Пређи на садржај

Evolucijska psihologija

С Википедије, слободне енциклопедије

Evolucijska psihologija (EP) pristup je u društvenim i prirodnim naukama koji proučava psihološke crte poput pamćenja, percepcije i jezika iz moderne evolucijske perspektive. Pokušava da identifikuje koje su čovečije psihološke crte evoluirane adaptacije – tj. funkcionalni produkti prirodne selekcije ili polne selekcije. Adaptacionističko razmišljanje o fiziološkim mehanizmima poput srca, pluća i imunskog sistema uobičajeno je u evolucijskoj biologiji. Neki evolucijski psiholozi primenjuju isto razmišljanje u psihologiji tvrdeći da um ima modularnu strukturu sličnu onoj telesnoj, a različite modularne adaptacije služe različitim funkcijama. Evolucijski psiholozi tvrde da je velik deo čovečjeg ponašanja proizvod psiholoških adaptacija koje su evoluirale radi rešavanja rekurentnih problema u okruženjima čovekovih predaka.[1]

Adaptacionistički se pristup postojano povećava kao uticaj u opštem polju psihologije.[2] Evolucijski psiholozi predlažu da EP nije samo poddisciplina psihologije, već da evolucijska teorija može pružiti osnivački, metateorijski radni okvir koji integriše čitavo polje psihologije na isti način kao što čini u biologiji.[3][4]

Evolucijski psiholozi drže da su ponašanja ili crte koje se javljaju univerzalno u svim kulturama dobri kandidati za evolucijske adaptacije[2] uključujući sposobnosti zaključivanja o tuđim emocijama, razlikovanja rodbine od nerodbine, identifikovanja i preferiranja zdravijih partnera i suradnje s drugima. Dosad su izvestili o uspešnim testovima teorijskih predviđanja povezanih s temama poput infanticida, inteligencije, bračnih uzoraka, promiskuiteta, percepcije lepote, cene neveste i roditeljske investicije.[5]

Teorije i pronalasci EP-a imaju primene u mnogim poljima uključujući ekonomiju, životnu sredinu, zdravlje, pravo, menadžment, psihijatriju, politiku i književnost.[6][7]

Kontroverzije o EP-u uključuje pitanja o proverljivosti, kognitivnim i evolucijskim pretpostavkama (poput modularnog funkcionisanja mozga i velike nesigurnosti o ancestralnom okruženju), važnosti negenskih i neadaptivnih objašnjenja, pa i politička i etička pitanja zbog interpretacija rezultata istraživanja.[8]

  1. ^ Confer et al. 2010; Buss, 2005; Durrant & Ellis, 2003; Pinker, 2002; Tooby & Cosmides, 2005
  2. ^ а б Schacter et al. 2007, str. 26–27
  3. ^ Duntley i Buss 2008
  4. ^ Carmen, R. A., et al. (2013). Evolution Integrated Across All Islands of the Human Behavioral Archipelago: All Psychology as Evolutionary Psychology. EvoS Journal: The Journal of the Evolutionary Studies Consortium, 5, pp. 108–26. ISSN 1944-1932 PDF
  5. ^ "Despite this difficulty, there have been many careful and informative studies of human social behavior from an evolutionary perspective. Infanticide, intelligence, marriage patterns, promiscuity, perception of beauty, bride price, altruism, and the allocation of parental care have all been explored by testing predictions derived from the idea that conscious and unconscious behaviours have evolved to maximize inclusive fitness. The findings have been impressive." "social behaviour, animal." Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica Online. Encyclopædia Britannica, 2011. Web. 23. siječnja 2011. [1].
  6. ^ The Oxford Handbook of Evolutionary Psychology, Edited by Robin Dunbar and Louise Barret, Oxford University Press, 2007
  7. ^ The Handbook of Evolutionary Psychology, edited by David M. Buss, John Wiley & Sons, Inc., 2005
  8. ^ Rose, Hilary (2000). Alas, Poor Darwin : Arguments Against Evolutionary Psychology. Harmony; 1 Amer ed edition (10. listopada 2000). ISBN 978-0-609-60513-4. 

Spoljašnje veze

[уреди | уреди извор]

Akademska društva

[уреди | уреди извор]