Novinska agencija
| Teme vezane uz novinarstvo |
|---|
| Profesionalna pitanja |
|
Vijesti • Stil pisanja • Etika • Objektivnost • Vrijednosti • Izvori • Defamacija • Urednička nezavisnost • Obrazovanje • Druge teme |
| Oblasti |
| Kultura • Ekonomija • Ekologija • Moda • Medicina • Nauka • Politika • Saobraćaj • Sport • Tehnika • Vrijeme • Zabava |
| Žanrovi |
|
Građansko • Kolaborativno • Gonzo • Istraživačko • Književno • Narativno • Novo • Kolumnističko • |
| Društveni uticaj |
|
Sedma sila • Sloboda štampe • Infotainment • Medijska pristranost • Javni odnosi • Žuto novinarstvo |
| Novinski mediji |
|
Novine • Časopisi • Novinske agencije • Radiotelevizija • Online • Fotonovinarstvo • Alternativni mediji |
| Uloge |
| Novinar •
Reporter • Urednik • Kolumnist • Komentator • Fotograf • Voditelj • Meteorolog • |
|
|
Novinska agencija je posrednička informativna ustanova koja vlastitim i iznajmljenim kadrom, sredstvima veze i saobraćaja, svakodnevno prikuplja informativni materijal iz matične zemlje i inostranstva i uz naplatu ga dostavlja na korištenje domaćim i inostranim sredstvima informacija (štampi, radiju, televiziji), drugim domaćim i inostranim korisnicima (državnim organima, privrednim, finansijskim, kulturnim i drugim organizacijama i ustanovama).[1] Postoje kraće i sažetije definicije: „Novinska agencija je organizacija za sakupljanje, obradu i distribuciju vijesti, čiji su proizvodi namijenjeni novinama, časopisima, radiju, televiziji i drugim medijima masovne komunikacije.[2]
Šarl Luj Avas sin državnog činovnika i trgovac, 1835. godine u Parizu osniva agenciju za prevođenje najvažnijih članaka koji se pojavljuju u stranoj štampi, namjenjenim francuskim diplomatama. Proširio je informativnu službu uz pomoć golubova pismonoša. Svakodnevno je uspjevao da dobije podatke o stanju na londonskoj berzi i da ih proda pariskim novinama. Agencija Avas će preko sto godina zadržati jake pozicije, ne samo u nacionalnom okviru, već i na svjetskoj sceni, a novembra 1846. njen vlasnik će biti odlikovan ordenom Legije časti. Agencija se održala, ali nije dobila nasljednike sve do pojave telegrafa. One će decenijama kolokvijalno biti nazivane „službe putem žice“.[3] Telegraf su prvi patentirali Kuk i Vinston u Engleskoj 1837. godine, međutim Semjuel Morze je nakon tri godine patentirao telegrafski metod „tačka-crta“ (Morzeova azbuka). Maja 1844. godine dovršava telegrafsku liniju između Baltimora i Vašingtona. Prva vijest prenesena tom linijom jeste ishod glasanja u parlamentu o pitanju granica Oregona, oko kojeg su se sporile Sjedinjene Američke Države i Velika Britanija. [4] Prva telegrafska linija koja je otvorena u Evropi 1845. godine, pokriva 125 kolometara između Pariza i Ruana, a šest godina kasnije uspostavljena je veza preko Lamaša, između Kalea i Dovera. Bez telegrafa, svaka vijest je bila osuđena na duga putovanja. Npr. Vijest o porazu Napoleona na Vaterlou 1815. godine, stigla je u London nakon četiri dana, dok vijest o Napoleonovoj smrti stigla je brodom do kontinenta tek poslije dva mjeseca. Vijesti su stizale do novina a zatim i do čitalaca za nekoliko sati. Prva vijest u Engleskoj putem „žice“ 6.avgusta 1844. godine, pratila je život slavnih i moćnih, naime telegramom iz dvora Vindzor javnost je obaviještena da je kraljica Viktorija dobila sina. Pojava telegrafa i „provlačenje“ podvodnih kablova označili su i početak doba telekomunikacija, jer je prvi put informacija mogla da putuje brže, pouzdanije i sigurnije od ljudi. Nagli rast značaja globalne trgovine uslovio je istovremeno i jačanje komercijalne vrijednosti snažno rastuće telegrafske razmjene svjetskih informacija. Zato su velike međunarodne novinske agencije bile prva značajna forma globalnih medija, preteča multinacionalnih (transnacionalnih)kampanija.[5] Šest njujorških listova 1848. godine osniva agenciju Harbor njuz asosiješen (Harobour News Asociation), čiji će novinari u gradskoj luci Bostona dočekivati brodove iz Evrope sa vijestima iz tog dijela svijeta i slati ih telegrafom u Njujork. Ta agencija je prerasla u poznatu američku agenciju Asošijeted Pres (Associated Press - AP). U Berlinu 1848. godine direktor lokalnog telegrafskog društva Berhart Volf, osniva prvu njemačku novinsku agenciju (Wolff Sches Telegraphen Burean). Za Volfa radi Paul Julius Rojter, bivši direktor jedne berlinske izdavačke kuće, koji je narednih godina boravio u Parizu kod Avasa, a zatim u Londonu, gdje 1851. dobija nadzor nad vodenim telegrafskim kablom između Kalea i Dovera. Tako nastaje Reuter Telegraph Agency koja prenosi samo finansijske vijesti. Avas, Volf i Rojter će vladati sistemom prikupljanja i prenošenja vijesti i postaće obavezni partneri čitave periodične štampe.[6]
Francuz Šarl Luj Avas vlasnik firme za prevod tekstova iz stranih novina 1835. godine svoje malo preduzeće pretvorio je u novinsku ageciju pojačanu dopisničkom mrežom. Dopisnici su Avasu bili potrebni jer novine sebi nisu finansijski mogle da priušte razvoj široke dopisničke mreže. Avasova ideja bila je prodati vijesti na tržištu. Tako je nastala prva novinska agencija u svijetu - Agencija Avas. Godine 1879. agencija postaje državno preduzeće, pored vijesti, Avas počinje da emituje i reklame. Agencija Avas i kompanije za reklamiranje „Societe Generale des Annonces“ spajaju se 1920. godine. U Londonu 1. avgusta 1940. pokrenuta je Francuska informativna agencija (Agenceferancaise d’ Information -AFI). Agencijski posao koji sada pripada državi, postaje Francuska informativna služba (OFI - Office Francais d’ Information). Pol Luj Bret u Alžiru, novembra 1942. pokreće Agenciju, a 5. marta 1944. godine prelazna vlada spaja OFI i Frans - Afriguwe i tako nastaje Agence Francaise de Presse, agencija Avas je preimenovana u Agenciju Frans Pres sa većinskim državnim vlasništvom.[7]
Paul Julijus fon Rojter oktobra 1851. godine u londonskom Sitiju otvorio je kancelariju iz koje je emitovao berzanske kotacije izmežu Londona i Pariza. Dvije godine ranije Rojters je koristio golubove koji su prenosili cijene sa berze između Ahena i Brisela. Servis „golublja pošta“ trajao je godinu dana dok nije uspostavljena telegrafska mreža. Agencija je za kratko vrijeme postala poznata pod imenom Rojters. Postaje najveća na svijetu novinska i TV agencija sa 2498 urednika, novinara, fotografa i snimatelja u 198 biroa koji „opslužuju“ 150 zemalja.[8]
AP - osnovana je u Njujorku maja 1848. godine pod imenom Harbor News Association kao neprofitna kooperativna novinska služba, nastala spajanjem šest listova. Novinari su čekali brodove u luci u Bostonu i od putnika saznavali aktuelne informacije. Agencija je posjedovala jedrenjak kojim su putovale trgovačke informacije iz Evrope. Ova svjetska novinska agencija snadbijeva više od milijardu ljudi svakog dana vijestima, fotografijama, grafikonima, audio i video snimcima. AP emituje informacije na pet stranih jezika: engleskom, njemačkom, holandskom, španskom i francuskom. AP je dobitnik 47 Pulicerovih nagrada dok je za fotografiju dobio 28 nagrada.[9]
Novinska agencija Rusije ubraja se među pet najvećih svjetskih novinskih agencija, nastala je u januaru 1992. godine nakon raspada Saveza Sovjetskih Socijalističkih Republika (SSSR). Agencija je u drugom dijelu naziva zadržala ime telegrafske agencije Sovjetskog Saveza (TASS) kao prepoznatljivo ime u informativnom svijetu, a ispred dodala ITAR (Informativno telegrafska agencija Rusije). Preteča TASS-a a potom ITAR TASS-a nastao je početkom 20. vijeka kada su tri ministarstva - finansija, unutrašnjih i spoljnih poslova pokrenula inicijativu za formiranje prve zvanične novinske agencije tadašnje Rusije. U julu 1904. godine osnovana je Sanktpeterburška telegrafska agencija (SPTA) koja je počela da radi 1. septembra 1904. godine. SPTA je 1914. godine „prekrštena“ u Petrogradsku telegrafsku agenciju (PTA). PTA je centralni informativni organ Sovjeta narodnih komesara Ruske Socijalističke Federativne Sovjetske Republike. Godinu dana kasnije 7. septembra 1918. godine od PTA i Biroa za štampu RSFSR formirana je ruska telegrafska agencija (POSTA).[10]
Kineska Novinska agencija Sinhua (Nova Kina) ubraja se među pet globalnih agencijskih multimedijalnh magnata. Agencija djeluje od 1937. dok je njen prethodnik agencija [Crvena Kina], osnovana u novembru 1931. godine. Centralna agencija nalazi se u Pekingu, broji više od 7000 zaposlenih i oko 1500 dopisništava u najvećim kineskim gradovima i 150 širom svijeta. Ima dopisnike u više od 100 zemalja i pet regionalnih kancelarija koje emituju vijesti direktno, bez slanja u centralu. Agencija ima unutrašnju, spoljašnju, redakciju za inostranstvo, sportsku, foto, dokumentacija, informativni i mrežni centar odakle dnevno šalju 400 000 karaktera. Isto toliko šalju i u inostranstvo na sedam jezima. Sinhua posjeduje Institut za istraživačko novinarstvo i novinarsku školu.[11]
Prvu Jugoslovensku novinsku agenciju Avala snovao je francuski novinar Alber Muse (Albrt Musset) septembra 1919. godine u Beogradu, uz odobrenje vlade Kraljevine SHS. Prvi koordinator agencije bio je Rista Marjanović (1885-1969) naš prvi novinski foto-reporter, a prvi saradnici bili su francuzi De Kok i Gaston Kasteran a uz njih i naš novinar Manojlo Ozrenović. Godine 1924. Avala osnova sopstvenu redakciju a iste godine osniva i privrednu službu za bežični prijem i slanje finansijskih, berzanskih i trgovačkih informacija domaćim korisnicima. Ugovorom između Ministarstva unutrašnjih poslova i agencije Avas, Rojters i ATC (Bern) obezbijeđeno je da Avala servise ovih agencija prima isključivo za zemlju i dostavlja domaćim pretplatnicima na srpskohrvatskom i slovenačkom jeziku. Tako je ukinuta monopolska kontrola njemačke agencije Volf na Avalom. Avala je nabavila manju radio-stanicu kojom je sebi pripojila male privatne agencije Jugoradio i Oko (Beograd) kao i Vojvodina (Novi Sad). Početkom 1927. godine Avala prelazi u nadležnost Odseka za štampu Ministarstva inostranih poslova, a time i na državni budžet. Godine 1929. Avala je pretvorena u akcionarsko društvo i država je posjedovala 90%, a jugoslovenski listovi 10% akcija. Agencija Avala 6. juna 1941. godine likvidirana je od strane njemačkog okupatora, a njene prostorije, tehničku i dio personala pripojio svojoj agenciji DNB.[12]
Tanjug je osnovan u novembru 1943. godine u Jajcu s ciljem da vijerno prezentuje svijetu šta se to kod nas zbiva i da upozna čitaoce šta se zbiva u svijetu. Osnivač Tanjuga bio je Moša Pijade, koji mu je dao ime a prvi direktor bio je Vladislav Ribnikar. Počeo je da radi uz pomoć malog trofejnog predajnika i geštentera (mašinom za umnožavanje) u lošem stanju i raštimovane pisaće mašine. Tanjig je prva novinska agencija nastala u okupiranoj Evropi u Drugom svjetskom ratu. Prva redakcija radila je uglavnom u šumi. Prvi zadatak Tanjuga je bio da preko radio-telegrafskih emisija obavijesti vijet o svemu što se zbivalo na Drugom zasijedanju AVNOJA u Jajcu. Agencija je od samog početka bila pod snažnim uticajem sovjetske agencije TASS. Tanjug je preko Moskve emitovao u svijet šta se dešava u Jugoslaviji. Prva radio stanica koja je objavila informaciju o osnivanju Tanjuga bio je BBC. Prva agencija Tanjuga počela je da radi u Jajcu, da bi preko Drvara, Visa, Barija i Valjeva, septembra 1944. godine stigla u Aranđelovac. Sredinom sedamdesetih Tanju je bio jedna od najpouzdanijih novinskih agencija u svijetu. Tokom ratova na prostoru SFRJ Tanjug je prekršio osnovna pravila agencijskog izvještavanja. Raspadom SFRJ raspao se i Tanjug, tako da su novinske agencije u novonastalim državama nastale iz Tanjuga. U Republici Srpskoj osnovana je SRNA (Srpska novinska agencija), u Hrvatskoj HINA (Hrvatska izvještajna novinska agencija), u FBIH FENA (Federalna novinska agencija), u Crnoj Gori MINA, u Sloveniji STA (Slovenska tiskova agencija), u Makedoniji MIA (Makedonska informativna agencija).[13]
Novinska agencija Republike Srpske „SRNA“ a.d. Bijeljina osnovana je 7. aprila 1992. godine kao Srpska novinska agencija SRNA, a odlukom Vlade Republike Srpske 27. marta 2008. godine dobila je svoj sadašnji naziv. Agencija SRNA pruža korisnicima svojih servisa cjelovito i brzo izvještavanje. SRNA ima 12 informativnih servisa kojima prati zbivanja u Republici Srpskoj, Federaciji BiH, Srbiji, Crnoj Gori i ostalim zemljama regiona, EU, Rusiji i svijetu. Posjeduje poseban servis koji se bavi autorskim tekstovima, kao i servis na englesko jeziku. Osim pisanog, SRNA ima i foto-servis i fono-servis. Ova dva servisa zaokružuju i nadopunjuju novinarske forme Agencije, ali predstavljaju i specifične cjeline koje pružaju korisnicima posebnu informaciju. Agencija ima najjaču dopisničku mrežu u Republici Srpskoj, Federaciji BiH, kao i dopisnike u Srbiji, Crnoj Gori i regionu, te u značajnim evropskim centrima. Sjedište Agencije nalazi se u Bijeljini. Članica je Asocijacije balkanskih agencija - ABNA.[14]
- ↑ Leksikon novinarstva, Savremena administracija, 1979
- ↑ Jovanović N. i Lazarević D. (2008): Agencijsko novinarstvo, Fakultet političkih nauka u Beogradu, str. 7
- ↑ Jovanović N. i Lazarević D. (2008), str. 8
- ↑ Gocini Đ. (2001), str. 141
- ↑ Jovanović N. i Lazarević D. (2008), str. 9
- ↑ Čokorilo R. (2013): Agencijsko novinarstvo, hrestomatija, Banja Luka, str. 9
- ↑ Čokorilo R.(2013):Agencijsko novinarstvo, hrestomatija, Banja Luka, str. 6
- ↑ Jovanović N. i Lazarević D. (2008), str. 17
- ↑ Čokorilo R.(2013):Agencijsko novinarstvo, hrestomatija, Banja Luka, str. 11
- ↑ Čokorilo R.(2013):Agencijsko novinarstvo, hrestomatija, Banja Luka, str. 12
- ↑ Čokorilo R.(2013):Agencijsko novinarstvo, hrestomatija, Banja Luka, str. 13
- ↑ Čokorilo R.(2013):Agencijsko novinarstvo, hrestomatija, Banja Luka, str. 14
- ↑ Čokorilo R.(2013):Agencijsko novinarstvo, hrestomatija, Banja Luka, str. 17-22
- ↑ Čokorilo R.(2013):Agencijsko novinarstvo, hrestomatija, Banja Luka, str. 27-28
- Leksikon novinarstva, Savremena administracija, 1979.
- Čokorilo R.(2013): Agencijsko novinarstvo, hrestomatija, Banja Luka
- Jovanović N. i Lazarević D. (2008): Agencijsko novinarstvo, Fakultet političkih nauka u Beogradu