Estonia
Estonia (愛沙尼亞)
u Estonia (愛沙尼亞) sa i labu nu Oco, itiza i 59 00 N, 26 00 E.
u ahebal nu lala’ mapulung sa izaw ku 45,228 km2, u ahebal nu lala'ay sa izaw ku 42,388 km2, u ahebal nu nanumay sa izaw ku 2,840 km2, hamin nu tademawan sa 1,258,545.
kakalukan umah sa 22.20%, kilakilangan umah sa 52.10%, zumaay henay umah sa 25.70%
Ay-sa-ni-ya a masakaputay kapulung a kanatal (Ay-sa-ni-ya a kamu: Eesti Vabariik), hamin nu pulung Ay-sa-ni-ya (Ay-sa-ni-ya a kamu: Eesti, [ˈeːsʲti]), u sakacacay nu Pu-lul(波羅) a bayu nu kanatal, u satabakiay a tusu(首都) nu cen-se(城市) i Ta-lin(塔林). Ay-sa-ni-ya i O-cul nu sawali saamisan. kini lala’ nu kanatal namakayda i ta-lu(大陸) atu i teban nu Pu-lul(波羅) a bayu 2222 a subal nu masakaput mapulung, paysatip nu Pu-lul(波羅) a bayu, saamisan u Hung-lan(芬蘭), i sawali mitepal tu Cu-te-hu(楚德湖), nu timulan atu sawalian maliwasak mahida u La-tul-wei-ya(拉脫維亞) atu Er-lul-si(俄羅斯) u misululay pabeli, u ahebal nu lala’ 45,227 pin-haw-kung-li(平方公里), u demiad nu ta-lu(大陸) tanengay ku akuti’ susuemedan(濕潤氣候). kina kanatal nu itiniay tu a tademaw u binacadan Ay-sa-ni-ya u nu Pu-lul(波羅) u Hung-lanay(芬蘭) a tademaw. kina kanatal ayda satu nu Pai-o-li-se-huy(北歐理事會), O-cul malcabayay mapulung, O-yuan kenis(歐元區), Sen-ken kenis(申根區), saamisan ta-si-yang nikapulungan a kaput(北大西洋公約組織), atu nu kalisiw malpadan atu sapalahed a masakapud a tademaw nu kanatal, ya nisakalis u sayadahay ku kalisiw i kitaki.[1]
(u kamu nu Hulam: 愛沙尼亞共和國（愛沙尼亞語：Eesti Vabariik），通稱愛沙尼亞（愛沙尼亞語：Eesti，[ˈeːsʲti] （ 聆聽）），波羅的海國家之一，首都及全國最大城市為塔林。愛沙尼亞位於歐洲東北部，其國土由大陸部分和波羅的海中的2222個島嶼組成，西向波羅的海，北向芬蘭灣，東臨楚德湖，南面和東面分別同拉脫維亞和俄羅斯接壤，總面積45,227平方公里，為溫帶大陸性濕潤氣候。該國主體民族愛沙尼亞人屬於波羅的芬蘭人。該國目前是北歐理事會、歐洲聯盟、歐元區、申根區、北大西洋公約組織、以及經濟合作與發展組織的成員國，為世界高收入經濟體之一。)
tapang tusu nu kanatal (首都)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]u tapang tusu nu kanatal sa u Tallinn (塔林).
kakininan nu kanatal demiad (國家紀念日)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]kakining nu kanatal demiad sa 24 bulad 2 demiad.
tabakiay a tapang nu kanatal (元首)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]u tabakiay a tapang nu kanatal (cong-tung 總統) ayza sa ci Alar Karis, micakat a demiad sa i 2016 a mihca 11 bulad 10 demiad.
u cunli nu Estonia (愛沙尼亞) ayza sa ci Kaja Kallas, micakat a demiad sa i 2021 a mihcaan 1 bulad 26 demiad.
laylay(歷史)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]愛沙尼亞地區的史前先民是屬於芬蘭-烏戈爾人的愛沙尼亞人。至1227年，愛沙尼亞漸被丹麥和日耳曼人的利窩尼亞騎士團（持劍騎士團）征服，基督教因而進入。自此以後，愛沙尼亞多次由北歐各列強統治，其中包括丹麥-挪威、瑞典帝國、波蘭立陶宛聯邦。
Ay-sa-ni-ya(愛沙尼亞) a kakitidaan i ayaw nu laylay a tademaw hawsa nu Hung-lan-u-ke-er a tademaw(芬蘭-烏戈爾人). na i 1227 a mihcaan, Ay-sa-ni-ya(愛沙尼亞) alaw malu nu Tan-may(丹麥) atu nu ri-er-man(日耳曼) a tademawayay nu Li-wu-ni-ya(利窩尼亞) u mipadangay miadin tu tademaw(持劍騎士團) temeceng, namahini sisa cumuden nu ciwlu(基督教). namakayni satu sa, Ay-sa-ni-ya(愛沙尼亞) kina pinaay tu makuwan nu Bei-o(北歐). nikahida idaw ku Tan-may(丹麥), Nul-wiy(挪威), Rye-tiyan(瑞典) a kanatal, Pu-lan-li-taw-wan malkaputay(波蘭立陶宛聯邦).[2]
18世紀被俄羅斯沙皇國吞併，俄國十月革命之後獨立，在第二次世界大戰初期再次被蘇聯吞併。1991年，愛沙尼亞再次恢復獨立。
18 a se-ci(世紀) maalaw nu Er-lul-si-sa(俄羅斯沙) nu hungtiay a kanatal u Er-kul cacayay a bulad malpapacaw satu nadikudan sakunida sa tu, i sakatusa aca malpacawpacaw i kitakit tu saayayway alaen aca nu Su-lian(蘇聯). 1991 a mihcaan, Ay-sa-ni-ya(愛沙尼亞) sisa kinacacay aca malukunida.[3]
愛沙尼亞的現代國名（Eesti）來源於古斯堪地那維亞人，他們稱那些住在東斯堪地那維亞的部族們為esti。在公元98年，塔西佗在他的著作《日耳曼尼亞志》中用了一個稍微不同的詞「aestii」來形容愛沙尼亞。愛沙尼亞人自己廣泛運用「Eesti」來稱這個國家，該名稱不早於19世紀。
nu ayda a ngangan nu Ay-sa-ni-ya(愛沙尼亞) a kanatal (Eesti) u tatangahan namakayni i Ku-si-kan-ti-na-wei-ya(古斯堪地那) a tademaw, ya i tidaay mueneng i Tung-si-kan-ti-na-wei-ya(東斯堪地那維) a binacadan amin u esti han nu heni. i kun-yun(公元)98 a mihcaan, Ta-si-tuo(塔西佗) i nipisulit nida “Ri-er-man-ni-ya-zhi(日耳曼尼亞志) ” sakamu sa tya cacay u caay kalecad a kamu “aestii” patinaku tu tya Ay-sa-ni-ya(愛沙尼亞). Ay-sa-ni-ya(愛沙尼亞) a tademaw u udip tu ku micukaymasay tu “Eesti” palungangan han tu kina kanatal, kina ngangan kiayyawan hen i 19 se-ci(世紀).[4]
nipicudad (教育)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]愛沙尼亞正規教育的歷史可追溯到13和14世紀，當第一所修道院和教堂學校成立時。愛沙尼亞語的第一本啟蒙讀本出版於1575年。最古老的大學是塔爾圖大學，由瑞典國王古斯塔夫二世·阿道夫在1632年建立。在1919年，大學課程第一次以愛沙尼亞語教學。
Ay-sa-ni-ya(愛沙尼亞) u nipicudad nu heni makilim tu i 13 atu 14 a se-ci(世紀), u nipatideng sayaway a siw-taw-yun(修道院) atu nu kiwkay a cacudadan. u saayaway a cudad nu kamu Ay-sa-ni-ya(愛沙尼亞) sapasubana’ a cudad napatahkal i 1575 a mihcaan. u nu kasumamadan a dayhak(大學) sa i Ta-er-tu a dayhaku, u Ri-tiyan(瑞典)a hungti ci Ku-si-ta-hu-er-se A-taw-hu i 1632 a mihcaan a nipatiden. i 1919 a mihcaan, u Ay-sa-ni-ya(愛沙尼亞) a kamu sayaway i tayhaku pasubana tu sapicudad.[5]
愛沙尼亞今天的教育分為普通、職業和業餘愛好。教育制度基於四個層次：學前教育、基礎教育、中等教育和高等教育。建立了廣泛的學校網絡和配套的教育機構。愛沙尼亞教育體系由國立、市立、公立和私立機構組成。愛沙尼亞目前有589所學校。
ayda u picudad nu Ay-sa-ni-ya(愛沙尼亞) u sakantanay, u kanamuhan a kawaw atu milinziay(業餘). ya sapasubana’ tu nipicudad palasepaden: u talaayaway a nipasubana’, sakatanitik a picudad, tu nu tanengay a picudad atu talakaway a nipicudad. misaahebal a patideng tu cacudatan nu wang-lu(網絡) atu nisanga’ tu sapasubana’ a kawaw. u Ay-sa-ni-ya(愛沙尼亞) a sapasubana’ sikaidaw ku kul-li(國立), se-li(市立), kung-li(公立), atu se-li(私立) pakumuday a kawaw. nu aydaya a Ay-sa-ni-ya(愛沙尼亞) idaw tu ku lima a lasubu walu a bataan idaw ku siwa nu cacudadan.[6]
Cung-huw-min-kul(中華民國) atu Ay-sa-ni-ya(愛沙尼亞) (中華民國與愛沙尼亞關係)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]中華民國與愛沙尼亞關係是指中華民國與愛沙尼亞共和國之間的關係。兩國於1937－1940年有官方外交關係，但因蘇聯併吞愛沙尼亞而中止。自1991年從蘇聯獨立以來，目前沒有在對方首都互設具大使館性質的代表機構。對愛沙尼亞的相關事務由駐拉脫維亞臺北代表團兼轄。
u Cung-huw-min-kul(中華民國) atu Ay-sa-ni-ya(愛沙尼亞) u nu Cung-huw-min-kul(中華民國) atu Ay-sa-ni-ya(愛沙尼亞) masakaputay kapulungan a kanatal nu masacabaay a kanatal. kinatusaay a kanatal i 1937-1940 a mihca idaw ku talakaway nu mikawaway i hekal, sikasan u Su-liyen(蘇聯) mialaw tu Ay-sa-ni-ya(愛沙尼亞) kyu mapulu. namakayni i 1991 a mihca makay i Su-liyen(蘇聯) mahcacay hawsa, ayda nai’ tu ku i tusu(首都) mapapadeng tu ta-si-kuwan-sin-ci(大使館性質) u midayliay a pikawawan. sakay i Ay-sa-ni-ya(愛沙尼亞) sakaykawaw u Latvia (拉脫維亞) i Taypak u midayliay nipadengan tu pikawawan.[7]
cen-ci (政治)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]masacabay a kapud (外交)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]1937年12月21日，愛沙尼亞與中華民國建立公使級的外交關係。
1937 a mihca sabaw tusa a bulad tusaay idaw kucacay a demiad, Ay-sa-ni-ya(愛沙尼亞) atu Cung-huw-min-kul(中華民國) patideng tu pikawawan nu masacabayay a kapud.[8]
1940年8月6日，因蘇聯吞併愛沙尼亞而中止。
1940 a mihca waluay a bulad idaw ku enenmay a demiad zayhan u Su-lian(蘇聯) midebung tu Ay-sa-ni-ya(愛沙尼亞) a mapulu’.[9]
1991年11月8日，中華民國外交部次長章孝嚴訪問愛沙尼亞，與對外經濟關係部長皮爾夫簽署互設貿易代表團協定及經濟合作備忘錄。
1991 a mihca sabaw cacay a bulad waluay ku demiad, Cung-huw-min-kul(中華民國) u mikawaway tu sakatusa a sakakaay ci Cang-Siyaw-Yan(章孝嚴) tayni mididaw a mipalita tu Ay-sa-ni-ya(愛沙尼亞), atu ya pakasikalisiway a nikalcabay nu sakakaay ci Pi-Er-Fu(皮爾夫) masasulit tu sakay tini malaliyung tu sakasikalisiw a midayhiway sulit tu kalisiw tu mapapadan sakacaay kapawan.[10]
1995年6月，中華民國經濟部長江丙坤率團赴瑞士參加蒙太納論壇，期間會見愛沙尼亞總統梅里，並就雙邊經貿關係交換意見。8月，愛沙尼亞前總理拉爾國會議員抵臺訪問。
1995 a mihca enemay a bulad, u Cung-huw-min-kul(中華民國) u mababaliay a pu-cang mikelid tu masakaputay tayda i Rye-se (瑞士) milabu tu Mun-tay-na-lun-tan(蒙太納論壇), nikahida masuadih tu Ay-sa-ni-ya(愛沙尼亞) a cung-tung ci Mei-Li(梅里), sikahini kina mahtusaay u malaliyun tu tuud hina papaliw. waluay a bulad, Ay-sa-ni-ya(愛沙尼亞) sayaway a cung-tung ci La-Er u mitayliay tu kanatal a mipalitay a kiing(議員) tayni i Taywan mididaw.[11]
sacumud a cudad (簽證)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]歐洲申根區給予持有載明身分證字號的中華民國護照之中華民國公民可以申根區免簽證入境，停留日數與申根區合併計算，每6個月期間內總計可停留90天。
O-cul Se-ken kenis(歐洲申根區) pabeli tu sisulitay nu idaw tu a mibungsiway(護照) tu Cung-huw-min-kul(中華民國) a hu-caw nu Cung-huw-min-kul(中華民國)-kun-min taneng i Se-ken kenis caay pacudad tu sacumud a tayni, pahanhan tu demiad atu Se-ken kenis palamel a misausi, payenem a bulad nu demiadan hamin nu sausi tanen pahanhan tu siwaay a bataan nu demiad.[12]
manamec (經濟)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]兩國定期輪流在對方首都舉辦「臺愛經貿論壇」，至2017年已舉辦第5屆。
kina tusaay a kanatal panutek makakutay tu kawaw nu tusu(首都) “Tay-ay masasuayay masakamukamu tu sakay idaw ku kalisiw”, katukuh i 2017 a mihca kina lima tu mikawaw.[13]
nisakalisiw a kawaw (貿易)
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]2015年4月18日，經濟部國際貿易局委託中華民國對外貿易發展協會（外貿協會）辦理的「2015年新北歐利基產業拓銷團」與36家廠商前往俄羅斯聖彼得堡、芬蘭、愛沙尼亞、瑞典及波蘭等國爭取商機，該團也是臺灣近期赴北歐地區規模最大的拓銷團。
2015 a mihca sepaday a bulad sabaw walu a demiad, cin-ci-pu kul-ci-maw-yi papipadan tu Cung-huw-min-kul(中華民國) tu hekalay a maw-yi-fa-can-siy-huy(貿易發展協會) “way-maw-siy-huy(外貿協會)” mikawaway tu “2015 a mihca u sin-Pei-O u micuduhat a milacuk tu kawaw sa “atu tulu a bataan idaw ku enem nu pikawawan tayda i Er-lul-si-sen-pi-te-paw(俄羅斯聖彼得堡), Hung-lan(芬蘭), Ay-sa-ni-ya(愛沙尼亞), Ri-tiyan(瑞典) atu Po-lan(波蘭) kina kanatalan milihida tu sapatiyan, kina mapulungay kanca u Taywanay tu ku nanu tayda i Pai-o(北歐) a kenis u satabakiay a misaahebal tu dadanan nu sapacakaymaba.[14]
2017年11月，工業技術研究院董事長李世光率領經濟部「2017年歐洲新創展會參訪及招商團」赴愛沙尼亞考察商機。
2017 a mihca sabaw cacay a bulad, kung-ye-ci-su(工業技術) u tatangahan nu mikinkiway ci Li-Si-Kuwan mikelid tu manamecay i “2017 a mihca u O-cul idaw ku nisabaluhay nikinkiwan a patahekal papiadih tu tayniay atu mikilim tu mamilabu tina kawawan” tayda i Ay-sa-ni-ya(愛沙尼亞) millihida tu sapacakay.[15]
2019年，愛沙尼亞是中華民國第89大貿易夥伴、第101大進口夥伴、第74大出口夥伴。出口至愛沙尼亞的金額為8,249萬4,399美元，年減18.791%。自愛沙尼亞進口的金額為1,412萬5,240美元，年減29.366%。貿易呈現出超（盈餘）6,836萬9,159美元，年減16.199%；2018年，愛沙尼亞是中華民國第86大貿易夥伴、第100大進口夥伴、第74大出口夥伴。
2019 a mihca, Ay-sa-ni-ya(愛沙尼亞) nu Cung-huw-min-kul(中華民國) sakay walu a bataan idaw ku siwa tabakiay nu malkumud a mababalin, u sakay cacay a lasubu idaw ku cacay u satabakiay nu micumutay a nikalcabay tu tuud, u sakay 74 u tabakiay a patahekal nu nikalcabay. ya tuud nipatahkal katukuh i Ay-sa-ni-yaay(愛沙尼亞) a kalisiw idaw ku 8,249 a mang 4,399 nu kalisiw, paymihcaan maselep tu 29,366 a pasintu. mababalin malakuwid tu “nisakalisiwan” 6,836 a mang 9,159 kalisiw nu paymihcaan maselep tu 16,199 pasintu; 2018 a mihca u Ay-sa-ni-ya(愛沙尼亞) u Cung-huw-min-kul(中華民國) saka walu a bataan idaw ku enem tabakiay amababaliay a nikacabayan, sakacacay a lasubu u tabakiay a pacumud tu tuud a masacabaay, u saka pitu idaw ku satabakiay a patahkal tu tuud nu malcabayay.[16]