Tingnan ang wikitext ng Tsina

{{Infobox country
| conventional_long_name       = Republikang Bayan ng Tsina
| common_name                  = Tsina
| native_name                  = {{native name|zh-Hans-CN|中华人民共和国}}<br/>{{small|{{transl|zh|Zhōnghuá Rénmín Gònghéguó}}}} ([[Pinyin]])
| image_flag                   = Flag of the People's Republic of China.svg
| image_coat                   = National Emblem of the People's Republic of China (2).svg
| anthem                       = {{lang|zh-Hans-CN|义勇军进行曲}}<br/>{{transl|zh|[[Yìyǒngjūn Jìnxíngqǔ]]}}<br/>"Martsa ng mga Boluntaryo"{{parabr}}{{center|[[File:March of the Volunteers instrumental.ogg]]}}
| image_map                    = Location China.svg
| map_width                    = 250px
| map_caption                  = Lupaing saklaw ng Tsina sa lunting maitim, at teritoryong inaangkin sa lunting mapusyaw.
| capital                      = [[Pekin]]
| coordinates                  = {{Coord|39|55|N|116|23|E|type:city(21,000,000_region:CN-BJ)}}
| largest_settlement           = [[Shanghai]]<br/>{{coord|31|13|N|121|28|E|type:adm1st_region:CN-31}}
| official_languages           = [[Wikang Mandarin|Mandarin]]
| demonym                      = [[#Demograpiya|Tsino]]
| government_type              = [[Unitaryong]] [[Marxista–Leninistang]] [[unipartidistang]] [[sosyalistang]] [[republika]]
| leader_title1                = [[Pangulo ng Tsina|Pangulo]] at [[Pangkalahatang Kalihim ng Partido Komunista ng Tsina|Pangkalahatang Kalihim ng PKT]]
| leader_name1                 = [[Xi Jinping]]
| leader_title2                = [[Pangalawang Pangulo ng Tsina|Pangalawang Pangulo]]
| leader_name2                 = [[Han Zheng]]
| leader_title3                = [[Premiyer ng Tsina|Premiyer]]
| leader_name3                 = [[Li Qiang]]
| legislature                  = [[Pambansang Kongresong Bayan]]
| sovereignty_type             = [[Kasaysayan ng Tsina|Kasaysayan]]
| established_event1     = [[Xia dynasty|First pre-imperial dynasty]]
| established_date1      = {{c.|2070&nbsp;BCE}}
| established_event2     = [[Qin dynasty|First imperial dynasty]]
| established_date2      = 221&nbsp;BCE
| established_event3     = [[1911 Revolution|Republic established]]
| established_date3      = 1 January 1912
| established_event4     = [[Proclamation of the People's Republic of China|Proclamation of the People's Republic]]
| established_date4      = 1 October 1949
| established_event5     = [[Constitution of the People's Republic of China|First constitution]]
| established_date5      = 20 September 1954
| established_event6     = [[Constitution of the People's Republic of China|Current constitution]]
| established_date6      = 4 December 1982
| established_event7     = [[Macau|Most recent polity]] [[Transfer of sovereignty over Macau|admitted]]
| established_date7      = 20 December 1999
| area_km2               = 9,596,961
| area_footnote          = 
| area_rank              = 3rd / 4th
| area_sq_mi             = 3,705,407 
| percent_water          = 2.8
| population_estimate    = {{decreaseNeutral}} 1,411,750,000
| population_estimate_year = 2023
| population_estimate_rank = 2nd
| population_census_year = 2020
| population_census_rank = 1st
| population_density_km2 = 145
| population_density_sq_mi = 373 <!-- Do not remove per [[Wikipedia:Manual of Style/Dates and numbers]] -->
| population_density_rank = 83rd
| GDP_PPP                = {{increase}} $33.015 trilyon
| GDP_PPP_year           = 2023
| GDP_PPP_rank           = 1st
| GDP_PPP_per_capita     = {{increase}} $23,382
| GDP_PPP_per_capita_rank = 73rd
| GDP_nominal            = {{increase}} $19.374 trilyon
| GDP_nominal_year       = 2023
| GDP_nominal_rank       = 2nd
| GDP_nominal_per_capita = {{increase}} $13,721
| GDP_nominal_per_capita_rank = 64th
| Gini                   = 38.2 <!-- number only -->
| Gini_year              = 2019
| Gini_change            = decrease <!--increase/decrease/steady-->
| Gini_ref               = <ref name="GINI">{{cite web|url=https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI?locations=CN&most_recent_year_desc=true|title=Gini index – China|publisher=World Bank|access-date=24 May 2022}}</ref>
| Gini_rank              = 
| HDI                    = 0.768 <!-- number only -->
| HDI_year               = 2021 <!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year-->
| HDI_change             = increase <!--increase/decrease/steady-->
| HDI_rank               = 79th
| currency               = [[Renminbi]] (元/¥)
| currency_code          = CNY
| time_zone              = [[Time in China|CST]]
| utc_offset             = [[UTC+08:00|+8]]
| utc_offset_DST         = 
| DST_note               = ''[[Daylight saving time|DST]] is not observed''
| time_zone_DST          = 
| date_format            = {{vunblist|yyyy-mm-dd|''or'' yyyy{{lang|zh|年}}m{{lang|zh|月}}d{{lang|zh|日}}|([[Common Era|CE]]; [[Chinese calendar]])}}
| drives_on              = right ([[Mainland China|mainland]])<br />left ([[Hong Kong]] and [[Macau]])
| calling_code           = [[Telephone numbers in China|+86]] (mainland)<br />[[Telephone numbers in Hong Kong|+852]] (Hong Kong)<br />[[Telephone numbers in Macau|+853]] (Macau)
| cctld                  = {{hlist|[[.cn]]|[[.中国]]|[[.中國]] (mainland)}}{{hlist|[[.hk]]|[[.香港]] (Hong Kong)}}{{hlist|[[.mo]]|[[.澳门]]|[[.澳門]] (Macau)}}
}}

Ang '''Tsina''' ({{zh|s=中国|p=Zhōngguó}}), opisyal na '''Republikang Bayan ng Tsina''',<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com.ph/books?id=mTk8AAAAMAAJ&q=republikang+bayan+ng+Tsina&dq=republikang+bayan+ng+Tsina&hl=en&newbks=1&newbks_redir=0&source=gb_mobile_search&ovdme=1&sa=X&ved=2ahUKEwigtqizjIWIAxW6sFYBHVEtHPcQ6AF6BAgMEAM |title=Sagisag |date=1976 |publisher=Research and Analysis Center, Department of Public Information. |language=tl}}</ref><ref>{{Cite book |last=Lumbera |first=Bienvenido |url=https://books.google.com.ph/books?id=MiYuAAAAMAAJ&q=republikang+bayan+ng+Tsina&dq=republikang+bayan+ng+Tsina&hl=en&newbks=1&newbks_redir=0&source=gb_mobile_search&ovdme=1&sa=X&ved=2ahUKEwigtqizjIWIAxW6sFYBHVEtHPcQ6AF6BAgNEAM |title=Abot-tanaw: sulyap at suri sa nagbabagong kultura at lipunan |date=1987 |publisher=Linangan ng Kamalayang Makabansa (Center for Nationalist Education, Incorporated) |isbn=978-971-8550-06-9 |language=tl}}</ref> ay bansang matatagpuan sa [[Silangang Asya]]. Mula hilagang-silangan hanggang timog-kanluran, hinahangganan nito ang [[Hilagang Korea]], [[Rusya]], [[Mongolya]], [[Kasakistan]], [[Kirgistan]], [[Tayikistan]], [[Apganistan]], [[Pakistan]], [[Indiya]], [[Nepal]], [[Butan]], [[Myanmar]], [[Laos]], at [[Vietnam]]. Sa populasyong hihigit 1.4 na bilyon at lawak na aabot sa 9.6 milyong km<sup>2</sup>, ito ang ikalawang pinakamatao at ikatlong pinakamalaking bansa sa mundo ayon sa panlupaing sukat. Ang pambansang kabisera nito ay [[Pekin]], habang ang pinakapopuladong lungsod at pangunahing sentrong pampananalapi nito'y [[Shanghai]].

Ang Tsina ay pinamamahalaan ng [[Partidong Komunista ng Tsina]], na may sakop sa 22 [[Lalawigan ng Tsina|lalawigan]], limáng awtonomong rehiyon, apat na munisipalidad na direktang-pinamamahalaan ([[Beijing]], [[Tianjin]], [[Shanghai]], at [[Chongqing]]), at ang mga Espesyal na Rehiyong Administratibo ng [[Hong Kong]] at [[Macau]], at inaangkin din nito ang soberanya ng [[Taiwan|Taywan]].

Ang kahalagan ng Tsina<ref>{{cite web |url=http://www.asianreviewofbooks.com/arb/article.php?article=693 |title=Review of "Ang Papel Balanse ng Tsina -- Ang kailangan malaman ng mundo tungkol sa paglakas na Tsina" |accessdate=2007-12-24 |last=Gordon |first=Peter |date= |work= |publisher=The Asia Review of Books |archive-date=2012-05-27 |archive-url=https://archive.today/20120527001617/http://www.asianreviewofbooks.com/arb/article.php?article=693 |url-status=dead }}</ref><ref name="Miller">{{cite web |url=http://www.stanford.edu/group/sjir/6.1.03_miller.html |title=Tsina magiging Makapangyarihan? |accessdate=2007-12-24 |last=Miller |first=Lyman |publisher=Stanford Journal of International Relations |archive-date=2014-05-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140511131303/http://www.stanford.edu/group/sjir/6.1.03_miller.html |url-status=dead }}</ref> sa daigdig ngayon ay mapapansin dahil sa kanilang bahaging ginagampanan bilang ikatlong pinakamalaking ekonomiya nominal (o ikalawang pinakamalaki kung babasihan ang ''purchasing power parity'' o PPP) at isang permanenteng kasapi ng [[Mga Nagkakaisang Bansa]], [[Mga Nagkakaisang Bansa|Konsehong Panseguridad ng Mga Nagkakaisang Bansa]] at kasapi rin sila ng iba-ibang kapisanan katulad ng [[Kapisanan ng Pandaigdigang Kalakalan]], [[Asia-Pacific Economic Cooperation|APEC]], [[Pulong-Panguluhan ng Silangang Asya]], at Organisasyong Pagtutulungan ng Shanghai.

Ang mga pinakamahahalagang lungsod ayon sa populasyon ay [[Shanghai]], [[Beijing]], Guangzhou, Shenzhen, [[Hong Kong]] at [[Inner Mongolia|Interyor Mongolya.]] Ang [[Beijing]] ang kasalukuyang kabisera ng bansa.

==Etimolohiya==
Ang salitang Tagalog na "Tsina" (mula [[Wikang Kastila|Kastila]]: China), tulad din sa iba pang mga wika sa mga pangkat ng romanse at hermaniko, ay nagmumula sa [[Wikang Sanskrito|Sanskrito]] na Cīna (चीन); pinaniniwalaang maaaring nagmula mula sa pangalan ng Estadong Qin (秦, Tsin) at ang sumunod na [[dinastiyang Qin]], ang unang dinastiya ng Imperyong Tsino (220 A. C.). Ang unang tala ng terminong ito ay mula noong 1516, sa talaan ng paglalakbay ng manlalakbay na [[Portugal|Portuges]] na si Duarte Barbosa.
== Kasaysayan ==
{{main|Kabihasnang Tsina}}

[[Talaksan:Terracotta pmorgan.jpg|thumb|left|Ang [[Hukbong Katihan ng Terracotta]] (mga 210 B.K.) na natuklasan sa labas ng libingan ng [[Shih Huang Ti|Unang Emperor]] sa makabagong [[Xi'an]].]]
Ayon sa mga arkeologo, sa isang lugar malapit sa [[Peking]], Tsina natagpuan ang ''[[Unang taong nakatindig]]'' o ''Homo Erectus'', ang isang uri na ayon sa teorya ng [[ebolusyon]], ay pinanggalingan ng unang tao. Tinawag nila na Taong Peking ang mga labi ng ''[[Unang taong nakatindig]]'' na kanilang nakita doon.

Ang Tsina ay pinamumunuhan ng mga [[Dinastiya sa Tsina|dinastiya]] bago dumating ang mga [[Europa|Europeong]] kanluranin, pagtatag ng [[Republika ng Tsina]] at ang pagsiklab nang Krusada para sa Kommunismo.

Noong kapanahunan ng [[Dinastiyang Qing]] (16-18 siglo) nagtatag ng pakikitungo sa mga may kapangyarihang [[Intsik]] ang mga [[Europa|Europeo]].

Noong 1557, pinayagan ang mga [[Portuges]] na gamitin ang [[Macau]] para maging daungan. Noong 1575 naman dumating sina Padre Martin de Rada at Padre Geronimo Mavin mula sa [[Maynila]] bilang sugo ni Gobernador-Heneral [[Guido de Lavezaris]] ng [[Pilipinas]]. Ngunit hindi sila pinayagang mangaral ng [[Katolisismo]] doon.

Noong 1635, dumating ang mga [[Ingles]] sa [[Guangzhou]] at noong 1698 naman dumating ang mga [[Pranses]] sa Guangzhou. Marami pa ang dumating sa Canton: 1731 - mga [[Danes]], 1732 - mga [[Swedes|Suweko]], 1753 - mga [[Ruso]], 1784 mga [[Amerikano]]. Noong 1644, itinatag ang [[Dinastiyang Qing]].

[[Talaksan:Regaining the Provincial Capital of Ruizhou.jpg|thumb|Isang eksena ng [[Himagsikang Taiping]], 1850–1864.]]
Noong 1840 hanggang 1842 nangyari ang digmaang Opyo o [[Unang Digmaang Opyo]]. Isinuko ng Tsina ang [[Hong Kong]] sa mga Ingles, nagbukas ng higit pang mga daungan, nagbayad ng indemnisasyon ng $ 121 M. Mga taong 1850 nang wasakin ni [[Hung Hsiu Chuan]] ang mga templo sa [[Kwansi]]. Dahil sa patuloy na pagiging di-epektibo ng [[Dinastiyang Qing]], isang malawakang rebolusyon ang naganap sa Tsina mula 1850 hanggang 1864, sa pangunguna ni Hong Xiuquan. Itinatag niya ang ''Sumasalangit na Kaharian ng Taiping'' (tradisyonal na Tsino: 太平天囯 —tandaan na ang 囯 ay ginagamit, kaysa 國 o 国—; pinyin: Tàipíng Tiān Guó), pinangalang ''Sumasalangit na Kaharian ng Dakilang Kapayapaan''.

Sa kalagitnaan ng 1853 hanggang 1863 nang mangyari himagsikan ni [[Nieu]] sa Hilagang Tsina. Noong 1856 hanggang 1860 nangyari ang [[Ikalawang Digmaang Opyo]]. Higit na pinairal ang karapatan ng mga dayuhan sa kalakalan at sa pangangaral ng [[Kristiyanismo]] sa Tsina, at isinuko rin ang tangway ng [[Kow Loon]].

Noong 1860, binigay ang Silanganing Siberia at nagyo'y lungsod ng [[Vladivotok|Vladivostok]] sa [[Rusya]]. Noong 19 Hulyo 1864 bumagsak ang [[Nanking]], ang kabisera ng [[Taiping]] na itinatag ni Hung Hsiu Chuan. Noong 1866 nang ipinanganak si [[Sun Yat Sen]].

Sa simula ng ika-20 siglo, ang Rebelyong Boxer ay naging isang pangamba sa Hilagang Tsina. Si Reyna Dowager (''Emperatris Dowager''), na gustong maging sigurado na hindi mawawala ang kapangyarihan niya, ay nakipag-sundo sa mga Boxer nang sumugod sila sa [[Beijing]]. Nagsimula nang maging tanyag si [[Sun Yat Sen]].

Nagkaroon ng isang rebolusyon, ang Rebolusyong Wuchang, na nagsimula noong 10 Oktubre 1911 sa Wuhan (武漢，武汉). Dito tuluyang bumagsak ang huling dinastiya sa Tsina, ang [[Dinastiyang Qing]].

Ang pansamantalang pamahalaan ng [[Republika ng Tsina]] (中華民國，中华民国) ay binuo sa Nanjing noong 12 Marso 1912 kasama si [[Sun Yat Sen]] bilang unang pangulo, pero napilitan siya ibigay ang puwesto kay Yuan Shikai (袁世凱), na ang lider ng militar at Punong Ministro ng [[Dinastiyang Qing|dating Qing]]. Ito ay kasama sa kasunduan upang ang [[Puyi|huling emperador]] ay bumaba sa pwesto.

[[File:Mao Proclaiming New China.JPG|thumb|left|Si [[Mao Zedong]] habang ipinapahayag ang pagtatag ng RBT noong 1949.]]
Ang komunismo sa Tsina ay nagsimula pagkaraan ng [[Unang Digmaang Pandaigdig]]. Nakuha ng partidong kommunista ang Kalupaang Tsina noong 1 Oktubre 1949 pagkatapos ng [[Digmaang Sibil ng Tsina]]. Si [[Mao Zedong]] ang nag-proklama ng pagtatag ng Republikang Bayan ng Tsina (RBT) sa [[Tiananmen]].<ref>{{Cite web |title=Kasaysayan ng Republikang Bayan ng Tsina mula kay P.M. Calabrese |url=http://www.history-of-china.org/peoples-republic-of-china.html |access-date=2009-03-21 |archive-date=2007-09-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070927141140/http://www.history-of-china.org/peoples-republic-of-china.html |url-status=dead }}</ref> Ang mga pinunong maka-republika ay tumakas sa [[Taywan]] at doon nila itinatag ang [[Republika ng Tsina]].

[[Talaksan:Pudong Skyline (38745126010).jpg|thumb|Ang lungsod ng Shanghai ay naging simbolo ng mabilis na paglawak ng ekonomiya ng Tsina magmula dekada-1990.]]
Si Pangulong Jiang Zemin at si Punong Ministro Zhu Rongji, mga dating alkalde ng [[Shanghai]] ang namuno sa bagong-Tiananmen PRC noong 1990s. Sa samupung taon ng pamamahala ni Jiang Zemin's, ang [[Republikang Popular ng Tsina#Ekonomiya|ekonomiya]] ng RBT ay nakahila ng 150 milyon na mahihirap sa bingit ng kahirapan at nakasusta ng taunang katamtamang rate ng paglaki ng GDP na 11.2%.<ref>[http://www.chinadaily.com.cn/en/doc/2003-07/11/content_244499.htm Nation bucks trend of global poverty] (11 Hulyo 2003). China Daily</ref><ref>[http://english.people.com.cn/english/200003/01/eng20000301X115.html China's Average Economic Growth in 90s Ranked 1st in World] (1 Marso 2000). People's Daily Online.</ref> Opisyal na sumali ang bansa sa ''Pandaigdigang Organisasyon ng Pangangalakal'' noong 2001.

== Heograpiya ==
[[Talaksan:Chinafarmland.jpg|right|thumbnail|Mga taniman sa Silangang Tsina]]
[[Talaksan:Yamdrok-tso-2.jpg|right|thumbnail|Ang Tibetan Plateau sa Timog-Kanlurang Tsina]]
Ang Tsina ay ang pangalawang pinakamalaking [[bansa]] sa [[Asya]] kasunod ng [[Rusya]]<ref>[http://www.fco.gov.uk/servlet/Front?pagename=OpenMarket/Xcelerate/ShowPage&c=Page&cid=1007029394365&a=KCountryProfile&aid=1018965313021 "The People's Republic of China"] (7 Setyembre 2005). Foreign & Commonwealth Office</ref> kasama na ang lawak ng tubig na sakop. Ang pag-aalinlangan sa laki ng Tsina ay dahil sa '''(a)''': pag-aangkin ng Tsina sa mga territoryo katulad ng sa [[Aksai Chin]] at sa [[Trans-Karakoram Tract]] (na ina-angkin din ng [[Indiya]]), at '''(b)''' kung paano kinakalkula ang laki ng [[Estados Unidos]]: ayon sa ''World Factbook'', ang sukat ng [[Estados Unidos]] ay 9,826,630&nbsp;km²,<ref>{{cite web|url=http://unstats.un.org/unsd/demographic/products/dyb/DYB2005/Table03.pdf|format=PDF|title=Population by Sex, Rate of Population Increase, Surface Area and Density|publisher=UN Statistics Division|work=Demographic Yearbook 2005|accessdate=2008-03-25}}</ref> habang ang bigay na sukat ng ''Encyclopedia Britannica'' ay 9,522,055&nbsp;km².<ref>{{cite web|url=http://www.britannica.com/eb/article-9111233/United-States|title=United States|publisher=Encyclopedia Britannica|accessdate=2008-03-25|archive-date=2012-07-29|archive-url=https://archive.today/20120729115512/http://www.britannica.com/eb/article-9111233/United-States|url-status=bot: unknown}}</ref> Ito rin ay dahil sa bagong sistema ng kompyutasyon ng [[Estados Unidos]] kung paano sinusukat ang kabuuang sakop ng kanilang lupain<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2147rank.html "Rank Order&nbsp;— Area"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140209041128/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2147rank.html |date=2014-02-09 }} (29 Marso 2006). CIA World Factbook.</ref>

Ang Tsina ay may hangganan sa mga bansang: [[Vietnam]], [[Laos]], [[Burma]], [[India]], [[Bhutan]], [[Nepal]], [[Pakistan]], [[Afghanistan]], [[Tajikistan]], [[Kyrgyzstan]], [[Kazakhstan]], Russia, [[Mongolia]] and [[North Korea]]. Ang hangganan ng Tsina sa Pakistan ay nasa probinsiyang [[Kashmir]], na ina-angkin din ng [[India]].

Ang territoryo ng Tsina ay may malawak na lupainng-scape (''landscape''). Sa silangan matatagpuan ang [[Dagat Dilaw]] at ang [[Dagat Silangang Tsina]], maraming matataong lugar na matatagpuan sa [[:en:alluvium|alluvial plains]], habang may mga damuhan sa Inner Mongolia. Ang Timog Tsina ay mabundok. Sa gitnang-silangan naman ng Tsina matatagpuan ang mga pangunahing [[ilog]] ng bansa, ang [[Ilog Dilaw]] at [[Ilog Yangtze]] (Chang Jiang) na malapit sa [[Beijing]].

== Politika ==
[[Talaksan:Tiananmen Square Visit.jpg|thumb|left|Ang [[Dakilang Bulawagan ng Bayan]], kung saan dito nagpupulong ang [[Pambansang Kongreso ng Bayan]].]]

Ang pamahalaan ng Tsina ay tinuturing na [[komunismo]] at [[sosyalismo]] na tinuturing din [[:en:authoritarianism|awtoritaryanismo]], dahil sa mahigpit na mga batas at ''censorship'', lalo na sa [[internet]], [[balita]], rali, kalayaang magka-anak, at kalayaan sa [[pananampalataya]]. Ngunit, mas maluwag na ang mga batas sa PRC kumpara noong dekada '70 pero ang sistema ng kalayaan sa isang republika ay mas higit pa sa kanilang sistema. Ang kasalukuyang pangulo ng bansa ay si [[Xi Jinping]], habang ang [[Punong Ministro ng Republikang Bayan ng Tsina|Punong Ministro]] naman ay si [[Li Keqiang]]. Ang bansa ay pinamumunuan ng [[Partido Komunista ng Tsina]]; sila din ang nagpapatupad ng Saligang Batas sa bansa.<ref>[http://english.people.com.cn/constitution/constitution.html Saligang Batas ng Republikang Bayan ng Tsina]</ref>

=== Pagkakahating Pampolitika ===

{{main|Mga pagkakahating Pampolitika ng Tsina}}

Ang Republikang Bayan ng Tsina ay may kapangyarihang pampangasiwaan sa lahat ng dalawampu't dalawang mga lalawigan (省) at kinokonsidera ang [[Taiwan]] bilang ang kanyang ika-dalawampu't tatlong lalawigan.<ref>Gwillim Law (2 Abril 2005). [http://www.statoids.com/ucn.html Provinces of China]. Retrieved 15 Abril 2006.</ref> Maliban sa mga lalawigan, may limang [[mga nagsasariling mga rehiyon ng Tsina]] (自治区), na ang bawat isa ay may nakatalagang mga pangkat na minoridad; apat na [[bayan]] (直辖市); at dalawang [[espesyal na rehiyong pampangasiwaan ng Republikang Bayan ng Tsina|Espesyal na rehiyong administratibo]] (特别行政区). ang dalawampu't dalawang lalawigan, limang mga nagsasariling mga rehiyon at apat na bayan ay maaaring sabihin bilang "Punong Kapuluan ng Tsina", isang kataga na kadalasang hindi kasama ang Hong Kong At Macau. Ang mga sumusunod ay ang talaan ng pagkakahating pampangasiwaan ng lugar na nasa ilalim ng pamamahala ng Republikang Bayan ng Tsina.

Bukod sa [[Taiwan]], ilan sa mga teritoryong inaangkin ng Tsina ay ang kabuuan ng [[Silangang Dagat Tsina|Silangan]] at [[Timog Dagat Tsina]] at ang mga kapuluan nito ([[Siyam na gatlang na guhit|Paracel at Spratlys sa Timog]] at [[Kapuluang Senkaku|Senkaku]] sa Silangan) at ang estado ng [[Arunachal Pradesh]] sa [[Republika ng India]].

==== Mga lalawigan（省） ====
* [[Anhui|Ānhuī]] (安徽)
* [[Fujian|Fújiàn]] (福建)
* [[Gansu|Gānsù]] (甘肃)
* [[Guangdong|Guǎngdōng]] (广东)
* [[Guizhou|Guìzhōu]] (贵州)
* [[Hainan|Hǎinán]] (海南)
* [[Hebei|Héběi]] (河北)
* [[Heilongjiang|Hēilóngjiāng]] (黑龙江)
* [[Henan|Hénán]] (河南)
* [[Hubei|Húběi]] (湖北)
* [[Hunan|Húnán]] (湖南)
* [[Jiangsu|Jiāngsū]] (江苏)
* [[Jiangxi|Jiāngxī]] (江西)
* [[Jilin|Jílín]] (吉林)
* [[Liaoning|Liáoníng]] (辽宁)
* [[Qinghai|Qīnghǎi]] (青海)
* [[Shaanxi|Shaanxi (Shǎnxī)]] (陕西)
* [[Shandong|Shāndōng]] (山东)
* [[Shanxi|Shānxī]] (山西)
* [[Sichuan|Sìchuān]] (四川)
* [[Yunnan|Yúnnán]] (云南)
* [[Zhejiang|Zhèjiāng]] (浙江)

[[Talaksan:People's Republic of China (orthographic projection).svg|200px|right|Ang Tsina sa isang globo.]]

==== Inaangking Lalawigan ====
* {{flag|Taiwan}} (台湾)<ref>Ang RPT ay kinikilala ng ang Táiwān (台湾) ang magiging ika-23 na lalawigan ng bansa.</ref>
* [[Sansha]] (三沙)

==== Mga Rehiyong Awtonomo（自治区） ====
* [[Guangxi|Guǎngxī]] (广西壮族自治区)
* [[Inner Mongolia|Inner Mongolia (Nèi Měnggǔ)]] (内蒙古自治区)
* [[Ningxia|Níngxià]] (宁夏回族自治区)
* [[Xinjiang|Xīnjiāng]] (新疆维吾尔自治区)
* [[Tibet Autonomous Region|Tibet (Xīzàng)]] (西藏自治区)

==== Mga Munisipalidad （直辖市） ====
* [[Beijing|Běijīng]] (北京市)
* [[Chongqing|Chóngqìng]] (重庆市)
* [[Shanghai|Shànghǎi]] (上海市)
* [[Tianjin|Tiānjīn]] (天津市)

==== Rehiyong Pampangasiwaan （特别行政区） ====
* {{flag|Hong Kong}} (Xiānggǎng) (香港特别行政区)
* {{flag|Macau}} (Àomén) (澳门特别行政区)

[[Talaksan:China administrative.png|200px|left|thumbnail|Pagkakahating panlalawigan ng Republikang Bayan ng Tsina.]]

=== Ugnayan sa ibang bansa ===
[[File:BRICS heads of state and government hold hands ahead of the 2014 G-20 summit in Brisbane, Australia (Agencia Brasil).jpg|thumb|240px|Mga pinuno ng [[:en:BRICS|BRICS]] sa [[:en:2014 G-20 Brisbane summit|pagpupulong ng G20]] sa [[Brisbane]], [[Australya]], 15 Nobyembre 2014. Ikaapat mula sa kaliwa ay si [[Xi Jinping]], ang kasalukuyang pangulo ng Tsina.]]

Ang Tsina ay may tatlong kasalukuyang diplomatikang ugnayan sa maraming mahinang bansa. Ang bansang [[Sweden|Suwesya]] ang unang kanluraning bansa na-nakipagugnayan sa bansa noong 9 Mayo 1950.<ref>{{Cite web |title=China and Sweden |url=http://www.chinaembassy.se/eng/zrgx/t100751.htm |access-date=2009-04-02 |archive-date=2008-01-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080101130027/http://www.chinaembassy.se/eng/zrgx/t100751.htm |url-status=dead }}</ref> Noong 1971, pinalitan ng Republikang Bayan ng Tsina ang [[Republika ng Tsina]] bilang kinatawan sa [[Nagkakaisang Bansa]] bilang isa sa limang permanenteng kasapi ng [[Nagkakaisang Bansa|Tanggulang Konseho ng mga Nagkakaisang Bansa]].<ref>Eddy Chang (22 Agosto 2004). [http://www.taipeitimes.com/News/editorials/archives/2004/08/22/2003199768 Perseverance will pay off at the UN] The Taipei Times.</ref> Ipinapasaisip na ang Republikang Bayan ay isa sa mga pangunahing kasapi ng [[Nagkakaisang Bansa]], kahit man hindi pa kontrolado ng RBT ang Tsina noong panahong iyon, at bagkus sila ang itinuring na lehitimong namamahala sa kabuuhan ng Tsina.

== Ekonomiya ==
[[Talaksan:Shanghai Stock Exchange Building.jpg|left|200px|thumbnail|Ang gusali ng [[Pamilihang Sapi ng Shanghai]] na matatagpuan sa Punong Distritong Pinansyal ng Shanghai.]]

Mula ng itatag ang PRC noong 1949 hanggang sa mga huling buwan ng 1978, ang Republikang Bayan ng Tsina ay may ekonomiya na katulad ng [[Unyong Sobyet]]. Ang mga negosyong pribado at capitalismo ay pinigilan. Para umunlad at maging industrializado ang ekonomiya, sinimulan ni [[Mao Zedong]] ang ''Great Leap Forward'' na ngayon ay naging kilala sa bansa nila at sa [[mundo]] bilang isang malaking pagkakamali at isang makataong sakuna. Sa pagkamatay niya, si [[Deng Xiaoping]] at ang bagong Tsinong pinunoan (leadership) at pinatigil ang [[Rebolusyong Kultural]] at gawin na maging ''market-oriented'' ang ekonomiya sa pamumuno ng isang partido lamang. Ginawang pribado ang taniman upang dumami ang aanihin; maramihang maliliit na negosyo ay pinayagan dumami habang ang pamahalaan ay binawasan ang "sapilitang presyohan"; at nagtawag sila ng mga ibang bansa upang mag-invest. Ang pakikipag-kalakalan sa ibang bansa ay ang pokus upang maging pamamaraan sa paglago ng ekonomiya, kaya ginawa nila ang ''Special Economic Zones (SEZs)'' na matatagpuan sa Shenzhen (malapit sa [[Hong Kong]]) at sa iba pang lungsod. Ang mga negosyo na pag-aari ng pamahalaan ay binago sa pamamagitan ng pag-gamit ng pamamaraan ng mga kanluranin habang ang mga malapit na maluging negosyo ay pinasara na, kaya nagkaroon ng pagkawala ng trabaho.

Gumaganda ang ekonomiya ng PRC, at ang kanilang pamilihang pagtingi (''retail market'') ay may halagang RMB8921 bilyon (US$1302 bilyon)noong 2007 at lumalaki sa porsyentong 16.8% kada taon.

== Demograpiya ==
{{See also|Talaan ng mga lungsod sa Tsina ayon sa populasyon|Mga wika sa Tsina}}
[[Talaksan:China Pop Density.svg|thumbnail|right|Ang densidad ng populasyon ng PRC at [[Taiwan]]. Ang mga lalawigan na nasa silangan ay mas mataas ang densidad kaysa sa kanlurang bahagi.]]

Noong Hulyo 2006, mayroon nang 1,313,973,713 katao sa PRC. Halos 20.8% (lalaki 145,461,833; babae 128,445,739) ay mga bata na ang edad ay 14 pababa , 71.4% (lalaki 482,439,115; babae 455,960,489) ay nasa edad 15 hanggang 64 taon, at 7.7% (lalaki 48,562,635; babae 53,103,902) ay ang edad ay mahigit pa sa 65 taong gulang. Ang porsiyento ng pagtaas ng populasyon noong 2006 ay 0.59%.<ref>[http://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ch.html CIA factbook] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090417023156/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ch.html |date=2009-04-17 }} (29 Marso 2006). Retrieved 16 Abril 2006.</ref>

Mayroong 56 na mga pangkat-etniko sa PRC, na ang pinakamarami ay ang [[Tsinong Han]], na bumubuo ng 91.9% ng populasyon. Ang ibang minoridad na pangkat-etniko ay binubo ng [[Mga Zhuang|Zhuang]] (16 milyon), [[Manchu]] (10 milyon), [[Hui people|Hui]] (9 milyon), [[:en:Hmong people|Miao]] (8 milyon), [[:en:Uyghur people|Uyghur]] (7 milyon), [[:en:Yi people|Yi]] (7 milyon), [[:en:Tujia|Tujia]] (5.75 milyon), [[Mongols]] (5 milyon), [[:en:Tibetan people|Tibetan]]s (5 milyon), [[:en:Buyei]] (3 milyon), at [[Koreano]] (2 milyon).<ref>Stein, Justin J (Tagsibol 2003). [http://www.princeton.edu/~jpia/pdf2003/Ch%208%20Xinjiang-Stein-JPIA%202003.pdf Pagkuha ng Deliberative sa China] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20040325231722/http://www.princeton.edu/~jpia/pdf2003/Ch%208%20Xinjiang-Stein-JPIA%202003.pdf |date=2004-03-25 }}. Retrieved 16 Abril 2006.</ref>

Sa kasalukuyan, ang PRC ay may mga dosenang mga malalaking lungsod na may halos 1 milyon na residenteng matagal nang tumitira doon, yun ang [[Beijing]], [[Hong Kong]], at [[Shanghai]].
Ang mga malalaking lungsod sa Tsina ay may mahalagang gampaning sa nasyunal at rehiyonal na pagkakakilanlan, kultura at ekonomiya.

[[Talaksan:China-demography.png|200px|thumbnail|Ang grap ng populasyon ng Tsina.]]

=== Patakarang Pampopulasyon ===
Noong 11 Marso 2008, ipinahayag ng Republikang Bayan ng Tsina na hindi nito babaguhin ang patakarang ''"isang-anak lamang"'' para sa bawat mag-asawa sa loob ng isa pang dekada.  Dahil ito sa pagpakabalisa ng Komisyon ng Populasyong Pang-estado at Pagpaplano ng Pamilya ng Tsina, sapagkat ang pagtaas ng bilang ng populasyon ay maaaring makaapekto sa katatagan ng lipunan at sa ekonomiya ng bansa.<ref name=Time>{{Cite web |title=Tran, Tini. " China To Keep One-Child Policy", Time.com, 11 Marso 2008 |url=http://www.time.com/time/world/article/0,8599,1721189,00.html |access-date=11 Marso 2008 |archive-date=14 Marso 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080314193759/http://www.time.com/time/world/article/0,8599,1721189,00.html |url-status=dead }}</ref>

{{Mga pinakamalaking lungsod ng Republikang Bayan ng Tsina}}
{{clear}}

== Pananampalataya ==
{{Main|Pananampalataya sa Tsina}}

[[Talaksan:Huxisanxiaotu.jpg|200px|right|thumbnail|Isang guhit na ang tatlong tao ay sumisimbolo sa paniniwala na ang [[Confucianismo]], [[Taoismo]] at [[Budismo]] ay iisa lamang. (Panahon: [[Dinastiyang Song]])]]

Ang 59% ng populasyon ng Tsina, o tinatayang nasa 767 milyong katao - ay sinasabi na sila ay walang relihiyon.<ref>''World Desk Reference''. D K Publishing. ISBN 0-7566-1099-0</ref> Subalit, ang mga ritwal at relihiyon - lalung lalo ng ang mga paniniwalang kaugalian ng [[Confucianismo]] at [[Taoismo]] - ay may malaking bahagi sa mga buhay ng karamihan. Tinatayang nasa 33% ng populasyon ay sumusunod sa magkahalong paniniwala na kadalasang tinatawag n mga mga estadistika na "Tradisyunal na Paniniwala" o bilang "Iba".

==Mga pananda==
{{notelist}}

== Mga sanggunian ==
{{reflist}}

{{Tsina}}
{{Asya}}

[[Kategorya:Mga bansa sa Silangang Asya]]
[[Kategorya:Tsina|*]]
[[Kategorya:Mga bansa sa Asya]]