بۆ ناوەڕۆک بازبدە

ئاژانسی ھەواڵ

لە ئینسایکڵۆپیدیای ئازادی ویکیپیدیاوە
رۆیتەرز، بۆن ١٩٨٨

ئاژانسی ھەواڵ، ھەواڵنێری یان ئاژانسی دەنگوباس ڕێکخراوێکی ڕۆژنامەوانییە کە کاردەکات بۆ بەرھەمھێنانی ڕاپۆرتی ھەواڵ بۆ ڕێکخراوەکانی ھەواڵ لەوانە ڕۆژنامە، گۆڤار و ڕادیۆ و تەلەڤیزیۆن. ھەرچەندە لە جیھاندا چەندین ئاژانسی ھەواڵی ھەن، بەڵام سێ ئاژانسی ھەواڵی جیھانی بە ناوەکانی ئاژانسی ھەواڵی فرانس پرێس (AFP)، ئەسۆوشیەیتید پرێس (AP) و ڕۆیتەرز لە زۆربەی وڵاتانی جیھان ئۆفیسیان ھەیە و ھەموو بوارەکانی زانیاری ڕووماڵ دەکەن و زۆربەی ھەواڵی نێودەوڵەتی دابین بکەن کە لەلایەن ڕۆژنامەکانی جیھانەوە چاپ کراون.[١]

وشەی "ئاژانسی ھەواڵ" دوو مانای ھەیە. یەکەمیان واتە «ئاگادارکردنەوە و ڕاگەیاندن» و دووەمیشیان کە بە مانای ئەمڕۆیی ئەو بەڕێوەبەرایەتی و دەزگایەیە کە ھەواڵەکە پەیدا دەکات و بڵاوی دەکاتەوە.

ئەرکەکان

[دەستکاری]

ئاژانسی ھەواڵ کۆمپانیایەکییە کە ھەواڵ بۆ دەزگاکانی ڕاگەیاندن دابین دەکات. ئاژانسی دەنگوباس ئەو ڕۆژنامەنووسانە دادەمەزرێنێ کە زانیاری کۆدەکەنەوە و بە شێوەی جۆراوجۆر وەک (ھەواڵ، وتار، سەرکێشی، وێنە، دەنگ، ڤیدیۆ، گرافیک و ھتد) لە نێوان ڕۆژنامە و ڕۆژژمێر و میدیای دەنگ و بینراو و دیجیتاڵ و ھتد دابەشی دەکەن.[٢]

بەکارھێنانی ئاژانسەکانی ھەواڵ ڕێگە بە ڕۆژنامە و بڵاوکراوەکانی تر دەدات زانیاری لەو وڵاتانە بدەن کە تێیدا چالاک نین و ئەو کێشانەی کە لێکۆڵینەوەیان بۆ ناکرێت.[٣]

لە کۆنترین ئاژانسەکانی ھەواڵ لە جیھاندا بریتین لە ئاژانسی ھەواڵی ھاڤاس لە فەرەنسا (لە ساڵی ١٨٣٥ دامەزراوە)، ڕۆیتەرز لە ئینگلتەرا (لە ساڵی ١٨٥١ دامەزراوە) و ئاژانسی ھەواڵی ستێفانی لە ئیتالیا (لە ساڵی ١٨٥١ دامەزراوە).[٤]

رێکخراوەکان

[دەستکاری]

چەندین کۆمەڵەی جیاجیای ئاژانسەکانی ھەواڵ ھەن، بۆ نموونە:

  • ھاوپەیمانی ئەورووپایی ئاژانسەکانی ھەواڵ (EANA) کە ھاوپەیمانی ئەورووپایی ئاژانسە ڕۆژنامەوانییەکانە
  • ڕێکخراوی ئاژانسەکانی ھەواڵی ئاسیا و پاسیفیک (OANA) کە کۆمەڵەی ئاژانسەکانی ھەواڵ لە ناوچەی ئاسیا و پاسیفیکە
  • میندس ئینتەرناشناڵ (MINDS) کە تۆڕێکی جیھانییە لە ئاژانسە ھەواڵییە پێشەنگەکان کە لە کاری میدیای نوێدا ھاوکاری دەکەن.

پێڕستی ئاژانسە سەرەکییەکانی ھەواڵ

[دەستکاری]
ناو کورتکراوە وڵات
ئەدنکرۆنوس (en)  ئیتاڵیا
فرانس پرێس (en) AFP  فەڕەنسا
ئاژانسی بەڕازیل (en) ABR  بەڕازیل
ئاگنپارل (en)  ئیتاڵیا
ئی ئف ئی (en) EFE  ئیسپانیا
ڕادۆر (en) Rador  ڕۆمانیا
ئەڕپیس (en) AGERPRES  ڕۆمانیا
ئاژانسی جیۆرنالیستیکا ئیتالیا (en) AGI  ئیتاڵیا
ئاژانسی نازیۆنالی ستامپا ئەسیتا (en) ANSA  ئیتاڵیا
ئاژانسی ھەواڵی ئاکیپرێس (en)  قرغیزستان
ئەلگێمین نیدرلاند پیرسبۆریو (en) ANP  ھۆلەند
خزمەتگوزاری چاپەمەنی جەزائیر (en) APS  جەزائیر
ھەموو ھەواڵەکانی سەردێر (en) AHN  ویلایەتە یەکگرتووەکان
ئاژانسی ئەنادۆل (en) AA  تورکیا
ئەنتەرا (en)  ئیندۆنیزیا
ئەرمینپرێس (en)  ئەرمەنستان
ئاسیایی نیووز ئینتەرناشناڵ (en) ANI  ھیندستان
ئەسۆشییەتد پرێس (en) AP  ویلایەتە یەکگرتووەکان
خزمەتگوزاری ئەسۆشییەتد پرێس (en) APS  پاکستان
ئەسۆشییەتد پرێسی پاکستان (en) APP  پاکستان
ئاژانسی ھەواڵی ئەسینا-ئاژانسی ھەواڵی مەقدوونیا (en) AMNA  یۆنان
ئەسۆشییەتد پرێسی ئوسترالی (en) AAP  ئوسترالیا
ئەتریش پرێس ئەگێنتر (en) APA  نەمسا
ئاژانسی تەلەگرافی دەوڵەتی ئازەربایجان (en) AzerTAc  ئازەربایجان
ئاژانسی ھەواڵی بەحرەین (en) BNA  بەحرەین
ئاژانسی ھەواڵی بەختار (en)  ئەفغانستان
خزمەتگوزاری ھەواڵی بالتیک (en) BNS  ئیستۆنیا
بەنگلادیش سانگباد شەنگەستا (en) BSS  بەنگلادێش
ئاژانسی بێلگا (en) BELGA  بەلجیکا
بلومبێرگ نیوز (en)  ویلایەتە یەکگرتووەکان
ھەواڵی BNO (en)  ھۆلەند
ئاژانسی ھەواڵی بولگاریا (en) BTA  بولگاریا
کەنەدی پرێس (en) CP  کەنەدا
یەکێتی پەخشی کاریبی (en) CBU  باربادۆس
دەزگای میدیای کاریبی (en) CMC  باربادۆس
دەزگای میدیای کاریبی (en) CANA  باربادۆس
CCTV+ (en)  چین
ئاژانسی ھەواڵی ناوەندی (کۆماری چین) (en)  تایوان
خزمەتگوزاری ھەواڵی چین (en) CNS  چین
ئاژانسی ھەواڵی کرواتیا (en)  کرواتیا
ئاژانسی ھەواڵی چیک (en) CTK  کۆماری چیک
ئاژانسی ھەواڵی دەمیرۆن (en) DHA  تورکیا
دویچ پرێس-ئەگێنتەر (en) DPA  ئەڵمانیا
داو جۆنس نیوزوێرس (en)  ویلایەتە یەکگرتووەکان
ئاژانسی ھەواڵی ئیمارات (en) WAM  میرنشینە یەکگرتووە عەرەبییەکان
ئاژانسی پرێسفۆتۆی ئەوروپا (en) EPA داڕێژە:EUR
ئاژانسی ھەواڵی فارس (en) FNA  ئێران
کۆمپانیای قازانجی گشتی چوارەمی خانووبەرە (en) 4E  ویلایەتە یەکگرتووەکان
ئاژانسی ھەواڵی ئایکانا (en) ICANA  ئێران
ئاژانسی ھەواڵی ئیھلاس (en) IHA  تورکیا
ئیرنا (en) IRNA  ئێران
ئاژانسی ھەواڵی خوێندکارانی ئێران (en) ISNA  ئێران
خزمەتگوزاری ھەواڵی ھیند و ئاسیا (en) IANS  ھیندستان
ئینتەرفاکس (en)  ڕووسیا
خزمەتگوزاری ئینتەر پرێس (en) IPS  ئیتاڵیا
ئاژانسی تەلەگرافی یەھوود (en)  ویلایەتە یەکگرتووەکان
جیجی پرێس (en)  ژاپۆن
ئاژانسی ھەواڵی کینیا کینا (en) KNA  کینیا
ئاژانسی ھەواڵی ناوەندی کۆری (en) KCNA  کۆریای باکوور
کیۆدۆ نیوز (en)  ژاپۆن
لنکاپۆڤاث (en)  سریلانکا
ئاژانسی ھەواڵی لاو (en) KPL  لاوس
ئاژانسی ھەواڵی لوسا (en) LUSA  پورتوگال
مەغریب عەرەب پرێس (en) MAP  مەغریب
ماگیار تاڤیراتی ئیرۆدا (en) MTI  مەجارستان
بیرناما (en) BERNAMA  مالیزیا
ئاژانسی ھەواڵی نامیبیا (en) NAMPA  نامیبیا
ئاژانسی ھەواڵی نیشتیمانی عێراقی (en) NINA  عێراق
ڕێکخراوی ڕۆژنامەوانی نیووزیلاند (en) NZPA  نیوزیلاند
ئاژانسی ھەواڵی نیجیریا (en) NAN  نێجیریا
نۆرسک تێلێگرامبیرا (en) NTB  نەرویژ
نۆتایمێکس (en)  مەکسیک
پاکنیوز (en)  نیوزیلاند
پاکستان پرێس ئینتەرناشناڵ (en) PPI  پاکستان
PanARMENIAN.Net (en)  ئەرمەنستان
ئاژانسی ھەواڵی فلیپین (en) PNA  فلیپین
ئاژانسی ھەواڵی پۆڵسکا (en) PAP  پۆڵەندا
پرێس ئەسۆشییەیت (en) PA  شانشینی یەکگرتوو
ئاژانسی زانیاری پرێس کڵاب (en) PIA  بولگاریا
پرێس تراستی ھیند (en) PTI  ھیندستان
ئاژانسی ھەواڵی قەتەر (en) QNA  قەتەر
ڕۆیتەرز (en)  شانشینی یەکگرتوو
ڕیتزاو (en) Ritzau  دانمارک
ڕۆسیا سێگۆدنیا (en)  ڕووسیا
ڕوپتلی (en)  ڕووسیا
ئاژانسی ھەواڵی ڕووسیا (en) TASS  ڕووسیا
ئاژانسی ھەواڵی سەبا (en) or ئاژانسی ھەواڵی یەمەن (en) SABA  یەمەن
ئاژانسی ھەواڵی سعوودی (en) SPA  عەرەبستانی سعوودی
شویزەریش دێپسیناگنتور (en) SDA  سویس
ئاژانسی ھەواڵی سلۆڤینی (en) STA  سلۆڤێنیا
سومان تیتۆتۆیمیستۆ (en) STT  فینلاند
ئاژانسی ھەواڵی عەرەبی سووریا (en) SANA  سووریا
تاھیتیپرێس (en) ATP  پۆلینیزیای فەڕەنسی
تانجوگ (en)  سڕبیا
تێلام (en) TELAM  ئەرژەنتین
تیدینگەرناس تێلێگرامبایرۆ (en) TT  سوێد
ئاژانسی دەنگوباس TDH (en) TDH  تورکمانستان
یونایتد نیووزی ھیند (en)  ھیندستان
یونایتد نیووزی بەنگلادش (en) UNB  بەنگلادێش
یونایتد پرێس ئینتەرناشناڵ (en) UPI  ویلایەتە یەکگرتووەکان
تۆڕی ھەواڵی سەرگەرمی جیھانی (en) WENN  شانشینی یەکگرتوو
ئاژانسی ھەواڵی ڤێتنام (en)  ڤیێتنام
ئاژانسی ھەواڵی ڤیا (en) VIANEWS  پورتوگال
ئاژانسی ھەواڵی شینھوا (en) XINHUA  چین
یۆنھاپ (en) YONHAP  کۆریای باشوور
زوما پرێس (en)  ویلایەتە یەکگرتووەکان

وتارە پەیوەندیدارەکان

[دەستکاری]

سەرچاوەکان

[دەستکاری]
  1. ^ Rafeeq، Ali (2018-01-02). «From the Big Three to elite news sources: a shift in international news flow in three online newspapers TheNational.ae, Nst.com.my, and Nzherald.co.nz». The Journal of International Communication. 24 (1): 96–114. doi:10.1080/13216597.2018.1444663. ISSN 1321-6597.
  2. ^ Jonathan Fenby, The International News Services (1986).
  3. ^ Broderick، James F. (2007). Consider the source: A Critical Guide to 100 Prominent News and Information Sites on the Web. Information Today, Inc. pp. 1. ISBN 978-0-910965-77-4.
  4. ^ Boyd-Barrett, Oliver, ed. (2010). News Agencies in the Turbulent Era of the Internet ٢٢ی ئەیلوولی ٢٠١٠ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.. Generalitat de Catalunya. ISBN 978-84-393-8303-1