Stojan Protić
| Stojan Protić | |
| |
| Biografija | |
|---|---|
| Datum rođenja | 28. januar 1857. |
| Mesto rođenja | Kruševac (Kneževina Srbija) |
| Datum smrti | 28. oktobar 1923. |
| Mesto smrti | Beograd (Kraljevina SHS) |
uredi  |
|
Stojan M. Protić (Kruševac, 16/28. januar 1857 – Beograd, 28. oktobar 1923[1]) je bio srpski političar, državnik i publicista, jedan od osnivača Radikalne stranke u Srbiji. Više puta je bio ministar finansija. Posle Prvog svetskog rata obrazovao je prvu vladu Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca i bio je prvi njen premijer.
Za mesto lidera Radikalne stranke sukobio se sa Pašićem, ali je izgubio i vođa stranke je postao Pašić. U Hrvatskoj i Sloveniji se verovalo da se razišao sa radikalima jer je bio prijatelj Hrvata i Slovenaca, ali ispostavilo se da je to mišljenje bilo pogrešno jer se on kao i većina radikala zalagao za Veliku Srbiju.
Napisao je odgovor na austrougarski ultimatum Srbiji 1914. godine.
- 1887. — Izabran za narodnog poslanika
- 1893. — Privremeni upravnik grada Beograda
- 1901. — Član Samostalne monopolske uprave i narodni poslanik
- 1900 — 1901. upravnik Narodne biblioteke Srbije[2]
- 29. maja 1903. do 16. maja 1905. - Ministar unutrašnjih dela
- 17. aprila 1906. do 30. maja 1907. - Ministar unutrašnjih dela
- 11. februara 1909. do 8. maja 1912. - Ministar finansija
- 12. septembra 1910. do 25. juna 1911. - Zastupnik ministra unutrašnjih dela
- 30. avgusta 1912. do 22. novembra 1914. - Ministar unutrašnjih dela
- 10. juna 1917. do 20. decembra 1918. - Ministar finansija
- 3. novembra do 20. decembra 1918. - Zastupnik ministra inostranih dela
- 20. decembra 1918. do 16. avgusta 1919. - Predsednik prve vlade Kraljevine SHS
- 19. februara do 17. maja 1920. - Predsednik vlade Kraljevine SHS
Stojan Protić je napisao sledeća dela:
- „O Makedoniji i Makedoncima“
- „Albanski problem i Srbija i Austrougarska“
- „Srbi i Bugari u Balkanskom ratu“
- „Tajna konvencija između Srbije i Austrougarske“
Izdavao je i uređivao časopis „Delo“ i list „Odjek“. Mnoge tekstove je objavio pod pseudonimom Balcanicus.[3]
Kao ministar policije "radikalac Stole" je 1904. godine svojim policajcima poslao protivustavan raspis protiv socijalista, kojim se policiji nalaže da goni, hapsi, guši radnički pokret i zabranjuje socijalističke listove, nakon čega je usledila represija.[4]
Britanski povjesničar Noel Malcolm navodi po sećanjima hrvatskog kipara Meštrovića da je Protić, navodno, kao ministar u srpskoj vladi, 1917. godine predlagao da se problem bosanskih muslimana "riješi" programom prisilnog pokrštavanja i pokolja.[5] U svojim memoarima kipar Ivan Meštrović navodi sledeće Protićeve riječi:
Kad naša vojska pređe preko Drine, dat će Turcima rok od 24 ili 48 sati da se vrate u krilo vjere svojih predaka. Svaki onaj koji to odbije bit će masakriran, onako kako smo nekad radili u Srbiji.[6]
- Prof. dr Dejvid Mekenzi, Stojan Protić srpski novinar i državnik, Službeni glasnik, Beograd, 2008.
- Mala Enciklopedija Prosveta - Opšta Enciklopedija (M-Š). Izdavačko preduzeće „Prosveta“, Beograd 1959.
- ↑ Mesta rođenja i smrti, kao i datum smrti su preuzeti sa Sajta Kruševac Onlajn Arhivirano 2007-10-10 na Wayback Machine-u
- ↑ „NBS - upravnici”. Arhivirano iz originala na datum 2007-06-07. Pristupljeno 2012-04-22.
- ↑ http://pescanik.net/2010/04/srbija-i-albanija-i/#footnote-7
- ↑ Radovan Dragović, Raspis protiv socijalista
- ↑ Povijest Bosne - Noel Malcolm[mrtav link]
- ↑ Mirko Grmek i dr., Le Nettoyage ethnique, str. 126