Jump to content

Ibadi

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë

Ibaditët (الاباضيون) janë e vetmja degë që ekziston, sot, e havarixhëve, rryma fetare islame e cila përbën një "rrugë të tretë" në mes sunive edhe shiitëve, origjina e së cilës daton në ditët e para të Islamit.

Ndërsa në të kaluarën havarixhët Ibadi kanë njohur momentet zgjerimit (në kohën e mbretërimit të rustumide e Tahert, se në mes të 761 dhe 909 erdhi për të kuptuar shumë nga Afrika e Veriut), aktualisht ky konfesion është në një vend të vetëm : Sulltanati i Omanit, ndërsa në vende të tjera ekziston vetëm në komunitete të vogla, në Zanzibar dhe në disa rajone të Algjeri (Mzab) e Tunizi (ishullin e Djerba) dhe Libi (Gebel Nefusa dhe Zuara).

Vendet ibadi janë të ngjyrosura me të zeza

Historia

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Shkolla rrjedh emrin e saj nga Abdullah ibn Ibad i fisit Banu Tamim.[1] Ibn Ibad kishte përgjegjësi të shkëputej nga lëvizja e havarixhëve rreth kohës kur Abdylmelik ibn Mervan morri fuqinë. Sidoqoftë, themeluesi i vërtetë ishte Xhabir ibn Zejdi nga Omani.[2] Fillimisht, teologjia e Ibadit u zhvillua në Basra, Irak.[3] Ibaditë kundërshtuan udhëheqjen e kalifës së tretë, [[Osman ibn Afan|Uthman ibn Afanit], por ndryshe nga havarixhët ekstremistë, Ibaditë refuzuan vrasjen e Uthmanit poashtu havarixhët besojnë se të gjithë që mbajnë pikëpamje të ndryshme ishin pabesimtarë. [4] ishin prej grupeve që kundërshtuan udhëheqësin e katërt në Islam Aliut dhe dëshiruan që të kthejnë Islamin në formën paraprake në konfliktin mes Aliut dhe Muavijes.[5][6]

Doktrina

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Doktrina e Ibadit ka shumë dallim me besimet tjera:

  • Zoti nuk do të shfaq veten e tij para myslimanëve në Ditën e Gjykimit, i cili është i njëjti besim me shiatë. Sunnitë besojnë se myslimanët do ta shohin Zotin në Ditën e Gjykimit.[7]
  • Kurani u krijua nga Zoti, i njëjti besim me Mutazilen.[8] Sunitë besojnë Kurani ishte zbritur prej Zotit nëpërmjet profetit Muhammed,[9] siç ilustrohet nga vuajtja e Ahmed ibn Hanbelit gjatë kohës së mihnas.[10]
  • Nuk është e nevojshme të ketë një udhëheqës në të gjithë botën myslimane. Komuniteti myslimanë mund ta udhëheqin veten.[6] Kjo është ndryshme prej besimit të sunnive i kalifatit dhe besimit shiitë të imametit.[5][11][12]
  • Nuk është e nevojshme që udhëheqësi të jetë pasardhës prej fisit teë Kurejshëve, ndryshe nga besimi i shiave që duhet të jetë pasardhës.

Demografia

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Flamuri i Omanit

Ibadi përbën shumicën e popullsisë së Omanit.[13] Ka rreth 2.72 milionë Ibadis në mbarë botën, prej të cilëve 250,000 jetojnë jashtë Omanit.[14] Si rezultat, Omani është i vetmi shtet në botën myslimane me shumicë të popullsisë Ibadi.[13]

Historikisht, dinastia e hershme Mesjetare Rustamid në Algjeri ishte Ibadi,[15] dhe refugjatët nga kryeqyteti i saj, Tiaret, themeluan komunitetet Ibadi të Afrikës Veriore, të cilat ende ekzistojnë në M'zab.[16] Mozabitët, një grup etnik berbere në M'zab, janë Ibadis.[17][18][19] Ibadit gjenden gjithashtu në Afrikën Lindore (veçanërisht në Zanzibar), në malet Nafusa të Libisë dhe në Ishullin Djerba në Tunizi. Ekziston një grup Selefistësh që janë kthyer në Ibadis në ishullin e Maldiveve që nga viti 2016. Ata ndjekin shejhët e Omanit.

Bibliografia

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
  • Tadeusz LEWICKI, "Les subdivisions de l'Ibadiyya", in Studia Islamica 9 (1958), pp. 71–82
  • A. de Calassanti MOTYLINSKI, "Le nom berbère de Dieu chez les Abadhites", Revue Africaine 59 (1905), pp. 141–148

Referime

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
  1. ^ Uzi Rabi, The Emergence of States in a Tribal Society: Oman Under Saʻid Bin Taymur, 1932-1970, pg. 5. Eastbourne: Sussex Academic Press, 2006. ISBN 9781845190804
  2. ^ Donald Hawley, Oman, pg. 199.
  3. ^ Joseph A. Kechichian, Oman and the World: The Emergence of an Independent Foreign Policy, pg. 24. Santa Monica: RAND Corporation, 1995. ISBN 9780833023322
  4. ^ Daniel McLaughlin, Yemen and: The Bradt Travel Guide, pg. 203. Guilford: Brandt Travel Guides, 2007. ISBN 9781841622125
  5. ^ a b Diana Darke, Oman: The Bradt Travel Guide, pg. 27. Guilford: Brandt Travel Guides, 2010. ISBN 9781841623320
  6. ^ a b Donald Hawley, Oman, pg. 200.
  7. ^ Muhammad ibn Adam al-Kawthari (23 gusht 2005). "Seeing God in dreams, waking, and the afterlife". Arkivuar nga origjinali më 18 shkurt 2012. Marrë më 18 dhjetor 2011. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  8. ^ Juan Eduardo Campo (1 janar 2009). Encyclopedia of Islam. Infobase Publishing. fq. 323. ISBN 9781438126968. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  9. ^ "The Quran was reveled by Allah, but not created". islamqa.info. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  10. ^ Brill, E.J., ed. (1965–1986). The Encyclopedia of Islam, vol. 7. pp. 2–4.
  11. ^ Uzi Rabi, The Emergence of States, pg. 22.
  12. ^ Joseph A. Kechichian, Oman and the World, pg. 25.
  13. ^ a b "CIA - The World Factbook". Central Intelligence Agency. 5 qershor 2013. Arkivuar nga origjinali më 24 dhjetor 2018. Marrë më 10 qershor 2013. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  14. ^ Robert Brenton Betts. The Sunni-Shi'a Divide: Islam's Internal Divisions and Their Global Consequences. fq. 14–15. Marrë më 7 gusht 2015. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  15. ^ The Rustamid state of Tāhart. Encyclopædia Britannica Online. Accessed 10 April 2014.
  16. ^ "Ghardaïa, Algeria". Organization of World Heritage Sites. Marrë më 2010-11-12. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  17. ^ "Tumzabt". {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  18. ^ Ham, Anthony; Luckham, Nana; Sattin, Anthony (2007). Algeria. Lonely Planet. fq. 153. ISBN 1-74179-099-9. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  19. ^ Cyril Glassé, Enciklopedia e Re e Islamit, pg. 39. Walnut Creek: Rowman & Littlefield, 2008.
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Ibadi&oldid=2613685"