Sierra Leone

Sierra Leone (獅子山)

u Sierra Leone (獅子山) sa i labu nu Africa, itiza i 8 30 N, 11 30 W.u ahebal nu lala' mapulung sa 71,740 km².

u ahebal nu lala'ay sa 71,620 km², u ahebal nu nanumay sa 120 km².hamin nu tademaw sa 6,018,888.kakalukan umah sa 56.20%, kilakilangan umah sa 37.50%, zumaay henay umah sa 6.30%

獅子山共和國（英語：Republic of Sierra Leone）通稱獅子山，位於西非大西洋岸，北部及東部被幾內亞包圍、東南與賴比瑞亞接壤，首都自由城。

Sierra Leone kapulungan a kanatal (kamu nu Amilika: Republic of Sierra Leone) pulung han ku ngangan Sierra Leone (獅子山), idai satipan nu Africa (西非) saetipyu (大西洋）, amisan atu walian liwliwan nu Guinea (幾內亞), wali timulan atu Liberia (賴比瑞亞) malalitin, tapang tusu han Freetown (弗里敦).

tapang tusu nu kanatal (首都)

u tapang tusu nu kanatal sa u Freetown (弗里敦).

kakinginan nu kanatal demiad (國家紀念日)

kakinging nu kanatal demiad sa 27 bulad 4 demiad.

tabakiay a tapang nu kanatal (元首)

u tabakiay a tapang nu kanatal (congtung) ayza sa ci Julius Maada Bio (Culiyese．Mata．Piau 朱利葉斯·馬達·比歐), 1964 a mihcaan 5 a bulad 12 a demiad nalecuhan. u tabakiay a tapang nu kanatal (congtung) nu Sierra Leone (獅子山) ayza, micakat a demiad sa i 2018 a mihcaan 4 bulad 4 demiad.

likisi (歷史)

據考古學家們考察獅子山有至少兩千五百年連續不斷的人類居住史，居民來自非洲其他地區。9世紀時開始學會用鐵，公元1000年左右沿海部落的居民開始種植作物，出現農業。

numikinkiway tunu mukasiay a tademaw mikikiw tu Sierra Leone (獅子山) makaala tu tusa a malebut idaw ku lima a lasubu caay henay kaputun kuni pikinkiwan tu nu tademawan a muenenga a niyadu'ay, u niyadu'ay a tademaw u namakaydaay i Africa (非洲) nudumaan a niyadu’ay a tademaw. siwa a seci malingatu matineng tu micukaymas tu mukin, kunyun cacay a malebut sa i lilisay nu bayubayuwan a niyadu'ay a tademaw mahka matineng paluma tu cancanan a tuudan, tahekal kunikalukan.

獅子山氣候濕熱，布滿了雨林和沼澤，難以通行。而大量的攜帶致命病菌的采采蠅更是當地曼丁哥人牛馬等牲畜的噩夢。因此難以征服。

Sierra Leone (獅子山) masengeda kuyu demiad, matumes nu udad kilangkilanga atu lanulanuan, udiih a culilan. uyadah tu nu mikalatay tu tademaw a sakatalawan nu lalangaw uitidaay nu Mantinke (曼丁哥) a tademaw katalan kadu’h atu cancananaca a papahabayan tu sakatalawan. sisa a hican hakiya amiwanan tina kawaw.

馬里帝國伊斯蘭教的影響力在這裡也就顯得很微弱。直到18世紀蘇蘇帝國的商人和移民者才將伊斯蘭教在這裡廣泛傳播開來。

Malitikuo (馬里帝國) Islamkiw (伊斯蘭教) tuni kalalid itinisa caay kaw icelangan a tademaw. katukuh i sabaw walu a seci nu Susutikuo (蘇蘇帝國) nu misiwbayay a tademaw atu numa bulaway a tademaw itini satu kunuheni mapalahud sisa katinenga nu katuuday.

mabulaw ku kakitidaan (殖民地)

1462年葡萄牙探險家首先踏足此地，並將自由城港口周圍的山脈命名為「Serra de Leôa」，意思是「母獅的山」。時至今日，仍有人將此國稱為「獅子山共和國」義大利文記作「Sierra Leone」，後用此名作國名。

1462 a mihcaan Portugal (葡萄牙) mitahaway a tademaw sayaway makatukuh tina niyaduan, pangangan han nuheni tu sakalihaday a cinse u liklik nu minatu a buyu' pangangahan tu "Serra de Leôa". uiminida sa "Serra de Leôa" (母獅的山). katukuh ayda, idaw henay ku panganganay tina kanatalan tu Sierra Leone kapulungan a kanatal (獅子山共和國), nasulitan ku Italy (義大利) nikilukan sa "Sierra Leone", inikudan satu kuni pangangan tu kanatal a ngangan.

其後，本地一直都是歐洲奴隸的供應來源地。1787年，在廢奴主義者的壓力下，於現在首都自由城建市，以供原來準備販賣往倫敦工作的奴隸生活。

nanutiya satu, iniyaduay a tademw u Europe (歐洲) a kalung ku patahkalay.1787 mihcaan, itini inipi sawacuwan nuheni sa, itini inika lihala a sudu nuni padideng tu luma, sakalihalay nu pacakaya pasayda i London (倫敦) mamikuliya a kalunga tu sakaudip.

1808年，獅子山成為了英國的殖民地，直到20世紀中期的全球去殖民化運動開始為止。1961年4月27日，獅子山宣告獨立，但仍然奉英女皇為國家元首。首位首相由米爾頓·馬爾蓋（Milton Margai）爵士出任。

1808 mihcaan, Sierra Leone (獅子山) mala United Kingdom (英國) a kakitidaan, katukuh tu tasa a bataan a seci nu teban a kitakit lihalay nu kakitidaan kalingatuwan. 1961 a mihcaan sapat a bulad tusa a bataan idaw ku pitu a demiad, Sierra Leone (獅子山) pangiha misateked kamisa, nika u United Kingdom (英國) tatayna a hunti a kanatal nu sakakaay, u sakakaay nu tahekalay sau ci Milton Margai (米爾頓·馬爾蓋) kungangan.

misataked (獨立)

1971年4月19日，獅子山透過修憲改制為共和國，1978年的新憲法，使獅子山成為一黨制國家，直到1991年內戰爆發。

1971 a mihcaan sepat a bulad sabaw siwa a demiad, Sierra Leone (獅子山) pababelih tu ulic (憲法) misumad tu kapulungan a kanatal, 1978 a mihcaan baluhay anicudadan, sa Sierra Leone (獅子山) mala cacayay a mikuwan tu kanatal, katukuh i 1991 a mihcaan unheni tu ku malepacaway.

福迪·桑科（Foday Sankoh福迪·桑科）領導的革命聯合陣線（Revolutionary United Front）反抗政府的統治，獅子山內戰造成數以萬計的人民死亡及超過二百萬人流離失所，這些失去家園的人民變成了鄰國的難民。

Foday Sankoh (Fu-Ti Sang-Ke 福迪·桑科) ni lilidan nida tu (革命聯合陣線, Revolutionary United Front) mibelin tu sifu amikuwan, katuud kuma patayay nu Sierra Leone (獅子山) a tademaw malakuud tu tusa a lasubu ku mihinanga, inami hinanga a tademaw sa mala nu biyawan a kanatal nu tapadaw a tademaw.

wayway nu lala' (地形)

獅子山境內大部是丘陵、高原，地勢東高西低，一般海拔300－600米，最高峰為洛馬山脈（Loma Mt.）海拔1947米；沿岸多低地、沙洲和澙湖。

u niyadu nu Sierra Leone (獅子山) yadah ku adidi'ay a buyu', talakaway a enal, u lala' waliya talakaw nutipan apuyu’, hucunu ni katalakawan sa tulu a lasubu – enem a lasubu a depah (公尺), satalakaway nudicem nu buhu sa u Loma buyubuyu'an (洛馬山脈) u ditek a cacay a malebut siwa a lasubu sepad a bataan idaw ku pitu a depah (公尺): i lilis nu sauwac idaw ku yadahay a puu’ku lala', likelikenan atu tatahekalan nu sauwac.

tademaw (人口)

獅子山國內共有18個種族，其中人口最多的是曼德族（Mende）及譚姆恩族（Temne），兩族約佔全國60%人口。曼德族主要居住於南部地區，而譚姆恩族則聚集於北部地區。

kanatal nu Sierra Leone (獅子山) sabaw walu a kawkawsan ku binacadan, u sayadahay a binacadan sa u Mende (曼德族), atu Temne (譚姆恩族), nina tusaay a binacadan enem a bataab a palasubu (%) ku tademaw. Mende (曼德族) a tademaw tada u kakitidaan nuheni sa i nutimulan a niyadu’an, u Temne (譚姆恩族) idanamin i amisan a kakitidaan.

獅子山約有60%的人民信仰伊斯蘭教，30%信仰基督教，10%信仰傳統宗教或其他宗教。獅子山各宗教間能夠和平共處，未如鄰近各國般時常出現宗教衝突。

enem a bataan nu palasubu (%) a tademaw nu Sierra Leone (獅子山) u nipisingciwan u Islamkiw (伊斯蘭教), tulu a pulu’a kilac u kilisatu, cacay a pulu’han sa u laylay nu singziw atu nu dumaan a singziwan. Sierra Leone (獅子山) masa sungaay naming ku nuheni, caay kahida nu biyawbiyawan a kiwkay masasuudiih.

sakaudip (經濟)

獅子山人民生活水平低下，是全世界最貧窮的國家之一，無論是購買能力、健康長壽或是受教育程度都是世界後列，建設更是嚴重不足。

Sierra Leone (獅子山) amica kuni kacaay kakapah kuni kaudip, u sasa pakuyucay nu kitakit a kanatal, anu micakayaca, sakakapah nuni kaudip atu saka papicudadan sa u sadikuday tu nu kitakit. u nipatidengan tuluma’han usacaaya ka taneng.

由於礦產豐富，獅子山的經濟主要依賴礦業，尤其鑽礦業占了很大分量。其中最為世人所知的是從獅子山開採的血鑽石以高價售出。

Kapah kuni kasilaculan nu ba’tu, saka udip nu Sierra Leone (獅子山) u ba’tu ku palekalay tu sakaudip, u ba’tu ku satabakiya anikasilaculan. dumasatu sakatinengan nu katuuday sa u namakayda i Sierra Leone (獅子山) nika kudkudan tu siidangnga a ba'tu u sakapahay kuyuaca

在1970以及1980年代的早期，由於礦業中心城市的衰落以及政府日益嚴重的貪污，經濟成長率緩慢。到了1990年代，經濟活動更加衰落，經濟結構與水準也更為退步。在這十幾年之中大部分的經濟活動都因內戰而崩潰。

itini i 1970 kulatuk i 1989 a matabal nu mihcaan, nanaiy hinay kulaheci nu ba’tu a kawaw atu nu micidakay nu maanupay nu cenhu (政府), mahaymaw ku sakaudip nu katuuday. katukuh i 1990 a mihcaan, u sakaudip micidektu ku nika pakuyuc, u sakaudip han macunus tu kuni kalaecus. itini tu i pulu’ tu a mihca tu sakaudip han atu nikalepacawan cidek satu ama selep.

在2002年1月戰爭到達尾聲，大量的外國援助湧入幫助獅子山的重建。而最主要能使獅子山經濟重新復甦的關鍵將是未來政府能否有效地減少貪腐，尤其大多數人都認為內戰是因領導者而起的。政府能否成功地管理鑽礦中心，對於經濟發展十分重要

itini i 2002 a mihcaan cacay a bulad nikudan tu namalpacaw ku Sierra Leone (獅子山), yadah ku nama kacuwcuwaay nu kanatal mipadangay tu Sierra Leone (獅子山) a mangala a patideng tu luma’. nu sakakaay nuni dadengan sa mangalay pakakapah tu sakaudip nuheni kay mawada’kuni ka anup nu sifu nuheni. sakamusa ku katuuday nuni kalpacawan numita sa uyu nama kaydaay i sakakaay a nikalpacaw sa. anu taneng ku sifu maseyku amikuwaw tu ceuan kungcuosin, misuayaw tu nikakapah tu sakaudip.

malalitin tu ihekalay atu zumaay a natinengan