bansa. Ang Standard Oil ay ang unang malaking tiwalang pangnegosyo sa Estados Unidos. Sa pamamagitan ng paggamit ng monopolyong kapangyarihan ng kumpanya, binago ng Rockefeller ang industriya ng petrolyo at, sa pamamagitan ng pangkorporasyon at teknolohikal na mga inobasyon, ay naging instrumento sa parehong malawakang pagpapalaganap at lubhang pagbawas sa gastos ng produksyon ng langis.

Ang kumpanya at mga kasanayan sa negosyo ni Rockefeller ay napunta sa ilalim ng kritisismo, lalo na sa mga ginawang akda ni Ida Tarbell. Ang Korte Suprema ay nagpasya noong 1911 na ang Standard Oil ay dapat lansagin dahil sa paglabag sa mga pederal na batas sa antitrust. Nahati ito sa 34 na magkakahiwalay na entidad, na kinabibilangan ng mga kumpanyang naging ExxonMobil, Korporasyong Chevron, at iba pa—na ang ilan ay mayroon pa ring pinakamataas na antas ng kita sa mundo. Dahil dito, si Rockefeller ang naging unang bilyonaryo ng bansa, na may halagang halos 2% ng pambansang ekonomiya.[5] Ang kanyang personal na kayamanan ay tinantya noong 1913 sa $900 milyon, na halos 3% ng gross domestic product (GDP) ng US na $39.1 bilyon sa taong iyon. Iyon ang kanyang peak net worth, at nagkakahalaga ng US$ 26.6 bilyon (sa dolyar ng 2022; inayon batay sa inplasyon).[6][7][b]

Ginugol ni Rockefeller ang karamihan sa huling 40 taon ng kanyang buhay sa pagreretiro sa Kykuit, ang kanyang ari-arian sa Westchester County, New York, sa pagtukoy sa istruktura ng modernong pagkakawanggawa, kasama ng iba pang pangunahing industriyalista tulad ng tagapagtaguyod ng negosyong asero na si Andrew Carnegie.[8] Ang kanyang kapalaran ay pangunahing ginamit upang lumikha ng modernong sistematikong diskarte ng tinutuonang pagkakawanggawa sa pamamagitan ng paglikha ng mga pundasyon na may malaking epekto sa medisina, edukasyon, at siyentipikong pananaliksik.[9] Ang kanyang mga pundasyon ay nagpasimuno sa mga pag-unlad sa medikal na pananaliksik at naging instrumento sa malapit na pagpuksa ng hookworm[10] at yellow fever [11] sa Estados Unidos. Siya at si Carnegie ay nagbigay ng anyo at lakas sa pamamagitan ng kanilang mga kawanggawa sa gawain ni Abraham Flexner, na sa kanyang sanaysay na "Medical Education in America" ay maaaring pinagkalooban ng empirismo bilang batayan para sa sistemang medikal ng US noong ika-20 siglo.[12]

Si Rockefeller din ang nagtatag ng Unibersidad ng Chicago at Unibersidad ng Rockefeller at pinondohan ang pagtatatag ng Central Philippine University sa Pilipinas.[13][14][15]

Maagang buhay

[baguhin | baguhin ang wikitext]
Ang lugar ng kapanganakan ni Rockefeller sa Richford, New York

Si Rockefeller ang pangalawa sa anim na anak na ipinanganak sa Richford, New York, galing sa con artist na sina William A. Rockefeller Sr. at Eliza Davison.[16] Si William ay inapo ng mga imigranteng Huguenot, ang Roquefeuille, na tumakas sa France noong panahon ng paghahari ni Louise XIV.

Si Rockefeller ay may nakatatandang kapatid na babae na nagngangalang Lucy at apat na nakababatang kapatid: William Jr., Mary, at kambal na sina Franklin (Frank) at Frances. Ang kanyang ama ay may lahing Ingles at Aleman, habang ang kanyang ina ay may lahing Ulster Scot.[17] Si William Sr. ay una ay isang magtotroso at pagkatapos ay isang naglalakbay na tindero na nagpakilala sa kanyang sarili bilang isang "botanikong manggagamot" na nagbebenta ng mga elixir, na inilarawan ng mga lokal bilang "Big Bill" at "Devil Bill."[18] Hindi napigilan ng karaniwang moralidad, pinamunuan niya ang isang palaboy na pag-iral at madalang na bumalik sa kanyang pamilya.[16] Sa buong buhay niya, kilalang-kilala si Bill sa pagsasagawa ng mga pakana.[18] Sa pagitan ng mga kapanganakan nina Lucy at John, si Bill at ang kanyang maybahay at kasambahay na si Nancy Brown ay nagkaroon ng isang anak na babae na nagngangalang Clorinda na namatay nang bata pa. Sa pagitan ng mga kapanganakan nina John at William Jr., nagkaroon ng isa pang anak na babae sina Bill at Nancy na si Cornelia.[19]

Si Eliza ay isang maybahay at isang debotong Baptista na nagpupumilit na mapanatili ang isang pagkakatulad ng katatagan sa tahanan, dahil si Bill ay madalas na wala sa loob ng mahabang panahon. Tiniis din niya ang kanyang pagiging babaero at ang kanyang dobleng buhay, na kinabibilangan ng pagkakaroon ng dalawang legal na asawa (bigamy).[18][c] Si Eliza ay likas na matipid at sa pamamagitan ng pangangailangan, at itinuro niya sa kanyang anak na "ang kusang pag-aaksaya ay gumagawa ng malungkot na pangangailangan".[22] Ginawa ni John ang kanyang bahagi sa mga regular na gawain sa bahay at kumita ng dagdag na pera sa pagpapalaki ng mga pabo, pagbebenta ng patatas at kendi, at kalaunan ay nagpapahiram ng maliit na halaga ng pera sa mga kapitbahay.[23][24] Sinunod niya ang payo ng kanyang ama na "magpalit ng mga pinggan para sa mga platters" (ang platters ay isang tray sa paghahanda at paghahatid ng pagkain) at palaging makuha ang mas magandang bahagi ng anumang palitan. Minsang nagyabang si Bill, "Niloloko ko ang mga anak ko tuwing may pagkakataon ako. Gusto ko silang gawing matalas." Gayunpaman, ang kanyang ina ay mas may impluwensya sa kanyang pagpapalaki at higit pa, habang siya ay lumalayo sa kanyang sarili sa kanyang ama habang ang kanyang buhay ay umuunlad.[22] Kalaunan ay sinabi niya, "Mula sa simula, ako ay sinanay na magtrabaho, mag-ipon, at magbigay."[25]

Noong bata pa siya, lumipat ang kanyang pamilya sa Moravia, New York, at sa Owego, New York, noong 1851, kung saan siya nag-aral sa Akademyang Owego. Noong 1853, lumipat ang kanyang pamilya sa Strongsville, Ohio, at nag-aral siya sa Central High School ng Cleveland, ang unang high school sa Cleveland at ang unang libreng pampublikong pangmataas na paaralan sa kanluran ng Alleghenies. Pagkatapos ay kumuha siya ng sampung linggong kurso sa negosyo sa Folsom's Commercial College, kung saan nag-aral siya ng bookkeeping.[26] Siya ay isang maayos, seryoso, at masipag na batang lalaki sa kabila ng pagliban ng kanyang ama at madalas na lumipat sa pamilya. Inilarawan siya ng kanyang mga kontemporaryo bilang matimpi, masigasig, relihiyoso, metodo, at maingat. Siya ay isang mahusay na tagapagdebate at ipinahayag ang kanyang sarili nang tumpak. Mayroon din siyang malalim na pag-ibig sa musika at pinangarap niya ito bilang isang posibleng karera.[18]

Karera bago ang Standard Oil Company

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Bilang isang bookkeeper

[baguhin | baguhin ang wikitext]
Si Rockefeller sa gulang na 18

Noong Setyembre 1855, nang si Rockefeller ay labing-anim, nakuha niya ang kanyang unang trabaho bilang isang tagatulong na bookkeeper kung saan siya'y nagtatrabaho para sa isang maliit na kumpanyang komisyon ng ani sa Cleveland na tinatawag na Hewitt & Tuttle.[27] Nagtrabaho siya ng mahabang oras at natuwa, gaya ng naalala niya sa kalaunan, sa "lahat ng mga pamamaraan at sistema ng opisina."[28] Siya ay partikular na sanay sa pagkalkula ng mga gastos sa transportasyon, na nagsilbi sa kanya nang maayos sa kanyang karera. Karamihan sa mga tungkulin ni Rockefeller ay kasangkot sa pakikipagnegosasyon sa mga may-ari ng barge canal, mga kapitan ng barko, at mga ahente ng kargamento. Sa mga negosasyong ito, nalaman niya na ang nakapahayag na mga rito ng transportasyon na pinaniniwalaang maayos ay maaaring mabago depende sa mga kondisyon at pagsasaoras ng kargamento at sa pamamagitan ng paggamit ng mga rebate sa mga gustong kargador. Binigyan din si Rockefeller ng mga tungkulin sa pagkolekta ng mga utang nang atasan siya ni Hewitt na gawin ito. Sa halip na gamitin ang paraan ng presensya ng kanyang ama upang mangolekta ng mga utang, umasa si Rockefeller sa isang paulit-ulit na paraan ng pang-aasar.[29] Nakatanggap si Rockefeller ng $16 sa isang buwan para sa kanyang tatlong buwang pag-aprentis. Sa kanyang unang taon, nakatanggap siya ng $31 sa isang buwan, na tumaas sa $50 sa isang buwan. Ang kanyang huling taon ay nagbigay sa kanya ng $58 sa isang buwan.[30]

Bilang isang kabataan, sinabi ni Rockefeller na ang kanyang dalawang dakilang ambisyon ay kumita ng $100,000 (katumbas ng $3.14 milyon sa dolyares ng 2022) at mabuhay ng 100 taon.[31]

Mga pananda

[baguhin | baguhin ang wikitext]
  1. ↑ Fortune magazine lists the richest Americans by percentage of GDP, not by the changing value of the dollar. Rockefeller is credited with a Wealth/GDP of 1⁄65.[1]
  2. ↑ That is, two years after the dissolution of Standard Oil.
  3. ↑ At the height of Rockefeller's fame, Joseph Pulitzer offered a reward of $8,000 for information about his father. However, journalists could not find him before his death, and details of his bigamous marriage only became public after his death.[20] Abandoning his family around 1855, but remaining married to Eliza up to her death, Bill Rockefeller adopted the name William Levingston and contracted a bigamous marriage with Margaret L. Allen (1834–1910) in Norwich, Ontario. He died in 1906 and his tomb was paid from the property of his second wife.[21]

Mga sanggunian

[baguhin | baguhin ang wikitext]
  1. ↑ 1.0 1.1 Hargreaves, Steve. "The Richest Americans". CNN. Nakuha noong Marso 25, 2016.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  2. ↑ "The Wealthiest Americans Ever". The New York Times. Hulyo 15, 2007. Nakuha noong Hulyo 17, 2007.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  3. ↑ "Top 10 Richest Men of All Time". AskMen.com. Nakuha noong Mayo 29, 2007.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  4. ↑ "The Rockefellers". PBS. Inarkibo mula sa orihinal noong Enero 26, 2012. Nakuha noong Mayo 29, 2007.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  5. ↑ Nicholas, Tom; Fouka, Vasiliki. "John D. Rockefeller: The Richest Man in the World". hbs.edu. President & Fellows of Harvard College. Nakuha noong 22 Abril 2022.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  6. ↑ Hanson, Elizabeth (January 2000). The Rockefeller University Achievements: A Century of Science for the Benefit of Humankind, 1901–2001. The Rockefeller University Press. ISBN 9780874700312.
  7. ↑ 10 richest people in the entire history, fbacs.com; accessed October 21, 2016.
  8. ↑ Daniel Gross (Hulyo 2, 2006). "Giving It Away, Then and Now – The New York Times". The New York Times. Nakuha noong Marso 8, 2017.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  9. ↑ Fosdick 1989.
  10. ↑ "Eradicating Hookworm". Rockefeller Archive Center. Inarkibo mula sa orihinal noong Pebrero 23, 2017. Nakuha noong Marso 8, 2017.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  11. ↑ "Hookworm: Exporting a Campaign". Rockefeller Archive Center. Inarkibo mula sa orihinal noong Marso 20, 2017. Nakuha noong Marso 8, 2017.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  12. ↑ GRITZ, JENNIE ROTHENBERG (Hunyo 23, 2011). "The Man Who Invented Medical School". The Atlantic.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  13. ↑ A walk through the beautiful Central. Retrieved August 5, 2019.
  14. ↑ Weekly Centralian Link (June 15, 2018) – CPU holds Faculty and Staff Conference 2018. Retrieved August 5, 2019.
  15. ↑ Facts about Central. Retrieved September 5, 2019.
  16. ↑ 16.0 16.1 Newton, David E. (2013). World Energy Crisis: A Reference Handbook. Santa Barbara, CA: ABC-CLIO. pp. 201. ISBN 978-1-61069-147-5.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  17. ↑ Chernow 1998. "A prudent, straitlaced Baptist of Scotch-Irish descent, deeply attached to his daughter, John Davison must have sensed the world of trouble that awaited Eliza..."
  18. ↑ 18.0 18.1 18.2 18.3 Chernow 1998.
  19. ↑ Chernow 1998 via New York Times.
  20. ↑ John T. Flynn (1932). God's Gold [The Story of Rockefeller and His Times] (PDF). New York: Harcourt, Brace And Company. p. 467. ISBN 978-0-837-15588-3. Nakuha noong Agosto 28, 2013.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  21. ↑ Chernow 1998, pp. 50, 235.
  22. ↑ 22.0 22.1 Segall 2001.
  23. ↑ "Business profile: From turkeys to oil... the rise of John D Rockefeller". The Daily Telegraph. Nakuha noong Mayo 15, 2023.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  24. ↑ Manchester, William (Oktubre 6, 1974). "The founding grandfather". The New York Times. ISSN 0362-4331. Nakuha noong Mayo 15, 2023.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  25. ↑ "The Philanthropists: John D. Rockefeller – Tim Challies". Oktubre 13, 2013.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  26. ↑ Coffey, Ellen Greenman; Shuker, Nancy (1989), John D. Rockefeller, empire builder, Silver Burdett, pp. 18, 30{{citation}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  27. ↑ "John D. Rockefeller | Biography, Facts, & Death". Encyclopedia Britannica. Nakuha noong Agosto 24, 2017.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  28. ↑ Chernow 1998, p. 46.
  29. ↑ Hawke 1980, pp. 23, 24.
  30. ↑ Hawke 1980, p. 22.
  31. ↑ Stevens, Mark (2008). Rich is a Religion: Breaking the Timeless Code to Wealth. John Wiley & Sons. p. 135. ISBN 978-0-470-25287-1.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
Kinuha sa "https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=John_D._Rockefeller&oldid=2094549"